Ba ba 4 chấm màu nâu trên khoai lang

Khoai lang hiện nay không chỉ là cây trồng quan trọng cung cấp lương thực, thực phẩm cho nhiều ngành nghề trong nông nghiệp kể cả chăn nuôi hay cung cấp thức ăn cho con người. Không chỉ cho năng suất lớn mang lại giá trị kinh tế cao, mà củ khoai còn mang lại những giá trị dinh dưỡng dồi dào như protein, axit amin, gluxit hỗ trợ cho quá trình trao đổi chất, cung cấp năng lượng cho cơ thể. Trong quá trình sinh trưởng khoai lang chúng không thể đứng ngoài quy luật của tự nhiên, có sinh trưởng ắt sẽ có loài phá hoại. Đặc biệt là loài ba ba bốn chấm nâu, chúng thường xuất hiện và ăn trụi lá trên ruộng khoai. Chính vì vậy, để giúp bà con thuận lợi hơn trong việc canh tác khoai lang chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về loài côn trùng hại này

Giới thiệu chung

Ba ba 4 chấm màu nâu có danh pháp khoa học là Aspidomorpha furcata, là một loài côn trùng thuộc họ bọ cánh cứng, phương thức gây hại của chúng dựa trên việc bám chặt vào thành lá và ăn khiến lá thành một lỗ thủng, theo thời gian vết thủng này ngày càng tăng dần cho đến khi lá trụi. Ba ba 4 chấm màu nâu nhiều người khi mới đọc qua thì tưởng chừng như là một họ của loài ba ba mà chúng ta biết, nhưng đây là loài côn trùng gây hại cho cây trồng, kích thước nhỏ và khó bị phát hiện khi chúng thực hiện những hành vi gây hại cây trồng.

Ba ba 4 chấm màu nâu thuộc một phân nhánh của loài bọ rùa ăn lá thường gây hại trên các loại hoa màu khác. Chính vì vậy, các đặc điểm về sinh thái, vòng đời của chúng cũng tương tự với loài bọ rùa thông thường.

Đặc điểm hình thái

Ba ba 4 chấm màu nâu đều mang những nét đặc trưng trong quá trình phát triển như các loài côn trùng khác. Từ khi là trứng đều trải qua các lần vũ hóa khác nhau để trưởng thành. Trải qua các giai đoạn sinh trưởng như: Trứng, ấu trùng, nhộng và bướm (thành trùng), cụ thể:

– Thành trùng: Ba ba 4 chấm màu nâu là sinh trùng của loài bướm hoa, mang những nét đặc trưng riêng có của chúng. Ở lá có những nét khuyết khác so với các loài bướm khác có lá đầy đặn để tạo lực có thể di chuyển được. Ở hai bên cánh có những chấm đen khoảng 2 mm. Có những hoa văn hòa quyện tạo thành bức tranh của loài bướm hoa này. Thời gian sinh tồn khoảng 10 đến 15 ngày.

– Nhộng: Nhộng của loài côn trùng này được bảo vệ bởi một lớp vỏ bọc tương đối dày để có thể chống chịu những nhân tố ngoại cảnh và bảo vệ quá trình vũ hóa của chúng. Có màu nâu, chúng có thể tạo kén để bám lên lá cây hoặc dưới gốc cây.

– Sâu non: Có hình Ovan, hình tròn, ở bên ngoài được bọc bởi một lớp vỏ trơn, thân của sâu ở trong lớp vỏ có màu nâu, chạy dọc sống lưng có các đường chỉ có 4 chấm ở xung quanh. Kích thước của chúng tương đối nhỏ, khoảng từ 5-8 mm. Gây hại dựa trên phương thức bám lì vào lá để gây hại. Như nhận định của các nhà nghiên cứu, hình dáng của loài sâu mang tên ba ba 4 chấm màu nâu này rất đặc biệt so với những loài côn trùng cùng loài.

– Trứng: Ba ba 4 chấm màu nâu có trứng màu trắng trong, kích thước tương đối nhỏ chỉ khoảng 1,2 đến 1,5 mm rất khó nhìn thấy bằng mắt thường. Chúng đẻ trên các tán lá, thậm chí là gốc của khoai miễn đủ an toàn để vũ hóa. Thời gian tồn tại giai đoạn này khoảng từ 5 đến 7 ngày.

Đối tượng gây hại

Ba ba 4 chấm màu nâu thường gây hại chủ yếu trên những cây thuộc họ dây leo, bởi đặc tính khó di chuyển, nằm lì là đặc tính của loài sâu này cho nên việc chọn vị trí để sinh sản và vượt qua những lần sống sót có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đối với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở Việt Nam ta, loài sâu này  xuất hiện nhiều nhất ở cây khoai lang,…

Dấu hiệu gây hại

Sâu non của ba ba 4 chấm màu nâu có khả năng gây hại lớn nhất với cơ chế hoạt động dựa trên việc bám chắc vào lá cây để ăn dần dần lá. Ở thời điểm ban đầu, chúng đục thành từng lỗ nhỏ li ti. Theo thời gian nếu không kịp khắc phục sẽ bị ăn trụi lá, còn mỗi khung lá thậm chí ở mức độ mạnh ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây khiến chất lượng của cây bị giảm sút nghiêm trọng.           

Đặc điểm sinh thái

Ba ba 4 chấm màu nâu một năm sinh trưởng từ 6 đến 8 đợt. Sau khi giao phối, con cái trưởng thành đẻ khoảng 150 quả trứng trong khoảng thời gian từ 70 đến 80 ngày. Điều đó chứng tỏ, tần suất xuất hiện của loài sâu này trên cây khoai lang đi theo thời gian và mùa vụ của cây. Thời gian bướm đẻ trứng khoảng tháng 3 đến tháng 4 hằng năm. Khi đẻ trứng chúng có thể ở tán lá hoặc gốc cây. Khi thành sâu non chúng ở các lá non để gây hại. Tuy là vậy nhưng chúng ít gây thiệt hại đáng kể cho năng suất khoai bởi lẽ khả năng di chuyển của chúng tương đối hạn chế.

Thiên địch

Trong tự nhiên, việc xuất hiện các loài côn trùng đối nghịch với nhau là một trong những quy luật phổ biến của tự nhiên. Có ý nghĩa quan trọng trong điều hòa hệ sinh thái, cân bằng tự nhiên sống.

Ba ba 4 chấm màu nâu có những kẻ thù phổ biến như tắc kè hoa, ong mắt đỏ, bọ ngựa, dế, chuồn chuồn và một số loài vi khuẩn ký sinh như retroviruses,…

Biện pháp phòng ngừa

Phòng ngừa là một trong những biện pháp cần thiết để hạn chế ba ba 4 chấm gây hại nặng nề đối với khoai lang, có thể áp dụng những cách sau:

– Diệt trừ cỏ dại Bìm Bìm ở xung quanh ruộng khoai.

– Thả các thiên địch vào vườn và tạo điều kiện cho thiên địch sinh sống, phát triển

– Thường xuyên thăm ruộng để phát hiện và xử lý kịp thời

Biện pháp xử lý

Việc sử dụng thuốc hóa học là liệu trình tốt nhất để gây độc đối với loài này. Tuy nhiên lạm dụng thuốc hóa học gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng bởi độc tính của chất hóa học không tiêu đi mà tồn đọng trong cây, trong đất cho đến khi thu hoạch và sau thu hoạch, đồng thời ảnh hưởng đến môi trường xung quanh.

Trong trường hợp khẩn cấp bà con nên dùng một số thuốc trừ sâu có hoạt chất diệt trừ chọn lọc loài sâu hại này

Câu hỏi thường gặp