Khoai tây là một cây lương thực ngắn ngày phổ biến ở Việt Nam. Cây được trồng để lấy củ do củ của chúng chứa một lượng lớn tinh bột và các vitamin dưỡng chất khác. Không chỉ riêng Việt Nam, trên thế giới chúng là loại cây lấy củ được trồng rộng rãi nhất và là loại cây trồng phổ biến thứ tư sau lúa gạo, lúa mì và ngô. Do đặc điểm thời tiết đặc trưng ở nước ta, khoai tây thường được canh tác vào vụ Đông. Vào giai đoạn này thời tiết thường thay đổi đột ngột và phức tạp, từ đó tạo điều kiện cho một số loại nấm bệnh có cơ hội sinh sôi và phát triển. Đặc biệt căn bệnh không thể thiếu đối với khoai tây ở giai đoạn này là bệnh thối ướt củ. Vậy bà con cần xử lý như thế nào khi căn bệnh này xuất hiện trên đồng ruộng của mình cũng như tìm biện pháp hợp lý để hạn chế bệnh xuất hiện và gây hại. Hãy cùng nông nghiệp Nghi Anh tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé.
Giới thiệu bệnh
Bệnh thối ướt củ khoai tây chủ yếu do một loại vi khuẩn mang tên Erwinia carotovora spp gây ra và lây nhiễm nhanh gây thiệt hại nghiêm trọng cho bà con. Theo wikipedia chúng là một loại vi khuẩn thuộc họ Enterobacteriaceae và được ghi nhận gây ra dịch hại lớn ở nhiều nơi trên thế giới. Vì là vi khuẩn nên chỉ cần điều kiện thích hợp là chúng sẽ phát triển và gây hại. Loại vi khuẩn này ưa thích và phát triển mạnh ở điều kiện nhiệt độ nóng ẩm cao nên vào những giai đoạn thời tiết biến động mạnh (thường vào khoảng thời gian sắp thu hoạch), bà con nên chú ý trong việc thu hoạch và bảo quản khoai tây. Đối với các ruộng chưa thu hoạch cần thường xuyên thăm ruộng đồng để đề phòng bệnh phát triển và sớm có biện pháp xử lý kịp thời.
Đối tượng gây hại chính
Vi khuẩn này gây hại trên nhiều cây trồng khác nhau nhưng gây hại chủ yếu được ghi nhận là cây khoai tây, chúng tấn công trực tiếp vào phần củ gây thiệt hại nặng cho bà con.
Dấu hiệu bệnh thối ướt củ khoai tây
Đối với các cây trên đồng ruộng chưa cho thu hoạch, cây bị bệnh thường có biểu hiện lá chuyển sang màu vàng, cây trở nên cằn cỗi và ngưng phát triển. Khi tiến hành kiểm tra phần củ bà con sẽ thấy củ bị thối ướt, vỏ của chúng thường có màu nâu, nâu sẫm và củ trở nên mềm nhũn. Trên bề mặt của những củ bị bệnh thối ướt, phần bị nhiễm bệnh thường có bọt màu vàng và xuất hiện mùi hôi gây khó chịu.
Ngoài ra, nếu bà con cắt củ bị bệnh sẽ thấy được phần thịt củ sẽ bị thối và chuyển sang màu vàng nâu.
Nguyên nhân phát sinh và gây ra bệnh
Như đã nói, bệnh do một loài vi khuẩn có tên Erwinia carotovora spp gây ra. Chúng thuộc loại vi khuẩn hình gậy, phần hai đầu hơi tròn và thường có 2 đến 8 lông roi bao quanh mình.
– Thông thường các vi khuẩn này hay có sẵn trong đất nhờ tàn dư của củ từ các vụ mùa trước. Từ đó khi gặp điều kiện thuận lợi chúng sẽ phát triển và xâm nhập vào củ qua các vết xây xát, tổn thương trên bề mặt củ hoặc tấn công trực tiếp vào các mắt củ. Các vi khuẩn này lây lan chủ yếu nhờ nước và gây ra hiện tượng thối đen thân cây khoai tây.
– Đối với các củ sau thu hoạch và trong quá trình bảo quản vi khuẩn vẫn còn bám trên bề mặt củ, nếu bảo quản trong điều kiện không phù hợp, chẳng hạn như quá ẩm, thiếu ánh sáng hoặc nhiệt độ tương đối cao, bệnh thối ướt sẽ phát triển và sinh sôi gây hư hỏng nặng.
– Trong quá trình thu hoạch không thể tránh được tình trạng xây xát củ, từ đó vi khuẩn lợi dụng thời cơ để tấn công và phát triển.
– Ngoài ra có thể bà con đang sử dụng các giống khoai tây đã bị thoái hóa, chất lượng củ thấp và chưa xử lý đất kỹ trước khi thực hiện gieo trồng.
Điều kiện phát sinh và gây hại
Vi khuẩn phát triển thích hợp ở nhiệt độ khá rộng từ 27-35°C và độ ẩm cao. Bệnh ít khi phát sinh trên đồng ruộng và thường gặp nhất là phát sinh gây hại trong quá trình bảo quản khoai tây sau thu hoạch. Nó cũng có dải hoạt động pH rất rộng từ 5.3 đến 9.2, với pH 7.2 là mức phù hợp nhất để chúng phát triển mạnh. Tuy nhiên, vi khuẩn này dễ sinh sôi và phát triển nhưng chúng cũng có thể chết trong điều kiện khô ráo hoặc dưới ánh nắng mặt trời.
Mức độ ảnh hưởng
Cây bị bệnh nặng thường chết và củ của cây bị bệnh bị thối mềm và trở thành màu đen trong quá trình bảo quản. Thông thường mầm bệnh được mang trong củ khoai tây bị bệnh nhưng nó thường không hoạt động và không gây ra các triệu chứng bệnh trừ khi điều kiện môi trường thuận lợi.
Biện pháp phòng bệnh
Vi khuẩn thối ướt là loài vi khuẩn đa thực và phá hoại, lây nhiễm nhanh trên nhiều loại cây trồng khác nhau. Và hiện nay chưa ghi nhận có giống khoai tây nào có đặc điểm kháng được loại vi khuẩn này nên bà con cần có biện pháp chăm sóc và canh tác hợp lý như:
– Bà con cần thực hiện biện pháp luân canh với các giống cây khác họ một cách triệt để nhằm loại bỏ mầm bệnh tồn dư từ các mùa vụ trước
– Đồng thời trước khi trồng cần thực hiện xử lý đất đúng cách, bà con có thể khử khuẩn và xử lý đất bằng vôi hoặc Sunfat đồng với liều lượng 3-4kg/1000m2.
Trong quá trình bảo quản, biện pháp phòng chống thối ướt cần thực hiện theo các cách sau bà con có thể tham khảo:
– Bà con nên chọn củ có chất lượng tốt, củ khỏe mạnh, không dập nát trước khi bảo quản.
– Bà con không nên đổ chồng thành đống lên nhau và cần phải xếp các củ khoai tây thành từng lớp một cách nhẹ nhàng tránh trầy xước. Đồng thời, bà con có thể hong củ dưới ánh sáng nhẹ để giảm độ ẩm khi mới thu hoạch chờ cho phần vỏ củ khô lại và chuyển dần sang màu hơi sẫm rồi mới đem bảo quản.
– Nếu có điều kiện bà con hãy bảo quản khoai tây ở trong kho lạnh. Tuy nhiên trong thực tế, việc bảo quản khoai tây trong kho lạnh rất khó có thể áp dụng được bởi chi phí kinh tế quá cao. Chính vì vậy nếu bà con bảo quản khoai tây trong loại kho thông thường, cần tìm hiểu một số kỹ thuật xếp các củ thành từng lớp trên các giá bảo quản. Ngoài ra, phần kho của bà con cần phải đảm bảo thông thoáng, đủ ánh sáng, cần có hệ thống thông gió để giảm lượng độ ẩm bên trong kho. Từ đó ngăn chặn các điều kiện ngoại cảnh thuận lợi cho bệnh sinh sôi và phát triển.
– Bà con cũng có thể thực hiện ngâm củ trong nước vôi 20% hoặc dung dịch Boocdo 1% trong 5-10 phút trước khi bảo quản. Sau đó đem đi phơi nắng nhẹ, để ráo rồi mới đưa lên giàn để bảo quản.
– Bà con thường xuyên thực hiện kiểm tra để phát hiện mầm bệnh và loại bỏ củ thối kịp thời. Ngoài ra, cần sử dụng các biện pháp cần thiết để diệt gián, chuột và các loại côn trùng gây hại khác nhằm hạn chế đường lây nhiễm qua vết cắn của các loại côn trùng gây hại.
Biện pháp xử lý bệnh
Vì bệnh thường gây hại và phát sinh trong quá trình gần cho thu hoạch và bảo quản nên bà con không nên sử dụng các loại thuốc hoá học để xử lý nhằm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Bà con nên dùng các phương pháp thủ công để loại bỏ các củ bị bệnh và đem đi tiêu huỷ tránh lây lan.
Trên đồng ruộng nếu xuất hiện cây bị bệnh bà con thực hiện nhổ bỏ và có thể sử dụng vôi rắc vào nơi vừa nhổ bỏ. Ngoài ra nếu trong quá trình bảo quản bà con cũng có thể dùng vôi để khử trùng và hạn chế mầm bệnh lây lan
