Giới thiệu bệnh hại
Họ cải có rất nhiều loại rau quen thuộc với cuộc sống thường ngày của chúng ta, bao gồm các cây cải xanh, cải thìa, cải củ, bắp cải, cải thảo, súp lơ… Đây là những loại rau rất phổ biến và được trồng nhiều ở khắp các vùng đất tại Việt Nam. Trồng rau từ lâu đã là một ngành cung cấp thực phẩm cho nhu cầu tiêu dùng và cũng là một ngành kinh tế mới cho bà con nông dân. Tuy nhiên mỗi khi đến những thời điểm mát mẻ như vụ mùa Thu đông, thời tiết và độ ẩm lại khiến cho rất nhiều loại nấm, vi khuẩn và sâu bệnh hại sinh sôi phá hại vụ mùa. Trong số đó, bà con nông dân trồng bắp cải luôn đau đầu với loại sâu bệnh đó là sâu đục nõn. Sâu đục nõn gây hại trên nhiều cây họ cải nhưng nặng nhất là trên cây bắp cải.
Sâu này có tên khoa học là Hellula sp. Trong bài viết này, bà con nông dân cùng tìm hiểu về các đặc điểm hình thái, sinh thái và các biện pháp phòng tránh đối với loại sâu bệnh này.
Đặc điểm hình thái
Sâu đục nõn cải là loài sâu gây hại trên các cây họ cải, có vòng đời 20 đến 25 ngày bao gồm các giai đoạn: Trứng, ấu trùng, nhộng, con trưởng thành.
Trứng sâu đục nõn cải có hình bầu dục kích thước khoảng 5,7 đến 0,7mm, màu trắng ngà rồi dần chuyển sang ngả vàng nâu. Thời gian trứng khoảng 2,5 ngày ở nhiệt độ 20 độ C, dưới 15 độ C, trứng không thể nở. Trứng sâu đẻ trên các lá cuối thành từng chùm, mỗi con cái có thể đẻ khoảng 250 đến 300 trứng.
Ấu trùng sâu non có màu vàng xám, thân không có sọc tuy nhiên càng về sau càng lộ rõ những sọc dọc màu tím đen kéo dài từ đầu đến đuôi. Ấu trùng được bao phủ bởi lông tơ, đầu màu đen, kích thước trung bình 6-9mm. Giai đoạn ấu trùng thường kéo dài khoảng 15 ngày.
Ấu trùng hóa nhộng sau khi chui vào lòng đất, kén nhộng được làm từ màng tơ và đất, kích thước khoảng 8-9 mm, có màu vàng nâu, thời gian phát triển của nhộng khoảng 7 đến 10 ngày.
Con trưởng thành ban đầu có màu nâu nhạt hoặc xám tro và chuyển dần sang nâu vàng sau ba đến 4 ngày, cánh trước có đốm sẫm màu và các dải màu trắng, cánh sau màu trắng xám. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 15 ngày ở 20 độ C.
Đối tượng gây hại
Sâu đục nõn cải chủ yếu phá hại trên bắp cải, tuy nhiên một số các loại rau cùng họ cũng ảnh hưởng của sâu như cải bông, cải củ, rau cải xanh…
Sâu đục nõn phá hại ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng, xuất hiện nhiều ở các vùng trồng cải có vị trí trũng, thấp, mưa nhiều.
Dấu hiệu, triệu chứng bệnh hại
Sâu đục nõn cải chủ yếu gây hại bên trong cây bắp cải. Các ấu trùng sâu chui vào từ đỉnh cây và qua các kẽ hở giữa các lá. Chúng chui vào và ăn các lá của cây, làm cho cây bắp cải bị rỗng thân, khuyết lá, các quầng nâu xuất hiện theo vết cắn của chúng, lá biến vàng. Ấu trùng sâu đục nõn đục cả phần thân bên trong cây khiến cây không được cung cấp các chất dinh dưỡng, dẫn đến cây ngừng phát triển mà bên ngoài vẫn ít khi thấy các dấu hiệu cây bị nhiễm bệnh. Hoặc đối với những cây ít bị hại hơn thì cây phát triển chậm, đối với các cây khác trong họ như cải xanh, súp lơ,…cây thường không ra hoa và chết dần. Cây bắp cải lâu không được cung cấp chất dinh dưỡng sẽ héo và chết dần.
Đặc điểm sinh thái
Sâu đục nõn cải thường gây hại chủ yếu ở bên trong cây bắp cải và những phần lá non của cây. Ấu trùng tuổi nhỏ sẽ cắn phá phần biểu bì các lá non rồi dần đến các lá già hơn cho đến phần thân cây phía bên trong. Ấu trùng tuổi lớn hơn cắn phá phần gân lá, làm gân giữa lá bị yếu dần, thâm và gãy đi. Đối với những cây bắp cải còn non, ấu trùng sâu non ăn đến phần thân chính ở giữa khiến cây bị héo chết.
Ở các cây cùng họ như cải xanh, súp lơ, ấu trùng và sâu non cắn phá cả phần chồi ngọn cây khiến cây không thể phát triển tiếp và ra hoa. Chúng cắn phá cả thân cây khiến cây bị gãy và oặt xuống dẫn đến chết cây.
Sâu bệnh phát sinh chủ yếu nhiều vào mùa mưa ẩm nhiều hàng năm, phát sinh nhiều hơn ở những ruộng trồng trùng thấp, không thoát nước tốt. Sâu bệnh sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 20 đến 25 độ C, khi vào vụ mùa hè thu cũng là giai đoạn phát triển mạnh nhất của sâu đục nõn cải trên các cây họ cải nói chung và bắp cải nói riêng.
Thiên địch
Một số loại thiên địch của sâu đụ nõn có thể kể đến như
Bọ rùa: là loài bắt mồi cánh cứng, có màu sắc sặc sỡ. Bọ rùa ăn thịt có những màu đậm hơn như đỏ, đỏ cam… rất háu ăn và có thể tiêu diệt được vài chục đến 100 con mồi một ngày. Chúng là loài thiên địch đáng gờm đối với các loại sâu hại, trong số đó có cả sâu đục nõn cải. Bọ rùa thường bị thu hút bởi các loại phấn hoa, vậy nên trong những vườn cây có sâu bệnh ta có thể trồng thêm một số loại hoa đặc biệt là cúc vạn thọ. Phấn hoa này rất hấp dẫn bọ rùa và rễ cây cũng tiết ra các chất xua đuổi các loài ký sinh sống dưới mặt đất.
Nhện: là loài bắt sâu, chúng rất thích các loại sâu đục thân, sâu cuốn lá, vì vậy đây là loài thiên địch rất có ích
Chuồn chuồn: là loài bắt mồi nhanh nhẹn và có cặp mắt có thể quan sát rất rộng, chúng có thể bắt tới 50 con mồi/ngày
Ong ký sinh: Là loài ký sinh thường đẻ trứng vào ấu trùng các loài sâu bọ, trứng phát triển sẽ phá huỷ ổ trứng và ấu trùng sâu
Biện pháp phòng bệnh
Để phòng tránh bệnh dịch sâu đục nõn cải, bà con nông dân có thể áp dụng một số phương pháp
Biện pháp canh tác:
Luân canh bắp cải với những cây trồng không cùng ký chủ như lúa, ngô… có thể xen canh với những cây trồng họ hành tỏi, cà… để hạn chế con trường thành đến đẻ trứng vào cây
Quá trình chuyển cây từ vườn ươm ra vườn trồng có thể xử lý cây bằng cách phun thuốc hoặc nhúng vào dung dịch thuốc trừ sâu để tiêu diệt trứng sâu hoặc ấu trùng đang tồn tại trên cây.
Vệ sinh dọn dẹp tàn dư của cây, tiêu huỷ sạch sẽ các cây trồng nhiễm bệnh để tiêu diệt sâu non, ấu trùng
Nên tưới rau bằng vòi phun vào buổi sáng hoặc chiều mát để rửa trôi bớt trứng sâu
Thường xuyên thăm đồng, kiểm tra định kỳ để kịp thời phát hiện các loại sâu bệnh
Biện pháp sinh học
Hạn chế sử dụng các loại thuốc hoá học để bảo vệ thiên địch của sâu đục nõn
Có thể chăng lưới để hạn chế sâu từ ngoài vườn khác bay vào đẻ trứng
Biện pháp xử lý bệnh
Khi đã thấy có sâu và ấu trùng xuất hiện phá hại cây trồng trong vườn, bà con nông dân có thể áp dụng các phương pháp xử lý như sau:
Phương pháp thủ công:
Tiến hành bắt sâu bằng tay để hạn chế sinh sôi phát triển
Đối với những cây bị phá hại quá nhiều thì cần ngay lập tức tiêu huỷ hoặc ủ thành phân bón để tiêu diệt ấu trùng và sâu non
Sử dụng bẫy pheromone có hiệu quả để thu hút và tiêu diệt sâu trưởng thành
Phương pháp hoá học:
Sử dụng luân phiên các loại thuốc để sâu và ấu trùng không bị nhờn thuốc, làm giảm bớt hiệu quả của thuốc
Phun các loại thuốc có tác dụng diệt trừ sâu miệng nhai và có tác động lưu dẫn, nội hấp, tiếp xúc, vị độc; sử dụng vào thời điểm sâu bệnh hoạt động nhiều vào buổi chiều tối để xua đuổi côn trùng và làm hỏng trứng sâu
Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm của Nghi Anh như Chim én, Sumo, Đục quả, Lửng mật,…
Thuốc trừ sâu 
Câu hỏi thường gặp
Cây cải bắp bị sâu đục nõn gây hại có biểu hiện gì?
Thiên địch của chúng là loại nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
