Đậu đỗ là một giống cây trồng khá dễ, mang lại rất nhiều lợi ích. Cây đậu đỗ từ xưa đã được trồng rất nhiều ở khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long. Nơi đây có đủ mọi điều kiện thuận lợi để cây đậu phát triển nhanh chóng. Đậu đỗ được sử dụng để làm thành những thực phẩm khô, ép thành nước tương, hay làm đậu phụ,…Bởi với nhiều công dụng cũng như tính thực tế của loại cây này mà quy mô trồng đậu đỗ ngày càng mở rộng và phát triển. Nhưng trong quá trình trồng trọt và chăm bón thì có nhiều bà con cũng như các nhà làm vườn ở các doanh nghiệp đã phản hồi rất nhiều về một loại bệnh đang gây ảnh hưởng không nhỏ tới cây đậu. Đó là bệnh gỉ sắt – một trong những loại bệnh khá phổ biến hiện nay. Và để biết thêm về những kiến thức cơ bản về cây cây đậu đỗ thì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu nhé!
Giới thiệu bệnh hại
– Bệnh gỉ sắt đậu đỗ do nấm Phakopsora Pachyrhizi Sydow, Phakopsora sojae Sawada gây ra. Nấm gây bệnh thuộc lớp nấm Đảm (Basidiomycetes). Trên đồng ruộng nấm bệnh thường ở dạng sinh sản vô tính, thường gặp nhất là các hạ bào tử (Uredospore), chúng tập hợp thành các hạ bào quần (Uredospore) nhô lên ở hai mặt lá.
– Hạ bào quần có kích thước 197-258 x 97-108 micron, được hình thành dưới lớp biểu bì lá, sau đó nhô lên khỏi bề mặt lá.
– Hạ bào tử có kích thước 4.7-12 x 2.1- 5.7micron, gồm một tế bào không màu hoặc vàng nhạt, dạng bầu dục không đều (có đầu trên tròn, hơi phình to, đầu dưới thu nhỏ lại), bên trong biểu hiện rõ 1-2 đầu.
– Khi gặp thời tiết rét, ẩm cao bệnh sẽ bắt đầu hình thành có màu nâu hoặc đen từ các động bào quần (teleutospores, telios ori), chứa các động bào tử (teleutospores, teliospores) có kích thước 12-34 x 5-13 micron, gồm 1 tế bào màu nâu, dạng bầu dục dẹp hoặc góc cạnh.
– Với kích thước vô cùng nhỏ thì các động bào quần dễ dàng hình thành, tập hợp tạo nên các vết nấm bệnh thâm nhập sâu vào cơ thể cây đậu đỗ.
Đối tượng gây hại
– Bệnh gỉ sắt là một loại bệnh khá phổ biến ở giới thực vật. Ngoài cây đậu đỗ thì bệnh gỉ sắt còn gây hại đến cây ngô, cây cà phê hay một số loại cây hoa như cây hoa hồng, cây lan,…
– Loại bệnh này gây ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng cây cũng như giảm đi hiệu quả cây trồng.
Triệu chứng dấu hiệu bệnh gỉ sắt
– Bệnh gỉ sắt thường gây hại ở cây đậu nành, tùy vào môi trường, điều kiện phát triển thì mức độ gây hại của bệnh cũng khác nhau. Cây đậu đỗ được trồng khá phổ biến ở khắp mọi nơi trên đất nước Việt Nam, tuy nhiên bệnh gây hại nặng nề nghiêm trọng nhất chủ yếu ở các vùng khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long, xuất hiện hầu hết trên các loại giống đang canh tác hiện tại. Bệnh thường phát triển mạnh nhất vào mùa Hè thu, khi có mưa nhiều, độ ẩm cao. Ở những vườn, ruộng trồng xen canh đậu với bắp thường bị trầm trọng hơn.
– Bệnh có thể bắt đầu hình thành và tấn công từ lúc cây đậu chỉ có hai lá kép cho đến khi trái chín. Ở giai đoạn từ cây con cho đến khi ra quả thì bệnh sẽ có dấu hiệu phát triển chậm lại nhưng sau đó một thời gian ngắn sẽ bắt đầu phát triển dần lên, mạnh mẽ và nặng hơn. Ở những lá đậu còn non, có nhiều dưỡng chất, sức đề kháng cao, chứa nhiều protein, đạm nên sẽ chịu được bệnh cao hơn những lá già. Bệnh gỉ sắt xuất hiện gây hại trên tất cả các bộ phận của cây đậu nhưng nặng hơn vẫn là ở các lá già.
– Ở trên lá, khi bệnh bắt đầu xuất hiện sẽ có những đốm tròn nhỏ với nhiều màu sắc khác nhau như: nâu, vàng, xanh nhạt, lấm tấm như đầu kim rải đều trên các mặt lá. Sau đó bệnh sẽ bắt đầu lan rộng ra 1-1.5mm với các dạng hình tròn to hơn một chút hoặc dạng góc cạnh hay có thể là bất dạng có màu nâu vàng, nâu đen như màu gỉ sắt. Đặc tính về màu sắc của bệnh có thể thay đổi khác nhau tùy thuộc vào giống đậu, thời tiết và mức độ xâm nhập của nấm. Ở những vết bệnh nhô lên ở cả hai mặt lá, chủ yếu hơn vẫn là mặt dưới thì thường do điều kiện môi trường thích nghi của nấm bệnh. Bởi do mặt dưới của lá có ẩm độ cao hơn so với mặt trên cùng với nhiệt độ thích hợp cho nấm phát triển. Ngoài ra, mưa và ánh nắng trực tiếp cũng không ảnh hưởng lên bề mặt trên của lá. Khi bệnh trở nên nặng thì các vết bệnh sẽ liên kết với nhau tạo thành các mảng hoặc bị bệnh toàn bộ lá dẫn đến khô xơ và rụng nhiều, cây sẽ mất đi khả năng quang hợp. Ở giai đoạn cây chưa ra hoa, ra trái sẽ làm mất đi khả năng kết trái dẫn đến không có quả để thu hoạch, năng suất và doanh thu của bà con cũng mất đi rất nhiều.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh gỉ sắt đậu đỗ do nấm Phakopsora Pachyrhizi Sydow, Phakopsora sojae Sawada gây ra. Nấm gây bệnh thuộc lớp nấm Đảm (Basidiomycetes). Trên đồng ruộng nấm bệnh thường ở dạng sinh sản vô tính, thường gặp nhất là các hạ bào tử (Uredospore), chúng tập hợp thành các hạ bào quần (Uredospore) nhô lên ở hai mặt lá.
Nấm bệnh là các bào tử có kích thước nhỏ, len lỏi và xâm nhập vào cơ thể cây đậu.
Điều kiện phát sinh bệnh hại
– Bệnh gỉ sắt trên cây đậu chủ yếu phát triển ở các vùng sông Đồng Bằng Sông Cửu Long, phát triển ở các mùa trong năm nhưng mạnh mẽ nhất là vào hè thu.
– Khi thời tiết vào thời kỳ mưa nhiều, độ ẩm cao, ban ngày nhiều sương sẽ làm bệnh có đủ mọi điều kiện để phát triển lấn sâu vào trong lá.
– Vào mùa rét, bệnh sẽ bắt đầu lấn sâu, to hơn thành từng mảng trên lá.
Mức độ ảnh hưởng
– Bệnh gỉ sắt ảnh hưởng khá nghiêm trọng tới chất lượng và sản lượng của đậu đỗ.
– Khi bệnh lây nhiễm ở giai đoạn lá già thì sẽ làm lá bị khô, rụng nhiều. Cây mất đi khả năng quang hợp, lượng dinh dưỡng hấp thu cũng ít hơn.
– Với trường hợp khi cây đậu chưa ra hoa và quả thì sẽ làm vụ mùa đậu đỗ bị thất thu. Cụ thể là khi chưa ra hoa và quả thì bệnh hại sẽ xâm lấn, ngăn cản quá trình phát triển ra hoa kết trái của đậu đỗ. Như thế sẽ làm cho mùa đậu đó không có năng suất.
Biện pháp phòng bệnh
Chọn giống
– Nên lựa chọn các loại giống ít nhiễm bệnh hoặc có khả năng kháng bệnh cao. Theo kết quả nghiên cứu tại một trường đại học cho kết quả rằng qua hai vụ ĐX 82 – 83, X 83 -84 có một số loại giống sau đây ít khả năng nhiễm bệnh hơn: Orba, DL, C 5 – 20, MTD 22 – 1, 1338 mới, MTD 22 – 1.
– Nên chọn các loại giống có hạt tốt, đầy đặn, chọn các loại giống từ những ruộng không nhiễm bệnh hoặc nhẹ để trồng. Ở khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long thì trong tất cả các vụ đều bị nhiễm bệnh nhưng do tính chất nhiễm trễ nên mức độ thất thu không cao.
Thời vụ
– Thời vụ là yếu tố cơ bản nhất ảnh hưởng tới bệnh hại. Bất kể các loại bệnh nào cũng sẽ phát triển hơn vào Hè thu bởi do thời tiết, khí hậu và độ ẩm mùa này là điều kiện tốt cho nấm bệnh gây hại. Vào mùa Đông Xuân sẽ ít nhiễm bệnh hơn. Nên gieo sạ đúng thời vụ để mang đến hiệu quả tốt nhất cho vụ trồng.
Kỹ thuật canh tác
– Mật độ gieo sạ: Cần đảm bảo được mật độ gieo sạ ở các vùng canh tác khác nhau, nếu mật độ gieo sạ quá dày sẽ làm cho nấm bệnh dễ phát triển. Ngược lại nếu gieo sạ với mật độ vừa phải, đủ khoảng cách thì mức độ gây hại của nấm bệnh gỉ sắt sẽ thấp hơn, đồng thời sẽ giúp cho cây có đủ điều kiện phát triển.
– Tưới nước: Đầu tiên phải đảm bảo được nguồn nước tưới không chứa mầm bệnh. Tạo hệ thống tưới nước thường xuyên, cung cấp đủ lượng nước không để ruộng bị khô hạn hoặc ngập úng.
– Phân bón: Bón phân đầy đủ và cân đối, không được lạm dụng quá nhiều phân, khiến cây bị thừa chất và khó hấp thu. Bổ sung phân lân và kali cho các vùng bị nhiễm bệnh nặng.
– Cần thường xuyên thăm đồng để phát hiện bệnh kịp thời
Vệ sinh sinh đồng ruộng
– Đất: Nên làm đất kỹ, sạch sẽ các loại rau cỏ trên đất để tránh trường hợp nấm bệnh còn đọng lại. Xử lý đất bằng cách phun thuốc phòng trừ nấm.
– Sau các vụ canh tác hoặc trước khi canh tác cần xử lý vườn ruộng, loại bỏ hết các cây từng bị nấm bệnh đốt hoặc chôn sâu. Nhất là ở những vùng ruộng bị nhiễm bệnh nặng. Tuyệt đối không để nấm bệnh tồn tại.
– Khử hạt: Nguồn lây quan trọng của bệnh là các hạ bào tử của nấm bệnh bám trên hạt giống, nên việc khử hạt giống là việc rất cần thiết và quan trọng để bảo vệ cây ở giai đoạn nhỏ. Có thể khử hạt bằng nước muối 5%, hoặc thuốc khử hạt giống 0.1%-0.2%.
Biện pháp xử lý bệnh
– Khi có dấu hiệu nhiễm bệnh cần nhổ bỏ tiêu huỷ ngay cây bệnh, phun một số loại thuốc có chứa hoạt chất diệt nấm (Mancozeb, Difenoconazole+Azoxystrobin,…), bà con hãy tham khảo một số sản phẩm của Nghi Anh như Kibul, Nazosi,…Nếu bệnh nặng thì phun lần 2 sau 5-7 ngày
Thuốc trừ bệnh
