Giới thiệu bệnh hại
Bệnh gỉ sắt hay còn được gọi là bệnh rust, có tên khoa học là puccinia spp. Bệnh gỉ sắt thường hay xuất hiện ở khắp các vùng trồng ngô (bắp) và phát sinh gây hại trong suốt quá trình phát triển của cây, chủ yếu trên lá. Vết bệnh xuất hiện ban đầu là những chấm nhỏ có màu vàng nhạt, sau đó lớn dần rồi liên kết với nhau tạo thành ổ chứa các bào tử màu vàng nâu hay còn gọi là bào tử hạ, dần dần chuyển sang màu nâu đen như gỉ sắt (bào tử đông). Khi bệnh nặng vết bệnh dày đặc làm lá bị khô cháy, bệnh lan sang cả thân, bẹ lá và áo bắp.
Vì là bệnh hại thường xuyên xuất hiện phổ biến ở các vùng trồng ngô để giúp bà còn có thể nhận biết được bệnh gỉ sắt và có phương án phòng trừ bệnh gỉ sắt trên cây ngô kịp thời, giảm tối đa thiệt hại do bệnh gây ra ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế. Xin chia sẻ cho bà con một số cách nhận biết bệnh hại và biện pháp phòng trừ bệnh gỉ sắt trên cây ngô đạt hiệu quả cao.
Đối tượng gây hại
Một số loại cây trồng thường hay bị bệnh gỉ sắt: Cây bắp, lúa mì…
Dấu hiệu nhận biết bệnh hại
Bệnh gỉ sắt có thể xuất hiện và lây lan gây hại ngay từ khi cây ngô còn nhỏ (được 3-4 lá) và kéo dài cho đến lúc thu hoạch. Giai đoạn đầu bệnh gây hại chủ yếu trên phiến lá, nếu bệnh tiến triển nặng có thể lây lan gây hại cả bẹ lá và lá bi (lá bẹ bao bắp).
Khi bệnh chớm xuất hiện vết bệnh là một chấm nhỏ màu vàng trong, khó phát hiện, khi gặp điều kiện thuận lợi vết bệnh lớn dần thành những ổ nổi có kích thước rộng khoảng 1mm. Những ổ bệnh này lớn dần theo thời gian sẽ làm rách, nứt vỡ những tế bào biểu bì lá phía ngoài khi đó sẽ để lộ ra khối bột màu nâu đỏ giống màu của gỉ sắt (vì thế để cho dễ hình dung người ta đã gọi bệnh này là bệnh gỉ sắt), đó là giai đoạn hình thành ổ bào tử hạ.
Giai đoạn sinh trưởng cuối của cây ngô, trên lá bị bệnh có thể hình thành một số vết bệnh là những ổ nổi có màu đen, đó là giai đoạn hình thành ổ bào tử đông.
Ở cây bị hại nặng, nhiều vết bệnh dày đặc trên lá làm cho lá ngô bị khô cháy dẫn đến lá bị khô rụi sớm, diện tích lá giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình quang hợp tổng hợp tạo vật chất hữu cơ nuôi dưỡng cây, cây sinh trưởng kém, còi cọc làm ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và chất lượng của hạt.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh gỉ sắt trên cây ngô do nấm hại Puccinia maydis gây ra, nấm này thuộc bộ Uredinales, lớp Nấm Đảm
Trên cây ngô (bắp) nấm bệnh chỉ thực hiện hai giai đoạn sinh trưởng là bào tử hạ và bào tử đông; lây lan bệnh chủ yếu bằng bào tử hạ. Bệnh tồn tại trên các tàn dư của vụ trước như: lá bệnh, hạt bắp,…
+ Bào tử hạ đơn bào có hình cầu hoặc hình bầu dục, thay đổi theo cây ký chủ. Bào tử có vỏ khá dày, gợn một lớp gai nhỏ phía ngoài
+ Bào tử đông có hình dáng thon dài có 2 tế bào, vỏ dày có màu nâu
– Nấm bệnh gỉ sắt tồn tại ở ngưỡng nhiệt độ khá hẹp chỉ từ 17 – 18°C, gây hại ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây bắp.
– Các bào tử có thể được phát tán nhờ gió và mưa. Các bào từ bắt đầu quá trình lây nhiễm cho cây trồng khi đáp xuống lá. Nhiễm trùng thứ cấp từ cây này sang cây khác thông qua con đường gió và mưa.
Điều kiện phát triển bệnh hại
– Bệnh gỉ sắt thường phát triển và gây hại mạnh vào những thời gian có nhiệt độ không khí trung bình, thời tiết mát mẻ nhiệt độ khoảng từ 15 đến 20°C, độ ẩm bão hòa và có sương, mưa.
– Những ruộng trồng dày, thiếu ánh sáng, những ruộng trồng quảng canh thiếu sự đầu tư chăm sóc cao, cây còi cọc chậm lớn,…thường là những ruộng bị bệnh hại nhiều hơn các ruộng khác.
– Ở các ruộng cây ngô không được trồng quanh năm, nguồn bệnh chủ yếu là bào tử xuân hình thành và ký chủ trên cây chua me đất.
– Những ruộng ngô trồng chuyên canh, không được luân phiên bởi các loại cây trồng khác nguồn bệnh là bào tử hạ trên tàn dư cây trồng vụ trước hại dễ phát tán sang vụ sau và gây hại nặng hơn.
– Ruộng ngô được canh tác ở vụ xuân hè và hè thu ở vùng trung du, miền núi thường bị bệnh nặng hơn so với vùng đồng bằng. Vào cuối giai đoạn sinh trưởng bệnh hại có thể phát triển mạnh trên toàn cây nếu trước đó chưa phòng trị kịp thời; bệnh làm lá nhỏ và cây lụi, trái bắp nhỏ, năng suất thấp.
Mức độ ảnh hưởng
– Nấm bệnh gỉ sắt gây hại ở nhiều giai đoạn sinh trưởng khác nhau của cây bắp, nếu không phòng ngừa đúng cách, bệnh có thể xuất hiện nhiều lần trong một vụ mùa, khiến bà con tốn khá nhiều chi phí để chăm sóc, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế.
– Nấm bệnh tấn công trên bề mặt lá dẫn đến diện tích diệp lục giảm khiến cho khiến hiệu suất quang hợp và trao đổi chất của cây ngô giảm theo. Cây còi cọc, sinh trưởng kém, tạo trái bắp nhỏ, sản lượng và chất lượng của trái ngô thấp.
Biện pháp phòng bệnh
Khi ruộng ngô đã bị bệnh rồi thì rất khó điều trị. Do đó để hạn chế thiệt hại do bệnh gỉ sắt này gây ra cần chủ động áp dụng kết hợp nhiều biện pháp kỹ thuật ngay từ đầu vụ. Một số biện pháp kỹ thuật chính cần áp dụng là:
- Sau khi thu hoạch ngô cần làm vệ sinh đồng ruộng, dọn hết tàn dư thực vật, thân lá của cây ngô đưa ra khỏi đồng ruộng. Trước khi gieo trồng ở vụ sau cần phải được cày bừa, xới xáo đất thật kỹ, lật đất chôn vùi thân lá ngô ở vụ trước còn sót lại ruộng để tiêu diệt triệt để nhất nguồn bệnh có sẵn trong đất.
- Ưu tiên chọn và sử dụng những giống ngô lai chất lượng có khả năng chống bệnh cao.
- Không nên trồng quá dày, chỉ trồng với mật độ hợp lý theo khuyến cáo nhà sản xuất, tùy theo đặc điểm và yêu cầu của từng giống, tỉa định kỳ các lá già phía dưới gốc, làm cỏ kịp thời, sạch sẽ để ruộng luôn thông thoáng.+ Trồng với mật độ vừa phải, vụ Đông Xuân do mưa nhiều, thân lá phát triển mạnh thì trồng với khoảng cách hàng 80 cm, khoảng cách cây là 20-25 cm (80 x 20-25 cm). Còn vụ Hè Thu trồng với khoảng cách 60 x 20 cm, tia cây khi được 10 ngày tuổi, để 1 cây/hốc, làm sạch cỏ để ruộng ngô luôn được thông thoáng nhằm hạn chế nấm bệnh gây hại phát triển.
- Tăng cường đầu tư chăm sóc, bón phân tưới nước đầy đủ theo đúng quy trình kỹ thuật canh tác để giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt, có sức đề kháng cao với bệnh khi bị xâm nhiễm và hạn chế tác hại do bệnh gây ra.
- Thường xuyên kiểm tra, theo dõi đồng ruộng theo theo để phát hiện sớm bệnh bệnh hại để có biện pháp phòng trừ sớm đem lại hiệu quả cao nhất đặc biệt vào hôm thời tiết u ám, nhiều mây cần kiểm tra thường xuyên hơn.
- Ruộng trồng ngô (bắp) cần được luân canh với các loại cây trồng khác như: lúa, cây họ đậu… Chăm sóc tốt để nâng cao sức đề kháng cho cây trồng, đẩy mạnh khả năng giống kháng bệnh hại. Dọn dẹp vệ sinh ruộng đồng, dọn dẹp sạch tàn tích cây bị bệnh đưa ra khỏi ruộng tiêu huỷ. Theo dõi thường xuyên ngắt tỉa lá già dưới phần gốc, lá bị bệnh nhằm tạo độ thông thoáng cho ruộng ngô (bắp)
- Đảm bảo bón phân cân đối các loại phân (NPK) theo ngưỡng khuyến cáo. Chia phân bón thành nhiều đợt để bón
Biện pháp xử lý bệnh
Nếu ruộng bị bệnh có thể sử dụng một trong những loại thuốc sau đây để phun xịt: Bayfidan 25 EC, hoặc 250EC; Bumper 250 EC; Anvil 5SC; Sumi-Eight 12.5 WP, Tilt Super 300 EC,…Về liều lượng và cách sử dụng có thể tham khảo hướng dẫn của nhà sản xuất thuốc đã in sẵn trên vỏ bao bì). Hy dùng hỗn hợp có hoạt chất (Azoxystrobin +Difenoconazole)…Nếu ruộng đã bị hại nặng thì sau khi phun xịt thuốc, nên tăng cường bón thêm phân và luôn tưới đủ cho ruộng ngô.
Xử lý hạt giống bằng thuốc Rovral (2g/10 kilogram hạt) trước khi gieo trồng. Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như: Kibul… Phun nhắc lại 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày nếu bệnh nặng
Thuốc trừ bệnh
Bên cạnh việc phun thuốc xử lý bệnh bà con cần bổ sung dinh dưỡng cho cây sớm phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển, để thực hiện bà con nên tham khảo sản phẩm dinh dưỡng cây trồng của Nghi Anh: Tonik 1.8SL, Eto,..
Phân bón lá
Phân bón lá
