Cây có múi là loại cây hiện nay được trồng phổ biến trên nhiều vùng miền, với từng loại đặc điểm khí hậu, tính chất của đất ở từng vùng mà trồng được các loại khác nhau. Hiện nay cây có múi là loại cây mang lại giá trị kinh tế cao, nhiều hộ nông dân đổi đời một phần cũng từ giá trị những loại cây có múi này.
Theo thống kê hiện nay sản lượng cây ăn quả có múi đạt khoảng 103 triệu tấn, chiếm khoảng 20% tổng sản lượng cây ăn quả trên thị trường, trong đó có cam chiếm đa số khoảng 62%, quýt khoảng 14,5%.
Ở Việt Nam cây ăn quả có múi được trồng từ rất lâu, trải khắp từ Bắc xuống Nam. Diện tích trồng cây ăn quả có múi ở nước ta ước đạt 135 nghìn ha, sản lượng khoảng 1,35 triệu tấn.
Trồng rộng khắp ở cả nước nhưng chỉ tập trung ở một số vùng như đồng bằng Sông Cửu Long chiếm 54% diện tích cây có múi cả nước, còn các tỉnh phía Bắc chiếm khoảng 34,6% diện tích.
Hiện nay có những vùng đặc sản về hoa quả có múi như: Bắc Giang (Cam sành), Nghệ An (Cam Đoài Phủ Quỳ),…
Tuy nhiên đây cũng là loại cây dễ bị tổn thương bởi các sinh vật, virus gây hại như bọ nhảy, rệp, rầy,… làm cho cây chậm phát triển và ảnh hưởng đến chất lượng của trái khi thu hoạch. Một trong những đối tượng dịch hại làm đau đầu người nông dân trong những năm qua đó là sự xuất hiện của rệp vảy đã ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất và tuổi thọ của cây có múi.
Giới thiệu về rệp vảy
Trong hệ sinh thái hiện nay có rất nhiều loại rệp vảy với đặc tính và đặc điểm hình thái khác nhau khiến nhiều người nông dân vô cùng nhức nhối với khả năng gây bệnh và lây lan vô cùng nhanh chóng làm ảnh hưởng nặng nề đến năng suất của các loài cây, đặc biệt là cây có múi.
Rệp vảy có danh pháp khoa học là Coccus viridis, Saissetia hemisphaerica. Chúng có khả năng thích ứng với điều kiện sống rất nhanh chóng và đây là trở ngại lớn nhất đối với người nông dân.
Qua nghiên cứu, nếu người nông dân sử dụng thuốc trừ sâu nhiều đối với rệp vảy thì đến một thời điểm nào đó việc sử dụng thuốc trừ sâu không còn tác dụng như bà con mong muốn.
Đặc điểm hình thái
Rệp vảy có kích thước nhỏ, có thể khó nhìn thấy bằng mắt thường, chúng có hình bầu dục dài khoảng từ 2-3 mm. Chúng sử dụng vòi nhỏ li ti để chích hút nhựa cây trên những mạch dẫn nhựa ở phía dưới của lá và những chồi non của cây. Rất khó để khái quát hóa và mô tả các vòng có vảy. Sự phát triển rất khác nhau giữa các họ rệp, thậm chí giữa con đực và con cái cùng loài. Thậm chí chúng có cả loài sinh sản hữu tính và một số loài lưỡng tính.
Hầu hết các loài đẻ trứng và con cái thường bảo vệ trứng trong quá trình phát triển. Con non có thể di chuyển bằng cách bò trong lần thay lông đầu tiên và di chuyển đến tất cả các bộ phận của cây ký chủ. Con cái trưởng thành thường sống ở những địa điểm cố định.
Đối tượng gây hại
Rệp vảy là loại sinh vật có sức sống lớn. Với từng chủng rệp vảy khác nhau chúng sẽ gây hại lên những vị trí khác nhau của cây, như rệp vảy nâu thường bám ở phía dưới lá hoặc ở trên thân cây nhất là các góc kẽ nhánh; còn rệp vảy xanh thường trốn kĩ ở dưới lá, cuống hoa và nhất là trốn vào những góc sâu dưới cuống lá, nên rất khó phát hiện và khó diệt hơn. Rệp vảy là sinh vật gây bệnh hại lên tất cả các giống cây, trong đó có cây múi như: bưởi, cam,…
Dấu hiệu gây hại
Khi rệp vảy gây bệnh lên cây sẽ có dấu hiệu bị rụng lá hoặc kết một lớp muội đen xung quanh thân cây, lá cây hoặc quả.
Đặc điểm sinh thái
Rệp vảy sẽ sử dụng vòi nhỏ li ti ở dưới thân tập trung hút chất dinh dưỡng khiến cho gây còi cọc, kém phát triển, khi rệp vảy xuất hiện với mật độ dày sẽ làm ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sinh trưởng của cây, từ đó làm giảm năng suất của cây, chất lượng của sản phẩm.
Rệp vảy tiết ra các chất nhờn dẫn đến việc kết thành 1 lớp muội đen bao phủ làm giảm khả năng quang hợp, trong những trường hợp nặng hơn có thể làm rụng lá. Ở cây có múi còn có thể kết đen ở mặt ngoài của trái làm cho trái bị sùng, đắng.
Rệp vảy thường gây hại trong khoảng thời gian mùa khổ và đầu mùa mưa (tháng 1 đến tháng 6), đặc biệt là giai đoạn nắng mưa xen kẽ, ẩm ướt là điều kiện thuận lợi cho rệp vảy phát triển mạnh.
Thiên địch
Rệp vảy có khả năng sinh tồn như những loài côn trùng gây hại khác. Đều mang những nét sinh thái tương đồng về lối sống, kẻ thù của chúng. Rệp có thiên địch là loài ong, bọ rùa và nấm Verticillium.
Biện pháp phòng ngừa
– Vệ sinh vườn tược sạch sẽ, thông thoáng để tạo môi trường sống bất lợi cho rệp vảy.
– Bà con cần thường xuyên thăm vườn kiểm tra sâu bệnh. Khi phát hiện ổ rệp sớm xuất hiện, cần kịp thời áp dụng các biện pháp xử lý kịp thời.
– Trồng cây với khoảng cách phù hợp, không để mật độ quá dày đặc tạo điều kiện cho rệp vảy gây hại.
– Tiến hành cắt tỉa bỏ những cành già, cành bị rệp vảy gây hại và đem đi tiêu huỷ tránh để lây lan ra nhiều cây khác.
– Bảo vệ các loài thiên địch có lợi cho bà con để giảm tỷ lệ rệp vảy xuất hiện và gây hại.
Biện pháp xử lý
– Biện pháp thủ công: Nếu bà con trồng cây với quy mô nhỏ tại vườn nhà mình, để phục vụ cho gia đình thưởng thức thì đây là một trong những giải pháp lí tưởng. Bởi tính an toàn một cách tuyệt đối và không cần tốn chi phí mua thuốc. Tuy nhiên nó có nhược điểm đó là tốn thời gian và cần sự tỉ mỉ cao.
+ Với cách thức sử dụng dao hoặc bàn chải cạo sạch lớp muội đen bên ngoài quả có rệp vảy bám vào.
+ Cắt bỏ những cành hoặc quả có rệp vảy bám vào đưa đi đốt.
– Sử dụng nước rửa chén để phòng trừ rệp vảy trên cây có múi: Cách thức tiến hành biện pháp này khá là đơn giản, rẻ mà dễ làm, nhanh và an toàn đối với người sử dụng và môi trường sống của con người. Bà con dùng 30ml nước rửa chén hòa tan với 500ml nước phân chia theo tỷ lệ 3 nước sôi và 2 nước lạnh. Sau đó cho dung dịch vào bình xịt hoặc bình phun thuốc trừ sâu để phun lên cây trồng. Bà con không cần phun toàn bộ cây mà chỉ cần phun những chỗ có rệp vảy, thường thì sau 1 lần phun sẽ chết hoặc rơi xuống khỏi cây.
Muốn tăng hiệu quả sử dụng phương pháp này, khung giờ lý tưởng để tiến hành đó là phun vào khoảng 17 giờ chiều.
– Sử dụng thuốc diệt trừ
Trong những trường hợp xuất hiện và biểu hiện tương đối nặng của rệp hại, bà con cần sử dụng thuốc trừ sâu để khắc chế, gây độc khiến rệp vảy chết từ từ bong tróc khỏi thân, cành, quả của cây. Tuy nhiên, những phản ứng sinh hóa, khả năng lưu động thành phần của thuốc trừ sâu trong quả sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng và môi trường. Chính vì vậy bà con chỉ nên sử dụng thuốc hoá học vào những trường hợp thực sự cần thiết. Tránh lạm dụng thuốc gây ra hệ luỵ xấu lâu dài về sau. Một số sản phẩm của Nghi Anh mà bà con có thể tham khảo như Chim én, Sumo, Lửng mật
Thuốc trừ sâu
