Bệnh lở cổ rễ cây cà chua

Giới thiệu bệnh hại

Bệnh lở cổ rễ ở cà chua là một trong những loại bệnh phổ biến và nguy hiểm trên cây cà chua hiện nay. Bệnh được gây ra bởi nấm Rhizoctonia Solani Kuhn tồn tại trong nhiều loại đất và xuất hiện hầu như ở tất cả các vùng trồng cà chua trên thế giới. Ngoài tên gọi bệnh lở cổ rễ cây cà chua, nó còn có các tên khác như bệnh thối gốc, bệnh thối rễ, bệnh chết rạp cây con. Loại nấm này có thể xuất hiện ở bất cứ giai đoạn nào của cây trồng, tác động lên toàn bộ cây làm giảm 60% năng suất của cây trồng và gây ảnh hưởng xấu đến kinh tế của người nông dân.

Đối tượng gây hại

Bệnh thường xuất hiện trên các cây trồng cạn như cây ớt, dưa leo, dưa hấu, dưa lưới, lúa, ngô, khoai tây,… và đặc biệt là những cây họ cà, chủ yếu là cà chua.

Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh

Bệnh lở cổ rễ cây cà chua xuất hiện ở bất cứ giai đoạn nào trong quá trình phát triển của cây. Một số triệu chứng thường gặp như: thối rễ, thối gốc, thối thân, chết rạp cây con, thối quả. Tuy nhiên, tùy mức độ nhiễm bệnh mà triệu chứng ở mỗi cây, mỗi giai đoạn sẽ có biểu hiện khác nhau. Thời gian ủ bệnh của cây sẽ kéo dài 1 tháng sau khi được gieo trồng.
Triệu chứng ban đầu là những vết đốm nâu hoặc nâu đỏ trên thân cây, nằm gần sát với mặt đất. Vết bệnh có thể từ từ lan rộng quanh gốc cây và xuống cả rễ cây, khiến cho thân cây bị lở loét, vỏ cây sẽ bị khô và dần teo lại, phần rễ bị rộp, lõi cây cũng sẽ có màu thâm đen. Với những cây bị bệnh, vào sáng sớm gốc cây thường sẽ xuất hiện các lớp sợi nấm màu trắng hoặc hạch nấm màu nâu đen.
Đối với cây con nấm có thể thâm nhập trước hoặc sau khi mọc khỏi mặt đất, phần cổ và thân sẽ teo lại, có dấu hiệu bị úng, cây sẽ ngã ngang tuy nhiên phần lá vẫn giữ được màu xanh sau đó mới chết dần. Bệnh sẽ xuất hiện từ 5 đến 10 ngày sau khi gieo trồng.
Đối với cây trưởng thành, cây sẽ có biểu hiện chậm phát triển. Bệnh sẽ thường bắt đầu ở phần gốc thân, phần vỏ sẽ xuất hiện các đốm màu nâu hoặc nâu đen, vùng thối nằm rải rác, không đều và có màu nâu đỏ, lõm vào trong. Quá trình xảy ra cho đến khi phần thân bị nứt hoặc bị gãy, lá rủ hoặc héo khô, khiến cho cây không thể hấp thụ dinh dưỡng và chết dần.
Những quả cà chua cũng có khả năng bị nhiễm bệnh khi chúng mọc thấp, gần đất hoặc tiếp xúc trực tiếp với đất, khi ấy nấm sẽ xâm nhập gây nên tình trạng thối quả.

Nguyên nhân phát sinh bệnh

Bệnh lở cổ rễ cây cà chua được gây ra bởi nấm Rhizoctonia Solani Kuhn, đây là loại nấm có nhiều chủng và có thể ký chủ rộng rãi lên nhiều loại thực vật. Sợi nấm non sẽ không có màu nhưng sẽ chuyển dần sang nâu đậm khi về già. Hạt hạch màu nâu, có hình dạng dẹt, kích thước trung bình khoảng 6mm sẽ được hình thành thành ngay trên mô bệnh đang phân hủy của cây. Tuy nhiên, trong tự nhiên cũng có nhiều chủng loại của nấm Rhizoctonia, có loại sẽ hình thành hạch nấm trên bề mặt cây và đất, cũng có loại không có hạch nấm, có loại sẽ sống thích nghi dưới đất nhưng có loại sẽ thích nghi trên bề mặt ký chủ. Điều này sẽ phụ thuộc vào độ PH của đất và nhiệt độ môi trường. Khi hạch nảy mầm sẽ tạo thành các sợi nấm, các sợi nấm này sẽ xâm nhập vào cây làm phân hủy mô tế bào của thân. Điều này sẽ dẫn đến kết quả cây bị nhiễm bệnh chuyển dần sang màu nâu, thối rễ và chết.
Ngoài ra, nấm Rhizoctonia cũng tồn tại dưới dạng hạch và sợi trong đất hoặc tàn dư của những cây bị bệnh trước và tiếp tục tấn công thâm nhập vào các cây nhỏ.

Điều kiện phát triển

Nhiệt độ thuận lợi để phát triển đối với loại nấm này là 25 đến 29 độ C, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết có mưa nhiều và ẩm ướt. Bệnh sẽ thường tập trung ở những nơi có nước nhiều. Hạch nấm có thể phát triển thuận lợi nếu gặp điều kiện tốt và có thể sống đến 5 năm trong điều kiện đất ẩm. Loại nấm này lây lan nhanh trên các vùng đất được chăm sóc kém, nhất là các loại đất sét, đất chặt bí, đất thịt nặng hoặc những vùng đất trũng tích tụ nước. Thời tiết nóng ẩm cũng là điều kiện tốt cho nấm hình thành và phát triển. Bệnh cũng sẽ phát triển mạnh mẽ trong điều kiện đất thiếu các chất như canxi, magie, sắt, đạm, photpho lưu huỳnh hoặc nguyên tố khoáng.

Mức độ ảnh hưởng

Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng nhiều ở vụ Xuân, cũng như vào các tháng 10 và từ tháng 2 kéo dài đến tháng 4 hằng năm. Các cây cà chua bị nhiễm bệnh sẽ bị giảm tỷ lệ phát triển và cho ra quả. Năng suất của cây cũng sẽ bị giảm đáng kể với mức 60%. Với đặc tính lây lan nhanh và dễ dàng ký chủ lên các loài thực vật trồng cạn, người nông dân sẽ khó để nắm bắt tốc độ và số lượng cây đã bị nhiễm bệnh, dẫn đến số lượng cây chết nhiều. Điều này sẽ làm giảm một lượng thu nhập không nhỏ của bà con nông dân và gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế nông nghiệp.

Biện pháp phòng bệnh

Nên chọn hạt giống sạch, khỏe và nên xử lý trước khi gieo trồng với nhiệt độ từ 52 đến 55 độ C từ 10 đến 15 phút hoặc có thể chọn sử dụng các loại thuốc như Rovral, Zineb hay Benomyl để làm sạch hạt giống. Bà con nông dân cũng có thể kết hợp cả xử lý nhiệt và thuốc để có thể đặt được hiệu quả cao.
Đối với đất trồng, nên chọn những nơi thông thoáng, ụ đất cao, dễ dàng thoát nước, đồng thời bổ sung thêm các chất dinh dưỡng cần thiết cho đất. Nên xử lý và làm sạch đất bằng bột vôi hoặc các loại thuốc như Regent 0,3g, Basudin 5g trước khi trồng. Không nên làm vườn ươm ở những nơi đất ẩm, khó thoát nước và đặc biệt ở những nơi đã từng nhiễm bệnh lở cổ rễ.
Khi trồng nên chú ý khoảng cách, không gieo hạt quá dày. Khi cây leo giàn nên làm rãnh rộng để dễ thoát nước, thường xuyên làm cỏ để tạo khoảng thoáng mát cho gốc cây. Không nên dùng phân tưới vì có thể sẽ chứa nhiều mầm bệnh khác. Lưu ý không nên trồng cà chua chung với những cây trồng cạn như khoai tây, dưa hấu,…

Bà con có thể sử dụng thuốc BS02 – Tika, có thành phần là nấm Chaetomium spp, đây là một loại nấm có khả năng gây ức chế sinh trưởng và tiêu diệt tận gốc tế bào nấm gây bệnh lở cổ rễ cây. Đây là một loại thuốc có thể phòng ngừa và xử lý bệnh chết rạp cây con. Ngoài ra, nó còn có khả năng giảm thiểu tình trạng tái lại và tiêu diệt hạch hoặc tàn tích của nấm bệnh.

Biện pháp xử lý bệnh

Với phương pháp truyền thống, bà con phải xử lý đất trồng thật kĩ với vôi và kiểm tra nồng độ chất dinh dưỡng trong đất trước khi thực hiện gieo trồng. Chọn những nơi có ụ đất cao, rãnh thoát nước sâu, dễ dàng thoát nước để trồng cà chua. Thường xuyên vệ sinh cỏ, cắt tỉa lá thấp và xới đất xung quanh gốc cây để đất có thể khô ráo, thoáng mát, tránh tình trạng ẩm ướt kéo dài.
Khi phát hiện cây bệnh phải lập tức nhổ bỏ và đem đi tiêu hủy. Bà con có thể sử dụng các loại thuốc sâu để phun ngừa bệnh: Copper B, Booc nồng độ 1%, Benlat C 50 WP, Anvil 5 SC,… nên khuấy đều và phun kĩ ở phần thân cây gần mặt đất và xung quanh gốc cây, nên phun lại sau 5 ngày.

Câu hỏi thường gặp