Giới thiệu bệnh hại
Cà chua là một loại cây vừa có nhiều chất dinh dưỡng lại vừa mang lại giá trị kinh tế cao cho bà con nông dân. Do đó, cây rất được bà con tin tưởng và thường được trồng rất nhiều ở các vùng nông nghiệp của nước ta. Tuy nhiên trong quá trình trồng cà chua sẽ không tránh khỏi một số loại bệnh cho cây gây nên bởi nấm hoặc sâu bệnh. Trong đó, nổi bật là bệnh đốm nâu hay tên gọi khác là bệnh châm kim là một loại bệnh phổ biến, thường gặp và xuất hiện trên cây cà chua. Bệnh đốm nâu (châm kim) do nấm Stemphylium solani gây nên. Chúng sẽ làm xuất hiện trên bề mặt lá và quả những đốm màu nâu nhỏ, li ti gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và năng suất của cây.
Đối tượng gây hại
Loại nấm này thường xuất hiện trên cây cà chua.
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh
Bệnh gây hại cho cả cây từ thân, lá, hoa và quả của cây nhưng chủ yếu xuất hiện nhiều trên 2 bề mặt lá cây cà chua.
Đối với lá, bệnh đốm nâu (châm kim) cây cà chua xuất hiện ở cả 2 mặt của lá, các đốm nâu xuất hiện chủ yếu ở lá già, lá bánh tẻ và đôi khi ở cả lá non. Lá già thường là nơi phát bệnh đầu tiên. Khi cây bị nhiễm bệnh, trên lá sẽ bắt đầu xuất hiện những đốm nâu nhỏ li ti, những đốm này sẽ to dần và chuyển sang màu nâu nhạt hoặc màu nâu đậm. Xung quanh các đốm nâu sẽ có những quầng sáng màu vàng. Các đốm nâu này khi phát triển sẽ có kích thước từ 1mm đến 2mm, nhỏ to không đều nhau và có hình tròn hoặc hình nhiều cạnh. Thêm vào đó, các đốm này cũng có thể liên kết với nhau tạo thành 1 vệt to trên bề mặt lá và sẽ hơi lõm xuống.
Đối với thân cây, cũng tương tự như lá cây, bệnh đốm nâu sẽ bắt đầu phát triển ở những phần thân già với những đốm có màu nâu hoặc đen. Đôi khi bệnh nấm này sẽ có hình dạng tròn hoặc bầu dục dài, nhưng cũng có khi xuất hiện những hình dạng không thể xác định được. Các đốm bệnh này sẽ kéo dài theo thân cây hoặc cuống lá.
Đối với quả cà chua, ban đầu sẽ xuất hiện các vết nâu hoặc đen nhỏ li ti, dần dần lan rộng trên bề mặt trái với đường kính từ 5mm đến 10mm. Khi các vết này phát triển hoàn toàn sẽ xuất hiện một lớp nấm màu nâu đen chứa sợi nấm bệnh Stemphylium solani, cành bào tử và bào tử phân sinh.
Nguyên nhân phát sinh bệnh
Bệnh đốm nâu (châm kim) ở cây cà chua do nấm Stemphylium solani gây ra. Đây là một loại nấm dạng sợi, có vách ngăn và đa bào. Dễ dàng tạo thành bào tử trong môi trường thích hợp như PDA, PGA, MA. Đối với các cành bào tử phân sinh thì sẽ có hình giống quả dâu tây có màu nâu đậm, chúng sẽ mọc riêng lẻ một mình và không phân nhánh. Loại bào tử phân sinh này có nhiều vách ngăn ngang dọc, đầu hơi tù và có kích thước rất nhỏ.
Điều kiện phát bệnh
Bệnh có thể phát triển từ cây con đang trong vườn ươm cho đến cây trồng ngoài đồng đã trưởng thành. Xuất hiện và phá hoại chủ yếu trên lá cây. Môi trường sống lý tưởng để phát triển và lan rộng của loại nấm này là từ 25 độ đến 30 độ C. Trong điều kiện độ ẩm cao phải từ 85 đến 95%. Nhất là trong vụ Xuân Hè, nấm sẽ phát triển nhanh và tỷ lệ cây bị nhiễm bệnh sẽ cao hơn trong vụ Đông Xuân.
Đối với triệu chứng trên đồng ruộng, nấm sẽ xuất hiện và sinh sống tốt trong giọt nước hoặc sương. Với môi trường sống này, bào tử nấm sẽ nảy mầm và phát triển trong khoảng 5 ngày và bắt đầu thâm nhập vào cây.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh đốm nâu (châm kim) cây cà chua hay bệnh châm kim cũng là một loại bệnh nguy hiểm cho cây. Ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển và làm giảm khả năng cho quả của cây. Các cây cà chua bị nhiễm bệnh nếu không kịp thời xử lý có thể phải bắt buộc tiêu hủy để tránh lây lan sang các cây khác.
Bệnh sẽ chỉ ảnh hưởng đến một số giống cà chua nhất định và mỗi giống cà chua cũng sẽ có tỷ lệ nhiễm bệnh khác nhau tùy vào khả năng chống chịu của cây. Giống cà chua múi sẽ có tỷ lệ bị nhiễm bệnh cao hơn giống cà chua hồng. Các giống cà chua khác như Balan, hồng lan, P375, HP5 đều có tỷ lệ nhiễm bệnh đốm nâu từ trung bình cho đến rất nặng. Tuy nhiên, giống cà chua vàng lại có khả năng miễn nhiễm với loại bệnh này.
Biện pháp phòng bệnh
Về giống cây trồng, nên chọn những giống cây sạch và khỏe mạnh, có khả năng chống chịu cao. Nên xử lý hạt với các loại thuốc đang có trên thị trường như Rovral, Zineb hay Benomyl để làm sạch giống trước khi gieo trồng.
Đối với đất trồng nên chọn những nơi thoáng mát, cao ráo. Có khả năng thoát nước tốt để giúp cây phát triển khỏe mạnh, tránh các loại bệnh khác. Trước khi trồng nên xử lý đất với bột vôi hoặc các loại thuốc xử lý đất và bổ sung chất dinh dưỡng cần thiết cho đất để cây có một môi trường sống khỏe mạnh. Không nên trồng cây trên đất đã từng bị nhiễm bệnh và trồng nhiều mùa vụ liên tiếp. Có thể chọn phương pháp trồng xen kẽ những cây khác theo từng mùa vụ.
Khi trồng nên chừa một khoảng cách giữa các cây để tạo độ thông thoáng và cũng giảm bớt được khả năng lây nhiễm từ cây này sang cây khác. Thường xuyên kiểm tra và làm cỏ cho cây, cắt bớt những lá già và những cành dư thừa để tạo độ thông thoáng cũng như khoảng cách giữa các cây sẽ giúp bà con dễ dàng nhìn thấy và phát hiện nếu như cây bị nhiễm bệnh. Không nên dùng phân tươi để tưới cho cây vì có thể gây nên nhiều mầm bệnh khác. Điều đặc biệt cần lưu ý là không nên trồng cà chua với những cây trồng cạn như dưa hấu, dưa gang, khoai tây,…vì có thể sẽ nhiễm các bệnh khác từ những loại cây này.
Để giảm thiểu khả năng lây lan của mầm bệnh, bà con có thể trồng xen canh cà chua với những loại cây khác như cây húng quế, cà rốt, tỏi, hẹ, hành tây, ngò rí, hoặc dưa chuột. Cà rốt cũng được cho là một quả có ít cho cà chua khi nó giúp cà chua phát triển nhanh hơn và tốt hơn. Thêm vào đó, theo nghiên cứu trồng xen canh còn có thể làm tăng hương vị của cây cà chua. Tuy đây là các loại cây khác nhau nhưng chúng vẫn có thể hỗ trợ và giúp nhau phát triển tốt hơn. Ngoài ra còn có thể làm cho người nông dân tăng thêm kinh tế và trồng thêm đa dạng các loại cây.
Biện pháp xử lý bệnh
Đối với kinh nghiệm truyền thống, khi cây đã nhiễm bệnh nên lập tức nhổ bỏ và tiêu hủy cây để giảm bớt tình trạng lây lan từ cây này sang cây khác. Đồng thời cũng chú ý khoảng cách giữa các cây và xem xét điều kiện môi trường có phù hợp để cây phát triển khỏe mạnh, cho năng suất tốt hay không. Không nên trồng cây ở những nơi ẩm thấp, khó thoát nước.
Khi phát hiện cây mới chớm bệnh nên sử dụng một số chế phẩm sinh học cũng như thuốc gây ức chế mầm bệnh như: Humate, Kibul, Nazosi,…Sau khi sử dụng nên chú ý quan sát cây, sau 5 đến 7 ngày nếu cây không có dấu hiệu suy giảm nên phun lại thuốc theo sự hướng dẫn được ghi trên bao bì hoặc các chuyên gia.
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp ?
Bệnh đốm nâu (châm kim) phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây cà chua?
Vết bệnh có hình dạng như thế nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
