Giới thiệu bệnh sâu hại
Nhện đỏ hại cây có múi có tên khoa học là Panonychus citri, thuộc họ Ve bét. Chúng phân bố gần như rộng khắp thế giới, tập trung nhiều ở vùng có khí hậu khô nóng như Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan, Ai Cập,…
Chúng nằm ở cả hai mặt của lá và hút chất dinh dưỡng khiến lá xuất hiện những đốm bạc, quá trình quang hợp của cây bị cản trở. Nhện gây hại trong thời kỳ ra hoa sẽ làm cho hoa bị thui chột. Quả bị nhện đỏ cắn nhanh chóng chuyển sang màu bạc hoặc màu đồng, chất lượng quả giảm sút. Khi mật độ nhện đỏ tăng cao, chúng tấn công sang cả cành non khiến cành khô và chết dần. Ngoài ra, nhện cũng là tác nhân truyền virus vào cây.
Đặc điểm hình thái
Vòng đời của nhện đỏ hại cam chanh trải qua tối thiểu 5 giai đoạn. Trứng sau khi nở sẽ thành ấu trùng có 6 chân, sau đó lột xác 2 lần để thành ấu trùng 8 chân và cuối cùng trở thành con trưởng thành. Quá trình chuyển từ trứng thành con trưởng thành kéo dài 12 – 15 ngày, trong điều kiện thời tiết ấm áp quá trình này sẽ diễn ra ngắn hơn.
– Trứng: Mỗi con cái trưởng thành có thể sinh 20 – 50 trứng suốt cuộc đời. Trứng siêu nhỏ, hình cầu hoặc giống củ hành, bóng loáng, màu nâu đỏ. Chúng được đẻ sát gân lá của cả hai mặt lá, thường mặt dưới nhiều hơn do nơi đó có nhiều tơ nhện tạo ra trong quá trình di chuyển. Sau 4-5 ngày thì trứng nở.
– Ấu trùng: Chúng có ngoại hình khá giống con trưởng thành nhưng chỉ có 3 cặp chân. Những ấu trùng cái phải trải qua 3 lần lột xác mới trở thành con trưởng thành. Còn ở con đực chỉ phải lột xác 2 lần. Trước mỗi lần lột xác chúng bước giai đoạn nghỉ, có nghĩa là không di chuyển và ăn uống.
– Nhện trưởng thành: Chúng có hình bầu dục, kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 0,4mm. Con cái to hơn con đực một chút. Toàn thân nhện có màu đỏ gạch và có những sợi lông trắng cứng mọc lên từ những đốm tròn trên lưng. Nhện có 4 cặp chân màu cam linh hoat, 2 bên thân mình có hai đốm sậm màu là chỗ chứa thức ăn.
Đối tượng gây hại
Nhện đỏ có thể ăn lá của hơn 100 loại cây trồng khác nhau như lê, hoa hồng, đu đủ,… Nhưng cây có múi là ký chủ mà chúng gây hại mạnh nhất.
Triệu chứng gây hại
Dấu hiệu đặc trưng nhất của bệnh là các lá non của cây xuất hiện những chấm nhỏ có màu bạc hoặc màu đồng. Nếu mật độ nhện lớn hơn, chúng có thể gây hại sang cả cành non và trái. Trái non bị nhện hút chất dinh dưỡng tuy không ảnh hưởng đến thịt quả nhưng vỏ bên ngoài sẽ có vết nám màu đồng hoặc màu bạc. Cho đến khi trái chín thì những vết nám cũng biến mất. Nếu nhện đỏ gây hại kết hợp nắng nóng sẽ gây ra hiện tượng cháy lá và nổ trái.
Dùng tay vuốt mạnh các mép lá sẽ có nước nhớt vàng chảy ra. Đem lá để dưới ánh sáng sẽ nhìn thấy lớp tơ nhện bao quanh lá và những chấm nhỏ li ti như đầu kim đang chuyển động.
Cành xuất hiện những vết như bị cháy, nhanh khô và dễ gãy. Khi những chấm nhỏ hợp nhất thành những đốm lớn cũng là lúc lá sẽ khô lại và rụng. Cây không được cung cấp dưỡng chất nên càng ngày càng cằn cỗi, trái nhỏ và xấu mã.
Đặc điểm sinh thái
Nhện đỏ gia tăng số lượng vào mùa xuân và cuối hè đầu thu, đây là khoảng thời gian lá non là thức ăn yêu thích của chúng đã phát triển hết cỡ. Chúng hoạt động mạnh nhất trong điều kiện thời tiết khô và gió lớn, nhiệt độ thấp nhất là 25 độ C và độ ẩm đạt từ 50 – 70%.
Nhện đỏ sẽ nhả tơ, sau đó nhờ gió phát tán từ cây này sang cây khác. Chúng cũng có thể lây lan thông qua sự di chuyển của côn trùng, chim hay bám vào dụng cụ làm vườn.
Nhện đỏ chủ yếu hút dinh dưỡng và ăn biểu bì của những lá và đọt non. Khi nguồn thức ăn cạn kiệt chúng mới chuyển sang tấn công cành và trái. Chất bài tiết của chúng là nguyên nhân khiến bề mặt lá và trái chuyển sang màu bạc.
Thiên địch
Thiên địch của loài nhện đỏ hại cây có múi hầu hết là các loài săn mồi.
– Nhện Euseius tularensis: Đây là một loại nhện có kích cỡ chỉ nhỉnh hơn nhện đỏ hại cây có múi một chút. Loài nhện này có màu sắc dựa vào thức ăn của chúng, ví dụ như màu đỏ sau khi ăn nhện đỏ, biến thành màu vàng khi ăn bọ trĩ và màu trắng khi ăn phấn hoa. Chúng ăn chủ yếu ăn trứng và ấu trùng chưa thành hình của nhện đỏ
– Bọ rùa đen Stealthroid: Đây là loài bọ rùa nhỏ toàn thân đen kịt. Chúng là loài phàm ăn, ước tính mỗi ngày chúng có thể xóa sổ hơn 50 con nhện đỏ.
Biện pháp phòng bệnh
Kỹ thuật canh tác
– Trồng cây với mật độ hợp lý: Điều này giúp cho cây có đủ không gian phát triển và vườn luôn được thông thoáng ngăn các loại bệnh bùng phát. Nên trồng từ 500 – 600 cây/ha tuỳ theo từng loại cây trồng.
– Bón phân: Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ đã xử lý và phân vi sinh; nên bón phân vô cơ vào các giai đoạn sinh trưởng của cây (sau thu hoạch, trước khi ra hoa, đậu quả và nuôi quả). Tuyệt đối không được sử dụng quá nhiều phân đạm. Bón phân không cân đối sẽ khiến cho cây tưới tốt, mọng nước quá mức dễ bị nhện đỏ tấn công.
– Tưới nước: Phải luôn giữ ẩm ở mức 70 – 80%, vào mùa khô nên tưới 2 – 3 lần/ ngày. Tưới phun lên tán lá bằng áp lực cao để rửa trôi nhện và bụi bẩn.
– Tỉa cành, tạo tán sau mỗi vụ thu hoạch để vườn không quá rậm rạp, cây nhận được nhiều ánh sáng hơn.
– Dùng que chống để cành cây không chạm xuống mặt đất.
Kiểm dịch thực vật
– Thường xuyên vệ sinh vườn tược, dọn sạch cỏ dại, lá và quả rụng đem đi tiêu huỷ.
– Quần áo và dụng cụ làm vườn phải được khử trùng bằng nước Javen loãng trước và sau khi sử dụng.
– Theo dõi vườn cây thường xuyên để phát hiện dấu hiệu sâu hại kịp thời.
Biện pháp sinh học
– Chỉ sử dụng thuốc hoá học khi thực sự cần thiết và đúng theo khuyến cáo của nhà sản xuất để bảo vệ thiên địch.
– Trồng thêm những cây có tác dụng thu hút bọ rùa, ví dụ như ngò tây, cúc vạn thọ, thì là,…
– Sử dụng dầu sầu đâu để phòng nhện đỏ. Dầu sầu đâu có mùi tỏi đặc trưng, vị đắng, màu vàng nâu. Dầu sẽ hấp thụ trực tiếp vào lá, nhện ăn phải những lá đó sẽ chán ăn, rối loạn sinh sản. Tuy nhiên, dầu sẽ không ảnh hưởng đến những loài côn trùng không ăn lá như bọ rùa, ong bướm. Thời gian phun tốt nhất là vào sáng sớm hoặc chiều tối.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Tưới bằng vòi phun áp lực mạnh vào các tán lá, nhất là mặt phía trên để rửa trôi nhện đỏ bám trên lá.
Sử dụng dung dịch pha bằng dầu ăn và nước rửa chén để tiêu diệt nhện. Dầu ăn sẽ ghim chặt nhện vào lá và nước rửa chén sẽ tiêu diệt chúng. Pha dung dịch với tỷ lệ 1 phần nước rửa chén : 4 phần dầu ăn : 5 phần nước. Đổ dung dịch vào bình xịt và phun kỹ cả hai mặt lá. Đợi 3 – 4 cho dung dịch khô thì rửa lại bằng nước sạch.
Biện pháp hoá học
Phun thuốc hóa học khi nhận thấy 10% lá và quả bị hại hoặc mật độ nhện từ 4 – 5 con/lá. Các hoạt chất khuyến cáo sử dụng là Abamectin và sử dụng sau khi thu hoạch hết trái. Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như Chim én, Lửng mật,…
Câu hỏi thường gặp
Cây có múi khi bị nhện đỏ tấn công có biểu hiện gì?
Thiên địch của chúng là loại nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
