Bệnh sưng rễ bắp cải

Giới thiệu bệnh hại

Bắp cải hay còn gọi là cải bắp, là một loại rau thuộc họ Cải, với các lá tạo thành một cụm đặc hình tròn hoặc hình oval đặc trưng. Cây bắp cải rất phổ biến tại các nước có khí hậu mát lạnh, ôn đới như ở các nước châu Âu, Đông Á,…và là loài cây có giá trị dinh dưỡng cao, vị ngon ngọt thường được sử dụng trong các bữa ăn hàng ngày, Ở Việt Nam, trước đây cây bắp cải thường được trồng vào mùa lạnh hoặc ở những nơi có khí hậu mát mẻ như vùng núi Tây Bắc, Đà Lạt…nhưng hiện tại, với công nghệ tiên tiến, cây bắp cải được trồng quanh năm và ở hầu hết các địa phương cùng các loại cây cùng họ như cải thảo, súp lơ, rau cải…Tuy nhiên trong quá trình canh tác, có rất nhiều loại bệnh gây hại đến họ Cải nói chung và cây cải bắp nói riêng, trong số đó có thể kể đến bệnh sưng rễ thường gặp ở bắp cải. Bệnh sưng rễ gây hại chủ yếu ở cây bắp cải và một số cây cùng họ và đặc biệt ở các vùng lạnh, bệnh gây hại nghiêm trọng. Trong những năm gần đây, bệnh sưng rễ xâm nhập và gây hại mạnh ở nhiều khu vực trồng hoa màu. Vậy nên tìm hiểu kỹ về căn bệnh này là một điều hết sức cần thiết.

Tác nhân gây bệnh hại

Bệnh sưng rễ bắp cải do một loại nấm mang tên Plasmodiophora Brassicae Wor. gây ra. Đây là một loại nấm ký sinh chuyên tính. Cơ quan sinh trưởng của nấm là nguyên sinh bào Plasmodium. Quá trình phát triển của nấm bệnh hầu như chỉ được tiến hành trong các tế bào rễ cây ký chủ và sẽ tạo thành vô số các bào tử tĩnh ở trong tế bào rễ cây vào giai đoạn cuối cùng.

Bào tử tĩnh hình cầu, dạng đơn bào, không màu, vỏ dày, bề mặt nhẵn, kích thước trung bình 3.3 – 3.9 micromet. Khi u sưng rễ thối mục sẽ giải phóng bào tử tĩnh rơi vào trong lòng đất. Vì vậy, nguồn lây bệnh lưu truyền từ năm này qua năm khác.

Nấm có khả năng tồn tại trong đất 6 – 8 năm ngay cả khi không có cây ký chủ.

Dấu hiệu, triệu chứng bệnh hại

Bệnh sưng rễ ở bắp cải chủ yếu có biểu hiện ở bộ phận rễ và gốc thân nằm sâu trong lòng đất, tạo ra u sưng nổi cục sần sùi, xuất hiện ở từng đoạn hoặc kéo dài cả đoạn rễ. Các u sưng lúc đầu có màu sắc tương tự như rễ cây, bề mặt nhẵn nhụi, bên trong ruột trắng và cứng. Sau một thời gian bệnh trở nên nặng hơn, u sưng và đoạn rễ chuyển sang màu nâu đen, sau đó thối mục hoại tử.

Sau khi rễ bị hư hại, lá bắp cải dần chuyển sang màu vàng, héo, dày và thô, lá mất độ nhẵn bóng, cây tăng trưởng chậm, cây héo dần và chết do không được cung cấp dinh dưỡng.

Bệnh sưng rễ này có thể xâm nhập gây hại trên 100 loại cây trồng, cây dại trong họ Cải. Tế bào rễ cây bị bệnh thường lớn gấp 3 – 4 lần rễ cây bình thường.

Điều kiện phát triển

Như đã kể trên, nguồn bệnh sưng rễ bắp cải lưu truyền trong lòng đất từ năm này sang năm khác do bào tử tĩnh bên trong rễ cây bệnh nằm trong lòng đất. Các bào tử tĩnh lan truyền nhờ nước mưa, nước tưới và trong cả quá trình làm đất (cày, bừa, vun xới đất). Khi gặp điều kiện thuận lợi, trong ngưỡng nhiệt độ 16 – 19 độ C với độ ẩm trên 75%, bào tử tĩnh nhanh chóng nảy mầm hình thành các bào tử động xâm nhiễm qua lông hút ở rễ cây, đặc biệt ở đầu chóp rễ hoặc qua phần nhánh rễ phụ để tiến vào tế bào rễ bắp cải mới.

Sau khi xâm nhập, chúng tồn tại dưới dạng amip đơn bào, sau đó nhân lên hoặc kết hợp với nhau tạo thành các hợp bào. Trong quá trình hợp bào phát triển, chúng sản sinh ra một chất tăng trưởng thực vật (IAA). Tế bào rễ cây bị kích thích, sinh sản rối loạn, tăng số lượng và kích thước dẫn đến hình thành các u sưng trên rễ, có thể sưng to gấp 10 – 20 lần kích thước bình thường. Thời kỳ tiềm dục của bệnh khoảng 9 -10 ngày.

Nấm bệnh có thể xâm nhập vào trong suốt thời kỳ sinh trưởng của cây nhưng giai đoạn dễ xâm nhập nhất là khi cây còn non. Sự xâm nhập của nấm bệnh cũng phụ thuộc vào số lượng và mật độ bào tử tĩnh trong đất. Số lượng xâm nhiễm tối thiểu của bệnh là 200.000 bào tử.

Nấm bệnh sưng rễ bắp cải phát triển mạnh trong điều kiện đất có pH 5.4 – 6.5, đất ẩm ướt, độ ẩm tương đối cao. Trong điều kiện này, quá trình xâm nhiễm diễn ra rất nhanh, chỉ trong vòng 18 giờ. Vì vậy, môi trường đất trũng, ẩm thấp, đất chua và có nhiệt độ 19 – 25 độ C là điều kiện thích hợp cho bệnh phát triển và gây hại mạnh nhất.

Nguyên nhân gây bệnh

Bệnh sưng rễ bắp cải do nấm gây ra và gây hại rất nặng nề, xảy ra do một số nguyên nhân sau:

• Quá trình chọn lọc giống và bảo quản giống chưa sát sao, chưa đảm bảo điều kiện
• Chưa đảm bảo chất lượng đất trồng do yếu tố này ảnh hưởng rất lớn đến khả năng lưu trữ bào tử gây bệnh khiến cây trồng nhiễm bệnh
• Luân canh chưa hợp lý, trồng liên tiếp các cây thuộc họ Cải trong nhiều vụ, nhiều năm liên tiếp
• Chưa chú ý kiểm tra tình trạng cây trồng dẫn đến việc phát hiện muộn các dấu hiệu bị bệnh sưng rễ hoặc các bệnh khác ở cây

Mức độ ảnh hưởng

Bệnh sưng rễ ở bắp cải ở giai đoạn đầu gây giảm năng suất cũng như chất lượng của cây trồng. Giai đoạn cây nhiễm nấm cũng là điều kiện thuận lợi để các loại nấm bệnh khác xâm nhập vào cây trồng. Nếu không chú ý chăm sóc, phòng bệnh và chữa bệnh, khi bệnh phát triển nặng hơn đến mức độ thối rễ, chết cây, người nông dân đứng trước nguy cơ mất trắng mùa màng, thiệt hại về kinh tế là rất lớn. Vậy nên việc phòng bệnh, chữa bệnh là rất quan trọng và cần phải tìm hiểu kỹ để áp dụng khi canh tác loại cây trồng này.

Biện pháp phòng và chữa bệnh

Một số các biện pháp phòng và chữa bệnh sưng rễ ở bắp cải mà người nông dân có thể tham khảo áp dụng cho cây trồng đang canh tác, cho cây họ Cải nói chung và cây bắp cảnh nói riêng:

• Để phòng trừ bệnh sưng rễ hiệu quả, ta có thể chọn lọc ngay từ bước ban đầu là chọn lọc giống khỏe mạnh, kháng bệnh để đem ra trồng rộng rãi tại các ruộng, nông trại.
• Đất vườn ươm và ruộng sản xuất phải cao ráo, chú ý lên luống để cây trồng không bị ẩm thấp, độ ẩm quá cao.
• Chọn đất trung tính hoặc có tính kiềm để canh tác. Nếu đất nhiễm bệnh có thể xử lý trước khi gieo hạt 10 ngày bằng Formol 3%.
• Bón vôi bột ở vườn ươm và ruộng sản xuất đại trà để cải thiện độ chua của đất tới giới hạn trung tính – kiềm. Vôi bột có thể bón vãi rải đều trước khi trồng, sau đó cày bừa, cày luống. Có thể bón trực tiếp vào hốc trước khi trồng hoặc tưới nước vôi 8 – 15% vào gốc cây sau khi trồng ra ruộng.

• Luân canh hợp lý, không trồng bắp cải và các cây cùng họ kế tiếp nhau liên tục trên một ruộng.
• Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng, khi thấy có cây nhiễm bệnh cần khéo léo nhổ cả gốc rễ đem đốt hoặc vùi sâu trong các hốc có vôi bột để diệt trừ nguồn bệnh. Vệ sinh sạch sẽ cả cỏ dại ở ruộng, vườn.
• Có biện pháp trồng và chăm sóc bắp cải thích hợp, lựa chọn sản phẩm phân bón chuyên dùng cho rau màu phù hợp với từng giai đoạn phát triển để tăng sức đề kháng cho cây

Biện pháp xử lý bệnh

Phun thuốc trị bệnh không có hiệu quả đối với loại nấm này, vì chúng có lớp vỏ khá bền vững, sống trong rễ cây hoặc sâu dưới lòng đất, nên khi phun thuốc không thể tiếp xúc được với chúng. Nên cần áp dụng đúng cách các biện pháp phòng bệnh để loại bỏ tối đa mầm bệnh cho vụ sau. Kết hợp phun hoặc tưới chế phẩm sinh học vừa bổ sung dinh dưỡng và vừa tăng đề kháng giúp cây khỏe mạnh, sinh trưởng tốt chẳng hạn sản phẩm Sunfur của Nghi Anh

Câu hỏi thường gặp