Giới thiệu bệnh hại
Đối với bà con nông dân trồng rau, bệnh sương mai trên rau diếp cá và xà lách chắc cũng không còn xa lạ. Cây có thể phát bệnh trong bất kỳ giai đoạn nào xuyên suốt quá trình phát triển. Nguyên nhân chính gây nên loại bệnh này là nấm Bremia lactucae Regel. Dấu hiệu nhận biết rõ ràng nhất của cây đã nhiễm bệnh là những đóm nhỏ màu trắng xuất hiện trên bề mặt lá. Bệnh sương mai có khả năng lây lan rất nhanh và cũng có thể lây sang cả những loài cây khác.
Đối tượng gây hại
Bệnh gây hại chính trên rau xà lách và rau diếp cá.
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh hại
Cây có thể bị nhiễm bệnh trong bất cứ giai đoạn nào của quá trình cây phát triển. Các vết nhiễm bệnh sẽ bắt đầu xuất hiện từ mép lá, ở cuối cuống lá hoặc có thể bắt đầu từ cả mép lá và cuống lá.
Cây con cũng có khả năng bị nhiễm bệnh rất cao ngay từ khi mới phát triển và sẽ bị ảnh hưởng trong suốt quá trình sinh trưởng của cây. Khi bị nhiễm bệnh, trên các lá mầm và các lá lớn hơn sẽ có sự xuất hiện của những đốm nhỏ màu vàng hoặc nâu từ từ lan rộng.
Đối với cây lớn, trên lá sẽ xuất hiện những đốm nhỏ có màu vàng hoặc nâu nằm rải rác trên lá. Những đốm này có dạng hình tròn hoặc những hình bất định và bên trên có dính những lớp mốc nhìn như lông mịn màu xanh đen. Ngược lại, mặt phía dưới của lá sẽ được bao phủ bởi một lớp mốc có màu xám như sương.
Những vết bị nhiễm bệnh sẽ từ từ khô lại và chuyển sang màu đen hoặc nâu. Những đốm bệnh này cũng có thể dần lan rộng ra khắp lá và liên kết lại với nhau làm cho lá không thể hấp thu chất dinh dưỡng, dần dần lá bệnh sẽ chuyển sang vàng và rụng.
Nguyên nhân phát sinh bệnh
Bệnh sương mai trên rau diếp cá và rau xà lách là do một loại nấm phát triển từ mầm bệnh thực vật chuyên gây hại cho cây trồng, có tên khoa học là Bremia lactucae Regel. Loại nấm bệnh này có dạng hình sợi, không màu, là nấm đơn bào có phân nhánh. Khi thâm nhập vào cây, nó sẽ hình thành các vòi hút để hút chất dinh dưỡng từ cây và phát triển các cành đơn bào tử phân sinh với hình dạng đơn bào, có phân nhánh và phồng to ở đỉnh nhánh. Các cành đơn bào này sẽ thông qua lỗ khí mà chui ra bên ngoài. Ngoài ra, các bào tử phân sinh của nấm bệnh sương mai sẽ không có màu nhưng lại có hình dạng như quả trứng hoặc hình bầu dục.
Nấm bệnh sẽ thường tồn tại ở 2 dạng là dạng trứng do bào tử sản sinh và dạng sợi nấm, chúng còn sót lại từ tàn dư của cây bệnh hoặc dính trên các hạt giống của cây trồng.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Nấm bệnh sương mai trên rau diếp cá và xà lách là một loại nấm thích hợp với điều kiện không khí có độ ẩm cao và mát mẻ. Loại nấm này sẽ phát triển thuận lợi nhất trong điều kiện nhiệt độ dưới 18 độ C và độ ẩm của không khí trong khoảng từ 90 % trở lên. Đây cũng là điều kiện thích hợp cho việc phát triển mạnh mẽ và lây lan của nhiều loại nấm bệnh khác chứ không riêng với nấm sương mai.
Vì đặc tính phù hợp với không khí có độ ẩm cao, nên nấm sẽ phát triển mạnh mẽ vào mùa mưa, trong khoảng thời gian có sương nhiều. Đặc biệt là khí hậu từ tháng 11 kéo dài đến tháng 3 năm sau ở các tỉnh miền Bắc của nước ta, nơi có đợt khí lạnh và ẩm kéo dài.
Trong quá trình chăm sóc cây trồng hằng ngày, bà con thường sử dụng biện pháp phun mưa và khi mật độ cây trồng quá nhiều cũng sẽ tạo nên khí hậu có độ ẩm cao trong một khoảng thời gian ngắn. Đây cũng là điều kiện thuận lợi để nấm có thể phát triển, nảy mầm, xâm nhập hoặc lây lan đối với những cây mẫn cảm trong vòng 4 ngày.
Mức độ ảnh hưởng
Mức độ ảnh hưởng của nấm Breamia gây ra còn tùy thuộc vào từng điều kiện môi trường khác nhau. Tuy nhiên, vì đặc tính có thể xâm nhập vào cây chủ ngay cả khi cây còn non, đây cũng có thể được xem là một loài nấm nguy hiểm, có thể gây ảnh hưởng lớn đến mùa vụ và nền kinh tế nông nghiệp. Khi nấm xâm nhập vào cây sẽ khiến cho việc hấp thu dinh dưỡng bị giảm đi, làm cho cây trở nên còi cọc, kém phát triển, có thể gây chết cây non. Nếu cây đã lớn, nấm cũng sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng của cây cho ra những lá nhỏ và làm cho cây bị xấu, không có màu tươi tốt. Điều này có thể ảnh hưởng đến thu nhập của bà con nông dân khi bà con phải giảm giá thành, bị chèn ép bởi thương lái vì chất lượng và hình ảnh của sản phẩm không đạt yêu cầu.
Biện pháp phòng bệnh
Với hạt giống, bà con nên chọn loại hạt sạch, không mang mầm bệnh. Nên phơi khô hoặc xử lý với các loại thuốc trừ nấm gây hại đang có trên thị trường như Rovral bằng cách trộn bổ sung hoặc ủ chung với thuốc trước khi gieo trồng.
Đất nên được làm sạch bằng bột vôi từ 15 ngày trước khi bắt đầu vụ mùa mới. Nên bổ sung thêm những chất dinh dưỡng cần thiết để có thêm sự màu mỡ và giảm được những mầm bệnh khác liên quan đến đất trồng. Những cây bệnh nên được dọn sạch và tiêu hủy trước khi bắt đầu vụ mùa mới.
Không nên trồng xà lách hoặc diếp cá liên tục trên đất đã từng bị nhiễm bệnh vì tỷ lệ tái nhiễm bệnh sương mai có thể xảy ra rất cao. Khi trồng không nên chỉ trồng duy nhất một loại cây trên một diện tích sẽ dẫn đến nhiều sâu hại gây bệnh. Bà con nông dân nên trồng xen canh các cây khác họ với nhau. Có thể chọn những loại cây sau đây để giúp tăng hương vị và hạn chế sâu bệnh cho cây xà lách như những cây họ đậu, củ cải đường, hành tây, khoai tây hoặc hành lá. Tuy nhiên, cà chua, bí và ớt lại thu hút nhiều sâu bệnh cho cây.
Đối với phân bón, không nên sử dụng phân tưới để làm phân bón nhằm hạn chế việc gây thêm mầm bệnh khách cho cây.
Bà con nên thường xuyên kiểm tra cây và xử lý cỏ xung quanh cây. Đồng thời, không nên trồng cây với khoảng cách quá dày vì điều này có thể làm tăng độ ẩm và khiến nấm bệnh dễ dàng lây lan giữa các cây. Ngoài ra bà con nên sử dụng biện pháp tưới tiêu và hạn chế việc ứ đọng nước dưới gốc cây.
Biện pháp xử lý bệnh
Đối với phương pháp truyền thống, khi phát hiện cây bệnh bà con cần ngay lập tức nhổ bỏ cây bệnh cùng những cây xung quanh và đem đi tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu cây. Chú ý khoảng cách giữa các cây và độ ẩm của thời tiết. Nếu như thấy độ ẩm quá cao nên lập tức nhổ bớt những cây con còn nhỏ và dọn đất xung quanh để tạo cho cây có khoảng trống thông thoáng, giảm bớt mầm bệnh.
Với phương pháp sử dụng thuốc như hiện nay, khi phát hiện bệnh, bà con có thể tham khảo một số loại thuốc trừ bệnh sinh học của Nghi Anh như Kibul, Nazosi, Sunfur,…. Sau khi dùng thuốc cũng nên chú ý quan sát tình trạng bệnh của cây, từ sau 5 ngày đến 7 ngày nếu tình trạng không có dấu hiệu suy giảm nên tiếp tục sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn được ghi trên bao bì hoặc của các chuyên gia.
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp
Bệnh sương mai phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây rau diếp, xà lách?
Vết bệnh có hình dạng như thế nào?
Xử lý bằng cách nào?
