Giới thiệu bệnh
Chanh dây (chanh leo) là một loại quả có hương vị chua, ngọt dịu, giàu chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể con người và đặc biệt cũng mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân. Do đó, loại cây này cũng được rất nhiều bà con tin tưởng và chọn làm cây nguồn kinh tế chính. Tuy nhiên, loại cây này lại thường gặp các bệnh về nấm gây ảnh hưởng đến chất lượng và năng suất của cây trồng. Một trong số các loại nấm phổ biến là nấm Sclerotinia sclerotiorum gây nên bệnh thối hạch quả chanh dây. Ngoài ra bệnh còn có thể gọi bằng nhiều tên khác như: bệnh mốc trắng, bệnh thối bông, thối nhũn chảy nước
Đối tượng gây hại
Không chỉ nhiễm bệnh cho cây chanh dây (chanh leo), bệnh còn có thể ký chủ lên những cây khác như: cây họ đậu, hoa hướng dương, bắp cải, hầu hết các loại rau và thuốc lá.
Triệu chứng, dấu hiệu nhiễm bệnh
Bệnh thối hạch (mốc trắng, thối nhũn) có thể xâm nhập vào cây trong bất kỳ giai đoạn phát triển nào, từ khi còn là cây con cho đến cây trưởng thành hoặc có thể là quả của cây. Loại nấm này thường xâm nhập vào những bộ phận chứa hàm lượng nước cao của cây. Dấu hiệu để nhận biết cây có bị bệnh hay không một cách dễ dàng nhất là xác định xung quanh nó có xuất hiện những sợi nấm nhỏ màu trắng li ti hay không. Các sợi nấm này sẽ từ từ phát triển và liên kết với nhau tạo thành những mảng lớn bao lấy vùng bị nhiễm bệnh.
Đối với thân cây, khi bị nhiễm bệnh sẽ có những thay đổi như lớp vỏ cây bị bong ra, chồi non bị gãy đổ kèm theo các biểu hiện như úa vàng, héo, rụng lá và chết nhanh chóng.
Đối với quả, ban đầu quả sẽ xuất hiện các vết màu nâu nhạt, tiếp theo sẽ lan rộng có các sợi nấm trắng dần dần bao phủ lấy quả và một thời gian sau có thể nhìn thấy các hạch nấm trên vỏ, quả sẽ bị thối rữa và rụng
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh thối hạch quả chanh dây hay còn gọi là bệnh mốc trắng chanh dây do nấm Sclerotinia sclerotiorum gây nên. Đây là một loại nấm gây bệnh thực vật. Loại nấm này có khả năng tạo ra các cấu trúc nghỉ màu đen được gọi là hạch nấm và các sợi nấm có lông màu trắng trên cây nơi mà nó xâm nhập. Các sợi nấm này sẽ tạo ra các enzym và axit oxalic tạo thành các vết thương ngấm nước trên bề mặt cây bị ký chủ. Các triệu chứng phụ cũng xuất hiện rõ rệt như phần thân cây, lá cây, cuống lá bị héo, rụng. Tuy nhiên, sợi nấm chỉ có thể xâm nhập vào thân cây hoặc các bộ phận khác của cây khi nằm trong bán kính 1 đến 2cm.
Hạch nấm có vỏ màu đen cứng với phần bên trong màu trắng hoặc be. Chúng có hình dạng không xác định được và thường có đường kính từ 2mm đến 5mm. Hạch nấm nều ở trong đất có thể tồn tại và lây nhiễm đến 5 năm. Hạch nấm có thể nở thành trứng và bào tử nếu gặp điều kiện thích hợp như mưa, độ ẩm đất kéo dài hoặc trong lúc tưới tiêu trong bóng râm, đất khô chậm. Các bào tử sẽ di chuyển theo dòng không khí đến các cây, từ đây bào tử sẽ nảy mầm khi gặp nước kéo dài từ 16 đến 48 tiếng và bắt đầu thâm nhập vào cây từ phần yếu nhất của cây như cánh hoa hoặc lá. Khi cánh hoa hoặc lá rụng, có thể bám vào lá khác hoặc quả hoặc thân cây, từ đây nấm bắt đầu xâm nhập vào các phần mạnh hơn của cây.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Điều kiện lý tưởng để nấm phát triển là khi đất có độ ẩm cao, kéo dài và nhiệt độ từ 15 độ C đến 20 độ C. Điều kiện lý tưởng này thường xảy ra khi thời tiết có mưa kéo dài hoặc khoảng cách trồng cây quá gần tạo nên nhiều bóng râm và đất ẩm ướt trong quá trình tưới tiêu.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh thối hạch (mốc trắng, thối nhũn) quả chanh leo có thể được xem là một loại bệnh nguy hiểm vì nó có thể lây lan nhanh chóng trong một thời gian ngắn. Ngoài ra, bệnh còn có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cây và quả, gây ảnh hưởng rất lớn đến năng suất cho ra quả của cây và chất lượng của quả. Nhất là vào mùa mưa và thời tiết ẩm bệnh có thể lây lan nhanh chóng từ cây này sang cây khác, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả vườn cây và gây nên thiệt hại không đáng có cho bà con nông dân, tạo tổn thất nặng nề cho nền kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, theo các báo cáo, thiệt hại do bệnh thối hạch quả mang lại không đáng kể, các loại cây trồng tỷ lệ thiệt hại vào mức thấp khoảng 1% bao gồm đậu, cà tím, khoai tây và hoa hướng dương.
Biện pháp phòng bệnh
Về giống cây, nên chọn giống có sức khỏe tốt và sạch để tăng khả năng kháng bệnh của cây. Bà con có thể kết hợp sử dụng các loại thuốc làm sạch hạt giống đang có trên thị trường và sử dụng theo sự chỉ định trên bao bì.
Trước khi trồng vụ mới nên xử lý ruộng đất với bột vôi trong 15 ngày. Nên kiểm tra và bổ sung chất dinh dưỡng cần thiết cho đất có thể giúp cho cây khỏe mạnh hơn. Tránh trồng cây ở những nơi đã từng bị nhiễm bệnh vì có thể gây tái nhiễm cho vụ mùa mới do mầm bệnh còn sót lại trong quá trình thu hoạch và xử lý vụ mùa trước. Đất trồng cũng nên có cơ chế thoát nước tốt, tránh ứ đọng nước để hạn chế tình trạng phát triển của nấm.
Bà con không nên sử dụng phân tươi để bón cho cây vì có thể gây thêm nhiều mầm bệnh khách. Tuy nhiên, có thể sử dụng chế phẩm sinh học dành cho cây chanh leo phun định kỳ nhằm giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh thối hạch của cây. Có thể kết hợp sử dụng chế phẩm Vacxin và siêu đồng phun định kỳ từ 10 đến 15 ngày một lần và dùng Wao Boom để tưới theo liều lượng 3 tháng một lần để phòng bệnh thối hạch quả chanh dây.
Nên luân canh cây chanh dây (chanh leo) với một số cây như ngô, lúa mì và lúa miến để hạn chế dịch bệnh và có thể giảm bớt sự lây lan trên diện tích trồng rộng. Ngoài ra có thể kết hợp tưới phun sương vào sáng sớm và ngưng vào lúc gần trưa để có đủ thời gian cho lá khô ngăn chặn việc đất quá ẩm làm nấm sinh sôi.
Không nên trồng cây quá gần nhau, mật độ quá dày đặc có thể sẽ làm tăng độ ẩm, đất khó khô làm nấm dễ dàng phát triển và lây lan. Đồng thời, nên thường xuyên cắt tỉa những cành lá dư thừa, yếu và có dấu hiệu héo để tạo độ thông thoáng và dễ dàng phát hiện nấm bệnh. Thường xuyên làm cỏ, vệ sinh gốc cây để tạo độ khô ráo thoáng mát, tránh làm cây bị xước vì có thể tạo điều kiện cho nấm xâm nhập vào cây.
Biện pháp xử lý bệnh
Khi phát hiện cây bệnh cần lập tức nhổ bỏ và đem đi tiêu hủy. Tại gốc cây nơi phát hiện nấm bệnh nên rải thêm bột vôi để làm sạch đất giảm sự lây lan.
Không nên phun thuốc ngay khi phát hiện bệnh vì điều này có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc và làm bệnh ngày càng nặng hơn và tăng nguy cơ lây lan nhanh hơn. Bà con nên sử dụng một số loại thuốc có chứa hoạt chất trừ nấm bệnh phun lên những nơi vừa xuất hiện bệnh của cây để ngăn bệnh phát triển, có thể tham khảo sản phẩm Kibul, Nazosi của Nghi Anh. Nên thường xuyên theo dõi sự phát triển của mầm bệnh và nên phun lại thuốc sau 5 đến 7 ngày nếu bệnh không có dấu hiệu suy giảm. Bà con nên sử dụng thuốc theo liều lượng đã được chỉ định trên bao bì hoặc theo sự hướng dẫn của chuyên gia để cây có thể phát triển một cách tốt nhất và cho ra sản phẩm đạt chất lượng cao.
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp
Bệnh thối hạch quả phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây chanh dây?
Vết bệnh có đặc điểm như thế nào?
Xử lý bằng cách nào?
