Giới thiệu bệnh hại
Bệnh lở cổ rễ đậu đỗ hay còn gọi là bệnh thối rễ gây ra bởi nấm Rhizoctonia solan, đây là loài có phổ ký chủ rất rộng, gây hại được trên rất nhiều loài cây trồng khác nhau. Bệnh tương đối nghiêm trọng vì gây chết toàn bộ cây con, làm giảm mật độ cây trồng và thiệt hại về kinh tế cho bà con là rất lớn. Tại Việt Nam, cây đậu đỗ là một loài cây trồng phổ biến, và thiệt hại về kinh tế là rất nhiều nếu như bà con không kiểm soát tốt dịch bệnh cũng như có biện pháp canh tác để hạn chế tối đa ảnh hưởng của loài nấm này lên cây trồng. Vì vậy một số kiến thức cơ bản về bệnh sau đây sẽ giúp bà con có thêm kinh nghiệm trong việc nhận biết bệnh và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.
Đối tượng gây hại
Loài nấm Rhizoctonia solani có phạm vi ký chủ rất rộng, do đó ngoài gây bệnh trên cây đậu đỗ, người ta còn thấy loài nấm này trên một số cây trồng khác như cà chua, khoai tây, cây dược liệu, cây lạc, bầu bí…
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh hại
Bệnh thường gây ra đối với các cây đậu đỗ con, tại gốc, vị trí sát nhất với mặt đất, có xuất hiện các chấm nhỏ màu đen ở thân gốc, sau đó vết bệnh lan dần ra toàn bộ cổ rễ hoặc gốc cây, cây bị héo dần. Nếu gặp mưa, sẽ thối nhũn, gãy đổ hoặc héo dần rồi chết do không thể cung cấp nước và chất dinh dưỡng nuôi toàn bộ phần lá phía trên. Cây thường sẽ chết trong vài ngày sau khi nhiễm bệnh, có thể tạo thành 1 vài đám nhỏ chết trên ruộng. Vào lúc sáng sớm hoặc những ngày có sương mù, bà con sẽ thấy lớp màng mỏng như tơ màu trắng bám nơi vết bệnh, vài ngày sau có nhiều đốm hạch màu vàng nâu bám lên thân hoặc lên đất xung quanh đó.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do nấm Rhizoctonia solani gây ra, nấm ký sinh dạng sợi, tồn tại ở trong đất trong thời gian dài và thường xuất hiện ở những ruộng trồng thâm canh đậu đỗ, xử lý đất không kỹ làm nấm sống sót và gây hại ở vụ tiếp theo. Ngoài ra nguyên nhân nữa có thể đến từ hạt giống, nấm tồn tại trên hạt dưới dạng hạch nấm.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh phát sinh mạnh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều hoặc kiểu thời tiết thất thường. Các bào từ nấm lây lan nhờ nước sau đó xâm nhập qua các vết thương cơ giới hoặc qua các lỗ khí khổng của lá hoặc biểu bì cây. Nhiệt độ thuận lợi mà nấm dễ dàng phát triển là 20 – 250C và độ ẩm cao. Nấm xâm nhập và gây bệnh khiến cây chết héo và chết rất nhanh do đã bị chặn nguồn dinh dưỡng ở phần cổ rễ.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh xuất hiện khi cây con vừa mọc lên, làm héo cây và cây chết dần. Đôi khi còn lây lan sang cây bên cạnh làm giảm mật độ cây trên ruộng. Đây là bệnh nghiêm trọng ảnh hưởng rất nhiều tới năng suất và kinh tế nên bà con không nên chủ quan, cần nhận biết bệnh sớm và có biện pháp xử lý để ngăn chặn bệnh tránh lây lan.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống:
Khâu giống luôn là một khâu quan trọng, bởi vì muốn cây khỏe mạnh và ít gặp bệnh thì giống cần phải là những giống đã được lựa chọn kỹ càng, sạch bệnh. Bà con có thể tìm mua giống tại các cơ sở bán giống uy tín, các trung tâm, viện nghiên cứu để được đảm bảo về chất lượng giống khi gieo trồng. Nếu bà con dùng giống của vụ trước để trồng thì cần chọn giống ở những ruộng sạch bệnh. Ví dụ như đậu đỗ bà con chọn những hạt lành lặn, không có nứt vỡ. Điều đó sẽ giảm thiểu nguy cơ bị nhiễm nấm sau này.
– Xử lý hạt giống
Đầu tiên bà con cần sàng sảy để giữ lại những hạt mẩy, căng tròn, đẹp mã. Loại bỏ đi các hạt vỡ, mốc lép. Sau đó tiến hành ngâm trong nước nóng theo tỉ lệ 3 nóng 2 lạnh và ngâm trong vòng 3 tiếng với nước ở nhiệt độ 540C. Sau đó vớt ra và đổ vào tấm vải ủ trong nhiệt độ 25- 300C đến khi thấy có vết nứt thì lấy ra gieo.
+ Xử lý bằng hóa chất: Có thể dùng Thiram và Captain để xử lí hạt giống, đây là 2 loại thuốc trừ nấm thông dụng , ít độc cho động vật và người.
Biện pháp sinh học
Các chế phẩm sinh học đã cho thấy được hiệu quả đáng kể trong dinh dưỡng cây trồng, giúp cây trồng tăng sức chống chịu. ưu điểm là của các chế phẩm sinh học là thân thiện với môi trường trong đó có sử dụng nấm đối kháng có tác dụng tiêu diệt nấm hại trên đậu đỗ. Ngoài ra nấm có thể phân giải chất hữu cơ thành phân bón cho cây trồng nên là đây một phương pháp rất hiệu quả và ưu việt, mang lại lợi ích lâu dài. Chế phẩm sinh học bà con có thể sử dụng như Trichoderma
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
Bệnh phát triển mạnh mẽ thường là do mầm bệnh đã tồn tại sẵn trong đất, từ các ruộng có cây bị nhiễm bệnh từ vụ trước để lại. Chúng tiếp tục gây bệnh trên các cây đỗ con mới mọc ra, làm chết một cây hoặc một đám. Thời điểm gieo trồng không thích hợp cùng chế độ dinh dưỡng mất cân đối, quá nhiều hoặc quá ít có thể khiến cây chống chịu kém, dễ nhiễm bệnh hơn. Vì vậy bà con cần chú ý làm sạch đất, phơi ải ngâm dầm, dọn sạch tàn dư cây trồng vụ trước, không nên trồng thâm canh 1 loại cây trồng mà nên trồng sang loại cây khác. Bón đủ dinh dưỡng cho cây sẽ giúp cây khỏe mạnh và chống chịu bệnh tốt hơn. Từ đó có thể giảm thiểu tối đa các cây chết do bị nhiễm nấm.
Biện pháp canh tác
Bà con cần chú ý trồng với khoảng cách vừa phải, không quá dày để cây có khoảng không gian phát triển, có thể trồng một vài hốc chứa 2 – 3 hạt đỗ để sau này nếu có cây bị chết bà con có thể tách ra để dặm lại, tránh để đất trống thưa thớt.
Nếu vụ trước đã trồng đỗ, bà con nên trồng sang loại cây khác để hạn chế nguy cơ nhiễm nấm từ cây trồng vụ trước. Khử trùng đất bằng vôi để làm chết hạch nấm, nếu sử dụng phân chuồng thì nên dùng phân đã hoai mục, không dùng phân tươi. Bón kết hợp và cân đối giữa N, P, K.
Biện pháp kiểm dịch thực vật:
– Ngăn chặn mầm bệnh từ quốc gia khác vào thông qua kiểm soát chặt chẽ khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác.
– Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thận trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruộng khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
– Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên để kịp thời nhổ bỏ các cây bệnh tránh lây lan.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Bà con có thể rắc vôi bột trước khi trồng, ruộng cần làm luống và có các rạch nhỏ để thoát nước khi gặp mưa lớn. Chỗ nào có cây chết bà con nên nhổ bỏ, xử lý ngay để tránh lây lan sang các cây bên cạnh.
Biện pháp hóa học
Khi phát hiện bệnh cần sử dụng đúng thuốc, bà con có thể tham khảo sử dụng một số thuốc có chứa hoạt chất diệt trừ nấm của Nghi Anh như Kibul, Nazosi,… bà con sử dụng thuốc đúng theo hướng dẫn sử dụng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp
Bệnh lở cổ rễ phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây đậu đỗ?
Vết bệnh có hình dạng như thế nào?
Trị bệnh bằng cách nào?
