Giới thiệu bệnh hại
Hành lá là một trong những loại rau gia vị phổ biến không thể thiếu trong mỗi bữa cơm của gia đình Việt. Cùng với hành tây, hành tím, tỏi, kiệu, đây cũng là loại cây trồng chủ lực tại nhiều địa phương, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên hành vụ đông trong quá trình sinh trưởng thường gặp phải tình trạng vàng dọc thân khiến cây ngừng sinh trưởng và tàn lụi, dẫn đến giảm sản lượng và năng suất, gây thiệt hại về kinh tế. Bệnh này có tên là đốm khô lá hành hay có tên gọi khác là rụi lá hành. Bệnh xuất hiện từ giai đoạn cây con và phá hại mạnh giai đoạn hình thành củ đến thu hoạch. Vết bệnh thường hình thành ở giữa các lá bánh tẻ. Bệnh nặng làm thân cây hành gãy gục ở giữa và khô lụi. Vậy căn bệnh này có nguyên nhân từ đâu, dấu hiệu ra sao và cách khắc phục như thế nào?
Tác nhân gây hại
Hiện tượng vàng dọc thân hành hay còn gọi là bệnh đốm khô hành lá, là một bệnh khá nguy hiểm đối với các cây thuộc họ hành tỏi, gây ra bởi nấm Stemphylium Botryosum W xâm nhập và gây hại. Nấm này phát triển tốt trong điều kiện thời tiết mát và ẩm ướt, là đặc trưng khí hậu mùa Đông xuân tại nước ta. Bệnh có thể phát sinh trong toàn bộ quá trình sinh trưởng của cây hành lá, nhưng chủ yếu gây hại nặng từ khi hình thành củ cho đến khi thu hoạch (khoảng tháng 11, 12 hàng năm).
Tình trạng lá ẩm ướt kéo dài từ 8 đến 12h đủ để kích thích quá trình lây nhiễm bệnh. Những cây trưởng thành mẫn cảm với quá trình phát triển của bệnh hơn là những cây non, đặc biệt là khi chúng đang chịu áp lực về phân đạm trong đất.
Trong quá trình trồng các loại rau và hoa màu, việc xuất hiện các loại bệnh thường gặp là rất phổ biến và thường xuyên, tuy nhiên nếu trang bị đầy đủ kiến thức và các phương pháp phòng tránh bệnh thì việc xử lý, đối phó khi gặp các tác nhân gây bệnh cũng trở nên dễ dàng hơn.
Triệu chứng, dấu hiệu bệnh đốm khô hành lá
Bệnh đốm khô hành lá chủ yếu có triệu chứng trên dọc các lá bánh tẻ của cây, xâm nhập và lan rộng kéo dài theo thân lá. Vết bệnh trên lá cây hành có hình bầu dục dài, khi mới hình thành có màu xám trắng rồi sau đó chuyển dần sang nâu vàng trên nền trắng xám. Sau 5 đến 7 ngày nấm phát triển mạnh, bệnh trở nên nặng hơn, vết bệnh lan rộng khiến lá hành gãy gục ở giữa và dần khô lụi. Chiều dài vết bệnh kéo dài từ 10 – 20cm dọc thân hành.
Vào thời điểm này, bệnh trở nên nặng hơn và dễ lây lan qua gió, vậy nên nhà nông cần nhanh chóng nắm bắt, tìm hiểu để tiến hành điều trị.
Trong điều kiện trời ẩm, mưa phùn, bệnh phát triển mạnh và phía trên bề mặt vết bệnh có lớp nấm màu nâu đen.
Điều kiện phát triển, yếu tố tác động
Bệnh đốm khô hành lá phát triển mạnh vào vụ Đông Xuân, thời điểm thời tiết mát lạnh, âm u, có sương mù, sương muối, mưa phùn, … những diễn biến thời tiết rất thường gặp ở khí hậu nước ta. Nấm bệnh phát triển mạnh mẽ với nhiệt độ trung bình 22-25 độ C. Bệnh phát triển mạnh trong khoảng thời gian từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 2 là giai đoạn bắt đầu hình thành củ, cũng là giai đoạn dễ nhiễm nấm và các loại bệnh khác nhất. Mặc dù bệnh có thể xuất hiện quanh năm, người làm nông cần hết sức lưu ý cao điểm vào mùa này để đảm bảo và hạn chế tình trạng nhiễm bệnh cho cây, dẫn đến sụt giảm chất lượng và năng suất của hành.
Nguyên nhân gây bệnh
Ngoài các yếu tố về thời tiết, nguyên nhân gây ra bệnh đốm khô ở hành lá nói riêng và các loại hành tỏi nói chung có thể kể đến:
- Mật độ trồng quá dày khiến ruộng trồng có độ ẩm lớn
- Bón phân và tưới nước chưa hợp lý, bón quá nhiều phân đạm và tưới nước quá độ là lý do khiến cây hành phát triển nhanh nhưng lá yếu ớt, nấm phát triển mạnh mẽ hơn
- Chọn lọc và bảo quản giống chưa kỹ
- Chưa vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ sau mỗi vụ trồng
Mức độ ảnh hưởng
Ngoài hành tỏi, nấm còn gây hại trên nhiều loại cây trồng khác như súp lơ, khoai tây , cà chua,… hầu hết là những cây trồng phổ biến đối với nhà nông. Nếu không xử lý kịp thời, cây dễ bị héo úa toàn bộ phần lá, dẫn đến ảnh hưởng về năng suất sản lượng cũng như chất lượng củ. Nếu để bệnh phát triển trong thời gian dài, nguy cơ cao người làm nông không thể thu hoạch hoặc thu hoạch rất rất ít so với quy mô gieo trồng. Điều này ảnh hưởng rất lớn về mặt kinh tế đối với bà con nông dân.
Biện pháp phòng bệnh
Như đã nêu trên, tác hại của bệnh đốm khô hành lá là rất lớn, vậy nên ta cần phải nghiên cứu ra những phương pháp phòng chống bệnh hại này:
Thường xuyên kiểm tra, thăm đồng để phát hiện các loại bệnh hại sớm nhất
Theo dõi sát sao tình hình diễn biến thời tiết. Trong điều kiện trời âm u, mưa ẩm hoặc nhiều sương, nhiệt độ không khí dưới 20 độ C, bệnh sương mai, đốm khô dễ phát triển. Ngược lại, nhiệt độ không khí 22 – 25 độ C lại khiến cho bệnh thán thư, thối cổ rễ, thối ướt,… phát triển mạnh.
- Trồng cây hành với mật độ thích hợp, không quá dày để đảm bảo độ ẩm vừa đủ
- Bón phân thúc sớm cho cây hành cần chú ý tỉ lệ phân đạm và kali, không bón đạm quá nhiều, hạn chế đạm khi có dấu hiệu bệnh.
- Chú ý lên luống cao và tưới tiêu hợp lý để hạn chế độ ẩm quá cao, mặt đất quá ẩm khiến cho rễ hành bị ngộ độc và nhiều vi khuẩn gây hại nặng xâm nhập. Những ngày có sương nhiều có thể tưới rửa nước sương buổi sáng để ngăn nguy cơ nhiễm bệnh.
- Vệ sinh ruộng vườn sạch cỏ, kết hợp tỉa bó lá già, lá nhiễm bệnh, tiêu huỷ tàn dư và cỏ dại ngay sau khi thu hoạch.
Biện pháp trừ bệnh, hạn chế tác hại của bệnh
Đối với các bệnh trên cây hành do nấm phá hại, cần lựa chọn thuốc đặc trị để phòng trừ và xử lý kịp thời khi bệnh mới xuất hiện trên cây hành. Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh:
Sunfur 80 WG: Tác động kép trong việc phòng trừ nấm bệnh và kích thích sự phục hồi phát triển của lá hành
Kibul, Nazosi: Có hiệu quả cao trong công tác phòng trừ bệnh
Thuốc trừ bệnh 
Ngoài ra khi thu hoạch hành, bà con nên chọn ngày nắng ráo, khi chọn giống
cần loại bỏ những củ sâu bệnh hoặc dập nát, không cắt hành lá khi chưa khô để bảo quản tốt hơn. Khi bảo quản hành với số lượng lớn, cần phơi khô cả 2 mặt bó hành. Kho bảo quản cần đảm bảo khô ráo, thông thoáng với nhiệt độ không quá thấp để đảm bảo hành giống không bị hao hụt và nhiễm bệnh gây thiệt hại lớn ở mùa vụ sau.
Câu hỏi thường gặp
Bệnh đốm khô lá phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây hành lá?
Vết bệnh có đặc điểm như thế nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
