Giới thiệu bệnh hại
Bệnh đốm xám hại cây cà chua tên khoa học là Cercospora fuligena Roldan hay mốc lá cây cà chua xuất hiện phổ biến ở các nước Đông Nam Á đặc biệt là Việt Nam, Philipine, Indonexia…
Bệnh gây hại trực tiếp ở lá cây từ đó dẫn đến hấp thụ chuyển hóa kém và làm cây sinh trưởng phát triển chậm hơn và chất lượng sản lượng quả cà chua cũng bị ảnh hưởng xấu gây thiệt hại cho bà con nông dân. Mặc dù không gây chết cây ngay nhưng theo đánh giá thì bệnh đốm xám hại cây cà chua cũng là một bệnh phổ biến và nguy hiểm khi nhiễm phải.
Đối tượng gây hại
Bệnh do nấm Cercospora fuligena Roldan gây hại gây ra trên lá.
Dấu hiệu của bệnh hại
Bệnh đốm xám hại cà chua sẽ trực tiếp gây hại ở lá của cây cà chua, nhất là những lá non vì phần lá này dễ tiếp cận và sức chịu đựng kém hơn các phần khác.
Phần bị bệnh đầu tiên sẽ mờ và lõm khi nặng hơn thì lan rộng, vùng bệnh sẽ chuyển sang màu vàng úa. Nấm xuất hiện cả ở mặt trên và mặt dưới của lá, trầm trọng sẽ gây rụng lá.
Nấm xuất hiện tạo thành các đám có màu xám nhạt ở phần dưới mặt lá. Đối với lá non, thì phần bệnh lúc đầu nhỏ hơn, sau tăng nhanh về số lượng, bắt đầu xuất hiện các quầng vàng ở xung quanh, và các phần mô nhiễm bệnh ở phần trên và dưới đều bị chết.
Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu ẩm vì nấm sinh ra nhiều bào tử phân sinh, có thể nhìn thấy các bào tử nấm qua kính hiển vi. Đây cũng là lý do tại sao nấm lại chủ yếu phát triển tại các nước Đông Nam Á. Nấm bệnh có xu hướng lan rộng hơn trên các phần lá non, có thể lan ra gân lá làm rách lá.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do nấm Cercospora fuligena – một loại nấm thuộc họ nấm Dematiaceae bộ Moniliales, lớp Nấm Bất toàn gây nên.
Dưới lớp kính hiển vi, quan sát mô bệnh trên lá thì sẽ có những cành bào tử nấm mọc tạo cụm, có 2-5 cành trên một cụm, mọc chia nhánh tỏa ra. Cành bào tử quan sát có màu nâu nhạt, vách ngăn hình dạng hơi cong và kích cỡ của bào tử phân sinh thường là 25–70 x 3.5–5 micromet dạng hình chùy, hình trụ dài, thẳng hoặc hơi cong. Đặc biệt có nhiều vách ngăn.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh có thời gian kéo dài trên cây từ lúc cây còn nhỏ để lại tàn dư trong cả quá trình phát triển.
Bào tử nấm không chỉ lây qua đường cọ xát trực tiếp mà còn lây qua không khí khi các bụi nấm rơi và bám vào lá cà chua.
Xâm nhiễm bệnh qua không khí nên nhanh nhưng biểu hiện rất chậm. Thông thường biểu hiện bệnh là sau 2 tuần khi bị nhiễm. Nếu không lưu ý tách các phần tử gây bệnh thì rất có thể gây bệnh diện rộng thiệt hại vô cùng lớn.
Nấm bệnh đốm xám hại cây cà chua sẽ xuất hiện ở các lá phía gốc sau đó lan dần lên các bộ phận bên trên.
Thời tiết ấm và ẩm ở nước ta vào tháng 4 – 5 ở vụ xuân và 9 – 10 trên cà chua ở vụ thu đông là điều kiện thời tiết lý tưởng để nấm bệnh phát triển mạnh mẽ. Tại thời gian này, nấm bệnh sản sinh nhanh chóng và do lây lan qua đường nước mưa nên bệnh càng có mức độ nguy hiểm cao hơn.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh tồn lưu lâu trên tàn dư cây bệnh, ở Florida (Mỹ) cây Solanum nigrum L chịu tàn dư lâu nhất. Mặc dù không gây chết cây ngay tức khắc nhưng vì đặc tính lây truyền nhanh chóng và tàn dư lâu ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây nên cũng gây ra thiệt hại lớn với bà con trồng cà chua. Sẽ rất khó nếu như không có phương pháp làm sạch môi trường và hạt giống cà chua trước khi trồng để tránh mầm bệnh. Một số dòng giống cà chua như CJN1767, R–71, CLN1624, PT4675B bị bệnh khá nặng cho năng suất giảm hẳn khi nhiễm bệnh.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống:
Chọn thật kỹ giống cây trước khi tiến hành trồng. Mua giống ở những địa chỉ uy tín, cơ sở sản xuất và phân phối được cấp phép. Chọn những cây khỏe mạnh có nguồn gốc rõ ràng. Ưu tiên các loại giống có sức kháng bệnh cao, các loại có khả năng chống chịu bệnh hoặc biểu hiện nhẹ để trồng giúp hạn chế tối đa những thiệt hại của bệnh có thể gây ra cho mùa vụ
Biện pháp canh tác
Dọn dẹp, thu gom, xử lý tàn dư cây trồng, vệ sinh đất trước khi trồng để tránh lây bệnh từ những mầm bệnh còn sót lại trong đất bằng thuốc.
Bà con cần chú ý đánh luống cao, chủ động tưới tiêu phù hợp cho cây ở từng giai đoạn phát triển. Đặc biệt ở phần chọn đất trồng cũng hết sức lưu ý loại đất phù hợp
Dựng giàn, thường xuyên cắt tỉa gốc lá để tạo độ thông thoáng cho cây có tác dụng làm giảm độ ẩm từ đó hạn chế nguy cơ bệnh phát tán và tiến triển nhanh hơn.
Biện pháp kiểm dịch thực vật:
Thường xuyên thăm nom vườn cà chua để phát hiện bệnh kịp thời. Khi bệnh xuất hiện thì cần nhanh chóng loại bỏ ngay cây ra khỏi ruộng trồng để tránh lây lan trên diện rộng.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Bà con nên chọn giống kỹ ngay từ đầu. Khi phát hiện mầm bệnh thì lập tức tách cây nhiễm bệnh ra khỏi ruộng để tránh lây lan. Thường xuyên dọn dẹp phần gốc cây cho thông thoáng.
Biện pháp hóa học
Khi phát hiện bệnh cần tìm loại thuốc phù hợp để phun. Một số loại thuốc tham khảo điển hình của Nghi Anh như:
Sản phẩm chứa Mancozeb thì có thuốc trị nấm bệnh NA- Kibul
Các chế phẩm có nguồn gốc sinh học dưới đây cũng rất được ưa chuộng để kháng nấm đốm xám hại cây cà chua như Humate – vừa phòng trừ nấm vừa bổ sung dưỡng chất phục hồi chức năng cây
