Lạc là loại cây trồng có vai trò rất quan trọng trong sản xuất kinh tế đối với một số bà con ở khu vực miền Trung và một số vùng miền khác. Cây lạc vốn rất dễ canh tác, thời gian mùa vụ ngắn có thể canh tác xen canh nhiều vụ trong năm, tiết kiệm được lượng lớn chi phí phân bón do lạc có khả năng cố định lượng đạm trong đất. Ngoài ra lạc là cây còn giúp bà con cải tạo lại đất trồng từ đó nó luôn được một số bà con lựa chọn làm cây trồng sản xuất kinh tế, mang lại thu nhập cao. Tuy lạc là cây dễ canh tác nhưng cũng không có nghĩa là chúng ít nấm bệnh gây hại. Vì là cây nông sản ngắn ngày nên hầu như mọi giai đoạn phát triển của cây lạc đều có nấm bệnh tấn công. Một trong số đó là bệnh héo xanh do vi khuẩn gây ra, bệnh thường tấn công bất thường và gây ra thiệt hại lớn cho bà con. Vậy làm cách nào để nhận biết cũng như sử dụng biện pháp nào để phòng và trị bệnh hợp lý khi căn bệnh này xuất hiện trên đồng ruộng của bà con. Hãy cùng Nghi Anh tìm hiểu qua bài viết này
Bệnh héo xanh do vi khuẩn trên cây lạc
Bệnh héo xanh do vi khuẩn trên cây lạc hay còn được bà con một số vùng miền gọi là bệnh héo tươi, héo rũ, chết ẻo. Đúng như đặc điểm tên gọi của nó, bệnh thường gây ra tình trạng cây đang xanh tốt khoẻ mạnh bỗng héo một cách mất tự nhiên và thường lây lan ra diện rộng với thời gian rất ngắn. Căn bệnh này phát triển và gây hại hầu hết các giai đoạn của cây lạc nên bà con cần để ý kiểm tra kỹ để phát hiện bệnh sớm.
Đối tượng gây hại
Bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) do vi khuẩn này tấn công trực tiếp trên cây lạc. Thậm chí một số giống lạc mới được lai tạo gần đây như MD7,L24, DT2, DL10, … cũng đã ghi nhận bệnh này phát triển và gây hại.
Dấu hiệu của bệnh héo xanh do vi khuẩn
Trong quá trình canh tác hoặc thăm ruộng đồng, bà con thấy cây con bị héo đột ngột nhưng phần lá vẫn còn xanh và nguyên vẹn. Ở các cây nhỏ, phần lá non của cây có thể bị héo vào những lúc trời nắng và về đêm chúng lại phục hồi như cũ và rất khó để phân biệt. Ở các cây lớn hơn, phần lá khi héo thường có màu tái xanh và ban đầu chỉ có một vài cành bị héo trước về sau là toàn bộ cả cây đều bị héo rũ và chết. Nếu nhổ phần rễ và củ lên bà con có thể thấy chúng sẽ bị thối đen do đã bị vi khuẩn xâm nhập và gây hư hại, các phần thối đen này thường sẽ lây lan lên cây nhờ các mạch dẫn ở trong thân. Nên nếu bà con thấy các bộ phận này có màu nâu sẫm hoặc thâm đen thì đó là dấu hiệu của bệnh đã xuất hiện.
Nguyên nhân phát sinh và gây hại
Như đã nói, bệnh do 1 loại vi khuẩn có tên khoa học là Pseudomonas solanacearum smith (Ralstonia solanacearum) gây ra. Cái tên rất dài do chúng là loài ký sinh đa thực, tức là chúng có thể ký sinh trên nhiều loại thực vật khác nhau từ đó phát sinh và gây hại. Loài vi khuẩn này thích hợp phát triển ở nhiệt độ 24℃ đến 27℃ và trên kính hiển vi, chúng có hình gậy, kích thước 0.4- 0.8x 0.5µm kèm 1-3 lông roi mọc 1 đầu.
– Ở vùng đất thuộc điều kiện nóng ẩm như Việt Nam, loại vi khuẩn này rất phổ biến và có rất nhiều chủng loại khác nhau. Từ đó nếu gây ra bệnh sẽ rất phức tạp để tìm được biện pháp điều trị dứt điểm
– Vì chúng có thể tồn tại lâu trong đất, trong tàn dư cây trồng và cả cỏ dại của mùa vụ trước nên nếu bà con canh tác không hợp lý như trồng 2 vụ lạc liên tiếp, hoặc vệ sinh đồng ruộng không sạch sẽ thì tỉ lệ mắc bệnh và thiệt hại sẽ cao hơn.
– Do chúng kí sinh được trên nhiều cây khác nhau nên nguồn bệnh của chúng lúc nào cũng có thể xuất hiện và gây ra dịch bệnh trên đồng ruộng
– Vì bản chất của bệnh là vi khuẩn nên chúng lây lan qua hầu hết mọi con đường như từ cây qua cây, từ các côn trùng, hoặc nhờ gió nước và nông cụ bà con sử dụng để canh tác
Điều kiện phát triển bệnh
Bệnh phát triển nhanh khi có môi trường ẩm độ cao, nhiệt độ giao động từ 24 đến 38℃. Vì là vi khuẩn nên tốc độ xâm nhiễm và lây lan của chúng cực kỳ nhanh. Vào giai đoạn thời tiết thích hợp, vi khuẩn có sẵn trong đất sẽ xâm nhập vào cây qua các vết tổn thương ở rễ hoặc thân của cây lạc. Sau đó, chúng tấn công trực tiếp vào mạch dẫn rồi di chuyển lây lan hết toàn bộ cây gây thối và hư hại hết toàn bộ hệ thống mạch dẫn của cây, làm cây không thể hấp thụ nước và các chất dinh dưỡng từ đó héo rũ xuống và chết.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh rất dễ phát sinh, lây lan và hình thành dịch bệnh lớn nên rất khó kiểm soát. Không như các bệnh khác chỉ làm hư hại và giảm năng suất, bệnh héo xanh do vi khuẩn gây ra sẽ làm chết cây, nếu hình thành dịch lớn mà không có sự can thiệp kịp thời sẽ có thể làm bà con mất trắng mùa vụ.
Biện pháp phòng bệnh
Đây là một loại bệnh rất khó có thể điều trị nên bà con cần thực hiện các biện pháp phòng bệnh một cách tốt nhất để hạn chế được tình trạng bệnh phát sinh và gây hại. Một số biện pháp mà bà con có thể tham khảo như:
– Chọn giống lạc sạch bệnh: Trong những năm vừa qua, nhờ có những quan tâm đặc biệt đến căn bệnh héo xanh do vi khuẩn này nên một số giống lạc mới lai tạo có khả năng kháng bệnh được các viện nghiên cứu nông nghiệp cho ra đời như giống L29, L27, L17. Từ đó đã giúp bà con hạn chế được trình trạng bệnh gây hại và giảm thiểu được ảnh hưởng của bệnh đến năng suất thu hoạch.
– Dọn sạch ruộng đồng sau thu hoạch: Sau khi thu hoạch xong nông sản mùa vụ trước, bà con cần dọn sạch cây cũ và xử lý đất để loại bỏ hết tàn dư của nấm bệnh còn sót lại. Đảm bảo an toàn cho mùa vụ sau được phát triển thuận lợi
– Biện pháp canh tác hợp lý: Bà con không nên trồng liên tục 2 vụ lạc trong 1 năm, nên trồng xen canh các cây khác như cây ngô, cây lúa nước và tránh các cây cùng họ đậu khác như cây đậu đen, đậu xanh,…để hạn chế sự tồn tại của nấm bệnh còn trong đất.
– Xử lý đất kỹ càng: Trước khi trồng, bà con nên sử dụng vôi bón vào đất để xử lý tiêu diệt nguồn nấm bệnh. Cây lạc là cây cần nhiều canxi trong quá trình hình thành và tạo củ, từ đó bón vôi vừa giúp cung cấp canxi cho cây vừa giúp nâng độ pH giúp tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn cố định đạm. Đồng thời hạn chế được các tác nhân khác gây phát triển bệnh héo xanh do vi khuẩn.
– Biện pháp sinh học: Thường xuyên sử dụng phân chuồng ủ hoai mục và các chế phẩm mang nhiều nấm, vi khuẩn có lợi giúp tăng sức đề kháng cây trồng như EM, IMO, … Các loại chế phẩm vi sinh và phân chuồng thường chứa một lượng lớn các vi khuẩn như Bacillus mycoides, Bacillus mesenteriensis, Actinomyces californican, Erwinia oryzae, Bacillus subtilis,…có thể ức chế được vi khuẩn Pseudomonas solanacearum smith (Ralstonia solanacearum) gây bệnh héo xanh.
Biện pháp xử lý bệnh
– Khi phát hiện bệnh bà con cần nhổ bỏ và tiêu huỷ ngay cây bị bệnh, đồng thời dùng vôi rắc vào nơi vừa nhổ bỏ để hạn chế lây lan sang cây khác. Trong quá trình nhổ bỏ và tiêu huỷ, cần hạn chế để cây rơi vãi, tiếp xúc với cây khoẻ mạnh. Ngoài ra, trong quá trình xử lý, nếu bà con có sử dụng tới nông cụ thì sau khi thực hiện xong, bà con cần vệ sinh sạch sẽ làm lây lan mầm bệnh.
– Bệnh do vi khuẩn gây ra nên khi đã phát sinh và hình thành bệnh thì bà con cần sử dụng một số thuốc mang hoạt chất như Mancozeb có trong sản phẩm Kibul của Nghi Anh
Thuốc trừ bệnh
