Đậu tương là một loại cây phổ biến thuộc nhóm cây công nghiệp ngắn ngày, đậu tương tươi hay đã xử lý khô đều là nguyên liệu quen thuộc chế biến ra nhiều món ăn ngon. Đậu tương hay còn gọi là đậu nành, đại đậu thuộc cây thân leo họ đậu. Loại cây này mang lại hiệu quả kinh tế cao và cũng khá dễ trồng, chủ yếu sử dụng làm thực phẩm cho người và động vật. Cây đậu tương có rất nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe như protein, chất xơ, vitamin,…Cây đậu tương là loại cây có thân mỏng, mềm nên cũng khá nhạy cảm với rất nhiều vấn đề bên ngoài như môi trường, thời tiết và đặc biệt là sâu bệnh. Một loại sâu bệnh điển hình gây ảnh hưởng khá lớn tới cây đậu tương là bọ xít nâu dài.
Giới thiệu bệnh hại
Bọ xít nâu dài có tên khoa học là Riptortus spp họ Coreidae, thuộc bộ Hemiptera. Đây là một loài bọ xít có mùi hôi thối, thường bị nhầm lẫn với bọ xít nâu khác. Loài bọ xít này có nguồn gốc chủ yếu ở Đông Á, tồn tại ở Trung Quốc,…Bọ xít nâu dài gây hạ khá nặng nề tới cây đậu tương, làm giảm năng suất đáng kể. Loại côn trùng này được các chuyên gia khẳng định là loại côn trùng nghiêm trọng cho nông nghiệp.
Đặc điểm hình thái
Bọ xít nâu trải qua giai đoạn phát triển hình thái không hoàn chỉnh. Tại Hoa Kỳ chỉ có một vòng đời duy nhất xảy ra mỗi năm. Tuy nhiên, ở châu Á bản địa của nó, có năm chu kỳ sống mỗi năm và được quan sát thấy. Bọ xít nâu chủ yếu có 3 giai đoạn: Trứng, ấu trùng, trưởng thành
Trứng: Con cái đẻ trứng hình khối bán cầu với khối lượng 20-35 trứng, ở mặt dưới của lá.Trứng có màu vàng xanh, khi sắp nở thành sậm, xếp thành ổ thành nhiều hàng phía trên lá.
Ấu trùng: xuất hiện 4-5 ngày sau khi trứng đẻ. Mỗi giai đoạn giữa hai lần lột xác kéo dài khoảng 1 tuần. Có màu nâu sậm.
Trưởng thành: Con trưởng thành bay và trở nên trưởng thành về tình dục khoảng 2 tuần sau lần biến đổi cuối cùng. Con cái đẻ trứng trong khoảng thời gian một tuần. Chúng có thể đẻ 400 quả trứng trong một mùa.
Thành trùng có dạng thon dài, dài từ 14-17mm, chiều ngang từ 2-3mm, màu nâu xanh, trên có hại gai nhọn ở hai bên, râu đầu màu đen. Dọc theo mép đùi về phía bụng có 1 hàng gai gồm 7 gai, trong đó có 4 gai phát triển. Đốt chày chân sau hơi cong về phía bụng. Thành trùng sống lâu.
Con trưởng thành với màu nâu sẫm, các dải sáng tối xen kẽ dọc cơ thể. Loại côn trùng này có thể dài tới 17mm.
Để trưởng thành bọ xít phải trải qua 5 lần lột xác. Giai đoạn lột xác đầu tiên và thứ 2 xuất hiện giống như vết dấu kiếm, nhưng có màu vàng hoặc đỏ. Qua ba giai đoạn lột xác cuối cùng màu sắc của bọ xít trở nên tối hơn. Những lần lột xác cuối cùng bọ xít nâu có chân, râu và màu sắc như con trưởng thành. Các cụm trứng màu xanh lục nhạt của chúng có thể tìm thấy từ tháng 6- tháng 8.
Đối tượng gây hại
Loài bọ xít này thường gây hại chủ yếu trên các cây họ đậu như: đậu tương, đậu xanh, đậu đen, ngoài ra chúng còn gây hại trên một số cây ăn quả khác như vải, nhãn, đào, mơ, anh đào,…
Triệu chứng gây hại
Bọ xít có thể xuất hiện sớm để hút chích đọt non, nhưng chủ yếu là giai đoạn đã có trái, cả thành trùng lẫn ấu trùng đều hút chích trái non và kể cả khi trái già trong mùa mưa. Các đọt non và trái khi bị gây hại sẽ bị héo, biến dạng, thiếu sức sống. Cây khô dần và có thể chết.
Đặc điểm sinh thái
Bọ xít thường sống theo bầy đàn và ít di chuyển. Bọ xít nâu dài thường giao phối và hoạt động vào ban ngày. Đặc biệt là vào buổi sáng hoặc chiều mát. Chúng thường gây hại nặng vào tháng 6-8. Ở những vườn cây càng rậm rạp bọ xít càng dễ tấn công. Chúng thường tấn công vào giai đoạn quả non cho đến khi quả trưởng thành.
Chúng sẽ bám sát ven theo đường mép lá, rồi tiến vào các quả non và tiến hành chích hút. Khi có sự khua động thì chúng lẩn trốn ngay lập tức.
Thiên địch
Thiên địch của bọ xít nâu dài là nhóm ký sinh: Ong ký sinh trứng bọ xít
Tới mùa sinh đẻ của bị xít, ong ký sinh sẽ nhanh chóng đột kích lại gần và ký sinh lên trứng bọ xít, ong sẽ hút chích trứng khiến trứng không thể nở thành con.
Biện pháp phòng sâu bệnh
Đối với hạt giống: Cần chọn hạt to, có khả năng kháng bệnh cao. Nên mua ở những cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng hạt giống tốt nhất.
Trước khi gieo trồng nên sử dụng một số dung dịch vệ sinh hạt giống chất lượng trên thị trường để vệ sinh hạt giống. Chú ý cần sử dụng đúng liều lượng ghi trên bao bì của các chuyên gia để tránh tác dụng ngược.
Đất trồng: Cần chọn những vùng đất tơi xốp, đủ ẩm, thoáng mát để trồng. Dọn sạch những tàn dư cây đậu bị bệnh trước đó, xử lý, loại bỏ hết tất cả các tàn tích, cải tạo, bón phân cho đất.
Bón phân, lân, đạm, kali theo liều lượng cân đối, không nên bón 1 chất dinh dưỡng quá nhiều trên một thửa ruộng.
Nên trồng sớm hoặc đồng loạt, luân canh với các cây trồng khác không cùng ký chủ
Trong quá trình trồng đậu cần thường xuyên thăm đồng, làm cỏ để vườn ruộng luôn sạch sẽ, tránh được nhiều loại bệnh.
Tránh làm xơ xước tới cây trồng, vì cây sẽ bị mất chất, dinh dưỡng không đủ nuôi cây. Hơn nữa các loại sâu bệnh, côn trùng cũng có thể nhân cơ hội xâm hại.
Biện pháp xử lý sâu bệnh
Khi phát hiện bọ xít gây hại ở mức độ ít bà con có thể xử lý luôn bằng phương pháp thủ công. Nhặt hết các quả bị sâu gây hại, tránh để các con khác len theo gây hại cho cây khác. Ở phần đất có dấu tích của côn trùng, bà con cần dọn sạch các tàn tích còn sót lại.
Nếu như hiện tượng bọ xít gây hại với mật độ nhiều hơn cần sử dụng các loại thuốc có tác dụng tiếp xúc, vị độc tiêu diệt côn trùng miệng chích hút. Bà con có thể tham khảo một số sản phẩm điển hình của Nghi Anh như Sumo, Chim én, Đục quả,…
Thuốc trừ sâu
Câu hỏi thường gặp
Cây đậu tương bị bọ xít dài gây hại có biểu hiện gì?
Thiên địch của chúng là loại nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
