Giới thiệu bệnh hại
Bệnh do nấm Microdochium oryzae Samuels gây nên, nấm phát triển được ở khoảng nhiệt độ tương đối cao và khi có nắng, nấm tồn tại ở dạng sợi đa bào và bào tử phân sinh, nhờ đó nấm có thể ủ bệnh được trong một thời gian dài, khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ bùng phát.
Bệnh được tìm thấy hầu hết các vùng trồng lúa nước, thường xuất hiện vào vụ xuân (tháng 3 – 4) và vụ mùa (tháng 8 – 9), đây là thời điểm lúa đang trong giai đoạn sinh trưởng nên bà con cần chú ý thăm đồng thường xuyên để hạn chế bệnh phát triển mạnh. Bệnh gây khô lá, bỏng lá lúa và biến màu vỏ hạt, làm giảm năng suất từ 20 – 30%.
Đối tượng gây hại
Bệnh do nấm gây hại trên lúa
Triệu chứng của bệnh hại
Bệnh xuất hiện trên lá già, khi chóp lá chạm mặt ruộng nước. Bệnh bắt đầu từ chóp lá lúa, lan vào giữa phiến lá, hoặc từ mép lá lan vào trong tạo thành các đường vân vòng cung nối tiếp nhau, màu nâu, chiều dài 1 – 5 cm, chiều rộng 0.5 – 1 cm. Khi bệnh nặng các lá bị khô hay còn gọi là bỏng lá lúa. Ngoài ra bệnh cũng xuất hiện trên bẹ lá tạo thành các đốm nhỏ màu nâu đỏ tím đen, có thể là hình chữ nhật hoặc hình bầu dục, sau đó vết bệnh to dần có màu nâu xám. Gây bệnh cả trên cổ bông, nếu ở trên hạt sẽ làm biến đổi màu vỏ hạt.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do nấm Microdochium oryzae Samuels gây ra, nguyên nhân chủ yếu là do bản thân hạt giống khi đem đi gieo trồng đã bị mắc bệnh, đây cũng là nguyên nhân đáng lo nhất vì nếu không loại được hạt giống bệnh trước khi gieo trồng thì hạt giống đó sẽ trở thành nguồn bệnh cho vụ sau. Nấm tồn tại dưới dạng sợi đa bào, tạo thành các tản nấm dày xốp màu trắng, khi ở dạng bào tử phân sinh tụ thành khối màu hồng. Có một nghiên cứu cho thấy rằng thời gian chúng có thể sống được rất dài có thể lên tới 11 năm, tồn tại được trên tàn dư lá bị bệnh hoặc trên hạt giống, đợi đến khi thời tiết thuận lợi sẽ sinh sôi phát triển trở lại.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh phát triển mạnh ở điều kiện nhiệt độ tương đối cao, nhiệt độ tăng và khi trời nắng. Đặc biệt thời điểm lúa bước vào giai đoạn sinh trưởng, thời kỳ lúa con gái đến khi đòng trổ, gây hại vào vụ xuân tháng 3 – 4 và vụ mùa tháng 8 – 9 là thời điểm thích hợp cho nấm phát triển. Ngoài ra bệnh cũng phát triển và biểu hiện nặng hơn ở các giống lúa có sức chống chịu kém như bắc thơm 7, tám xoăn Điện Biên. Nếu bón không cân đối NPK sẽ làm giảm sức chống chịu của cây, nấm bệnh dễ xâm nhập và phát triển.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh có thể tấn công vào giai đoạn lúa đang sinh trưởng, thời kỳ lúa con gái đến khi đòng trổ, tuy nhiên nếu phát hiện bệnh sớm và ngăn chặn ngay thì không ảnh hưởng nhiều tới năng suất. Vì vậy bà con cần chú ý thăm đồng thường xuyên để phát hiện bệnh kịp thời, từ đó có thể giảm thiệt hại đáng kể từ 20 – 30% năng suất lúa, giúp tăng hiệu quả kinh tế của bà con.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
Kiểm soát tốt khâu chọn giống có thể tiết kiệm được chi phí và công sức cho bà con sau này. Nếu giống đã bị nhiễm bệnh, tỉ lệ hạt giống nảy mầm thấp, những cây nảy mầm được thì cũng sẽ bị giảm sức sống. Vì vậy bà con nên chú ý hơn ở khâu chọn giống trước khi gieo trồng.
Chọn mua giống lúa chất lượng, có khả năng kháng bệnh hoặc chống chịu bệnh để trồng. Nên mua lúa giống tại các các cơ sở uy tín, các trung tâm, viện nghiên cứu vì giống lúa đã được nghiên cứu và chọn lọc kĩ trước khi đưa cho bà con.
Không sử dụng những hạt lúa ở ruộng đã nhiễm bệnh để làm giống cho vụ sau, nếu bà con dùng lúa vụ trước thì cần chú ý nhiều hơn đến khâu chọn giống. Đây là một khâu quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm bệnh về sau bởi vì nguyên nhân nhiễm bệnh chủ yếu là từ hạt giống.
Xử lý hạt giống
- Trước khi ngâm ủ cần sàng, sảy hoặc đãi để loại bỏ những hạt lép. Nếu số hạt không loại >10 hạt/kg hạt giống thì nên tiến hành đãi bằng dung dịch nước muối 15% để loại bỏ tiếp. Đây là một cách tiết kiệm chi phí, thân thiện với môi trường và dễ làm. Đầu tiên cho 150 g muối ăn (NaCl) và trong 1 lít nước được dung dịch nước muối 15%. Đổ 1 kg lúa giống vào 3 lít dung dịch nước muối 15%, ngâm 10 – 15 phút lấy ra và rửa sạch với nước để loại bỏ hết muối trên vỏ hạt mới đem ủ với nước nóng 540C. Mục đích của phương pháp ngâm nước muối này là để tiêu diệt hầu hết các loại nấm, trong đó có loại nấm gây bệnh lúa von.
- Xử lý bằng hóa chất: Một số loại thuốc của Nghi Anh có thể tham khảo như: Kibul dùng ngâm hạt giúp loại bỏ nấm bệnh trên hạt giống
Thuốc trừ bệnh 
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học để bổ sung và cân đối các chất dinh dưỡng NPK cho cây trồng giúp tăng sức chống chịu
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
Thông qua phân tích các yếu tố tác động các yếu tố bên ngoài như môi trường và yếu tố nội tại, các địa phương cũng cần có sự chỉ đạo kịp thời và thông báo tới bà con thời điểm thích hợp để gieo trồng để hạn chế được sự phát triển của nấm bệnh. Bà con cũng cần chú ý đến dinh dưỡng cây trồng đặc biệt là ở các giai đoạn sinh trưởng. Vệ sinh đồng ruộng như dọn cỏ, và tàn dư rơm rạ, phơi ải ngâm dầm. Chọn trồng những giống lúa kháng bệnh, chống chịu tốt hoặc luân canh cây trồng để cải tạo lại đất.
Biện pháp canh tác
Bà con cần chú ý không cấy hoặc gieo sạ mật độ quá dày, các địa phương chủ động hệ thống tưới tiêu cấp thoát nước hợp lý, giữa nước trong ruộng cao từ 2 -5 cm và thông báo tới bà con thời gian thích hợp để gieo trồng.
Biện pháp kiểm dịch thực vật:
- Ngăn chặn mầm bệnh lây lan từ nước khác vào thông qua việc kiểm soát khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác một cách chặt chẽ
- Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thận trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruộng khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
- Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh và có biện pháp xử lí.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Bà con nên chọn những giống lúa chống chịu tốt để trồng ngay từ đầu. Khi nhổ mạ bà con tránh làm đứt gãy, giật nát để hạn chế sự xâm nhập của nấm. Ngoài ra có thể quây nilon quanh ruộng, đắp đập be bờ, xây dựng hệ thống kênh rạch để cung cấp đủ nước cho lúa.
Biện pháp hóa học
Phát hiện bệnh kịp thời và sử dụng thuốc đúng cách, bà con có thể tham khảo sử dụng một số thuốc có chứa hoạt chất Azoxystrobin như Nazosi – sản phẩm trừ nấm của Nghi Anh
Câu hỏi thường gặp
Bệnh vân nâu lá lúa phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây lúa?
Vết bệnh có hình dạng như thế nào?
Khi phát hiện bệnh bà con có thể tham khảo sử dụng một số thuốc có chứa hoạt chất Azoxystrobin như Nazosi - sản phẩm trừ nấm của Nghi Anh
