Bệnh mốc sương mai ở cà chua là bệnh hại nghiêm trọng bậc nhất, đặc biệt sẽ rất nguy hiểm trong chuyên canh nếu bệnh bùng phát thành dịch. Bệnh do nấm Phytophthora infestans gây ra, bệnh gây mất mùa, làm tăng chi phí canh tác, khả năng làm giảm đến 40 – 70% năng suất, thậm chí là thất thu toàn vụ nếu chuyển biến nặng. Đã có nhiều biện pháp đưa ra điều trị bệnh này tuy nhiên kết quả vẫn chưa được như mong đợi. Bên cạnh đó việc phòng hay trừ bệnh mốc sương mai ở cà chua bằng việc sử dụng thuốc hóa học không phù hợp hoặc quá liều làm cho tính kháng thuốc ở các loài nấm gây bệnh này bắt đầu xuất hiện làm cho bệnh nặng và khó xử lý hơn. Bài viết này sẽ chia sẻ cùng bà con về đặc điểm của bệnh sương mai trên cây cà chua cũng như các biện pháp phòng và điều trị bệnh này. Hi vọng bà con có được mùa vụ thành công, năng suất
Tác nhân gây bệnh
Bệnh sương mai ở cà chua còn được gọi là bệnh mốc sương, thối trái hay bệnh cháy lá muộn chủ yếu do nấm Phytophthora infestans gây ra. Đây là loài nấm ký sinh, bào tử nấm mọc thành cụm, phân nhánh nhiều. Túi bao bào tử có hình quả chanh và không màu
Đối tượng gây hại
Bệnh mốc sương dễ gặp trên cây họ bầu bí như cà chua, dưa leo, khổ qua, bí xanh, bí đỏ, mướp ngọt,…ngoài ra còn xuất hiện ở hoa lan, hồng cúc, hoa hồng, hành lá, nho…
Đặc điểm gây hại
Bệnh tác động trên tất cả bộ phận của cây từ thân, cành, lá, cả hoa và trái.
Bệnh xuất hiện kéo dài trong toàn bộ quá trình phát triển của cây từ giai đoạn cây non cho tới khi cây trưởng thành ra hoa và kết quả.
Triệu chứng gây hại trên cà chua
Trên lá: Ban đầu bệnh xuất hiện ở mép lá, tạo vết xám xanh nhạt rồi lan rộng tới phiến lá.
- Vết bệnh thường có hình tròn nhỏ hoặc bán nguyệt. Phần trung tâm vết bệnh chuyển màu nâu đen, xung quanh vết bệnh bị bao phủ bởi lớp bào tử nấm màu phấn trắng. Ở mặt dưới lá, có một lớp mốc trắng như sương (phân sinh bào tử).
- Bệnh nhẹ lá sẽ hơi cháy, bệnh nặng thì toàn bộ phiến lá sẽ bị cháy khô và rụng.
Trên thân
- Ở giai đoạn đầu vỏ và ruột thân có đốm thâm màu nâu, sau đó thối và ướt có màu nâu đen. Chỗ bệnh sẽ nhỏ tóp lại, có khi chỉ thối ở một bên thân.
- Khi thời tiết ẩm, vết bệnh sẽ có một vết nấm trắng bao phủ như sương muối.
- Phía trên thân bệnh, lá héo dần, thân cành khi bệnh không có khả năng dẫn truyền dinh dưỡng, dễ gãy và làm thân cây xơ xác.
Trên quả: Bệnh sương mai có thể xuất hiện ở mọi vị trí của quả, nhưng thường thấy nhất là đuôi quả. Lý do là hơi sương thường chảy và đọng lại ở vị trí này.
- Khi bệnh tấn công quả bị nhăn nheo, lõm và xuất hiện ở gần cuống. Ở giai đoạn đầu vết bệnh chỉ là chấm nhỏ có màu xanh xám trên vỏ trái, sau đó lớn dần, chuyển sang màu trắng đục cuối cùng màu nâu đen.
- Bệnh nhẹ làm quả cứng và hơi xám, bệnh nặng làm trái thối, làm quả không phát triển được và rụng sau đó.
Trên hoa: Bệnh xuất hiện ở đài hoa ngay sau khi hình thành nụ. Vết bệnh có dạng đốm màu nâu đen. Sau đó bệnh lan xuống cuống hoa, cánh hoa làm hoa rụng. Nó làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình thụ phấn, đậu quả của cà chua.
Nguyên nhân phát sinh bệnh
- Nấm Phytophthora infestans là nguyên nhân chủ yếu gây nên bệnh sương mai.
- Mầm bệnh truyền từ năm này sang năm khác bằng bào tử trứng (ở tàn dư cây trồng), sợi nấm (ở trên hạt cà chua). Vào vụ trồng, bào tử trứng hoặc sợi nấm phát triển và xâm nhập vào cây. Ở thời kỳ sinh trưởng, bệnh phát triển và lây lan nhanh chóng bằng bào tử vô tính.
- Nấm bệnh gây bệnh khi trời có độ ẩm cao. Chủ yếu lây lan qua nước và gió.
Điều kiện phát sinh bệnh
Điều kiện cho bệnh sương mai phát sinh và gây hại mạnh là khi thời tiết có độ ẩm cao (nhiệt độ 18 – 220C), mưa nắng xen kẽ, trời có sương mù, hay ở vùng trũng thấp, thoát nước kém, hoặc do bón phân không cân đối, hay bón thừa đạm.
Ở nước ta, bệnh có thể tấn công cây trồng quanh năm. Tuy nhiên, vào cuối mùa đông là lúc bệnh phát triển nhanh nhất.
- Nhiệt độ thuận lợi cho bào tử nấm phát triển là 1 – 140C. Nhiệt độ cao 200C, thì nấm nảy mầm hình ống. Nhiệt độ thấp hơn 40C hoặc cao hơn 280C, bào tử không nảy mầm.
- Ở 12 – 140C, trong nước giọt bào tử nấm bắt đầu nảy mầm sau 15 phút, sau 1 giờ tỷ lệ nảy mầm đạt 25 – 75%.Tỷ lệ nảy mầm càng cao khi độ ẩm càng cao và nhiệt dưới 180C.
- pH thích hợp cho nấm nảy mầm là 5 – 5,5.
- Nấm bệnh xâm nhập vào cây bằng cách xâm nhập trực tiếp qua biểu bì qua vết thương hoặc qua các lỗ khí. Nhiệt độ thích hợp nhất cho sự xâm nhập của bào tử nấm là 18 – 220C, nhiệt độ tối thiểu là 120C.
- Thời kỳ tiềm dục của bệnh trên lá tầm 2 ngày, trên quả là 3 đến 10 ngày.
Mức độ ảnh hưởng của bệnh
- Bệnh làm lá héo và rụng sớm, giảm khả năng quang hợp và tổng hợp hữu cơ.
- Bệnh sương mai làm cây còi cọc, sinh trưởng và phát triển kém, làm cây chết nếu bệnh chuyển biến nặng.
- Cây bệnh thường có trái nhỏ, nhạt, năng suất và chất lượng kém làm ảnh hưởng nghiệm trọng đến thu nhập của bà con.
Biện pháp phòng bệnh
Như đã giới thiệu ở phần đầu, bệnh sương mai ở cà chua khá phổ biến, tuy nhiên vẫn chưa có cách điều trị triệt để. Vì vậy để có một vụ trồng hiệu quả năng suất bà con cần chủ động chăm sóc đồng ruộng, phòng chống bệnh, giúp cây tăng khả năng chống chịu với nấm bệnh sương mai tốt hơn.
Chọn giống
Nên chọn giống khỏe, kháng bệnh; tuyệt đối không được lấy hạt ở những ruộng từng bị bệnh, vì mầm bệnh có thể lan truyền qua hạt nếu không được xử lý tốt.
Biện pháp canh tác
Nếu không có điều kiện kiểm soát độ ẩm tốt (trồng trong nhà lưới) thì bà con cần tránh canh tác cà chua trong mùa mưa.
Vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ: thu gom, tiêu hủy tàn dư cây bệnh để hạn chế mầm bệnh của vụ trước lan sang vụ sau.
Lưu ý: Khi hủy bỏ những quả cà chua hư hỏng, cắt tỉa lá già, lá bệnh cần đem xa khỏi khu vực canh tác hoặc cho vào hố ủ phân thì cần đậy kỹ, vì bào tử nấm vẫn có thể lây lan từ hố nếu bị mở nắp.
Trước khi gieo trồng bà con cần bón vôi, phân hữu cơ; bón phân cân đối, tăng cường bón Kali và lân; đánh luống cao, rãnh rộng đảm bảo thoát nước tốt.
Vườn ươm sạch sẽ, cao ráo hạn chế sâu bệnh tấn công; vườn ươm nên phải là đất tơi xốp, thoát nước tốt.
Không nên trồng cà chua và khoai tây gần nhau, hay luân canh kế cận 2 loại cây trồng này.
Mật độ trồng cà chua không nên quá dày, cần tạo sự thông thoát cho đồng ruộng bằng việc thường xuyên tỉa bỏ lá héo.
Nên lập kế hoạch theo dõi, thăm canh thường xuyên để phát hiện bệnh kịp thời, đồng thời có biện pháp xử lý hợp lý; khi thấy ổ bệnh đầu tiên cần phân loại ruộng, nhằm có kế hoạch cách ly hay phun thuốc ngăn chặn ngay.
Biện pháp sinh học
Bà con nên sử dụng các biện pháp sinh học cho cây, tránh lạm dụng thuốc hóa học có thể gây chai sần, mất dưỡng đất. Nên sử dụng các chế phẩm Trichoderma ủ với phân chuồng hoai mục 7 – 10 ngày để bón lót trước khi trồng.
Biện pháp xử lý bệnh
Khi phát hiện bệnh bà con có thể sử dụng một số thuốc gốc đồng, hoặc thuốc có các hoạt chất Phosphorous, Fosetyl-aluminium, Mancozeb…với nồng độ 0,1 – 0,4% và phun 7-10 ngày/lần. Bạn có thể tham khảo sản phẩm thuốc trừ bệnh Kibul hoặc sản phẩm có tác dụng tổng hợp như Sunfur của Nghi Anh
Thuốc trừ bệnh
Lưu ý
- Cần sử dụng loại thuốc được phép sử dụng với nồng độ khuyến cáo và theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thời điểm, đúng thuốc, đúng nồng độ, đúng cách).
- Vào mùa mưa, bệnh mốc sương mai gây hại nặng, việc phun thuốc dễ bị mưa rửa trôi, làm hiệu lực thuốc ngắn. Bà con chú ý hiệu quả thuốc phụ thuộc vào lúc phun, cần phải có sự dự tính chính xác; phát hiện ổ bệnh sớm, phun thuốc đúng cách thì mới khống chế được bệnh và giảm được chi phí.
- Hiện tại nấm Phytophthora Infestans đã xuất hiện nhiều chủng kháng thuốc, vì vậy lời khuyên cho bà con là nên thay đổi các loại thuốc trong phòng trị bệnh này.
Bên cạnh việc xử dụng thuốc trị bệnh bà con cần bổ sung thêm dưỡng chất cho cây giúp cây phục hồi khả năng sinh trưởng khoẻ mạnh
Phân bón lá
