Giới thiệu
Bệnh khô vằn trên lúa có tên khoa học là: Rhizoctonia solani Kuhn; còn có tên gọi khác là đốm vằn hay ung thư. Đây là bệnh thường gặp trên cây lúa. Thường xảy ra trong điều kiện thời tiết nóng ẩm và ít ánh sáng. Đây là một trong những loại bệnh có khả năng phát sinh và gây hại trên nhiều vùng sản xuất, các vụ mùa và trên nhiều giống lúa khác nhau, bà con cần biết và có biện pháp khắc phục hiệu quả nhất. Trong các bệnh nấm hại lúa ở nước ta hiện nay thì bệnh khô vằn hại lúa là bệnh nặng thứ hai sau bệnh đạo ôn hại lúa, là bệnh chính gây hại lúa vụ hè thu, thu đông. Bệnh có thể làm giảm tới 30% năng suất của lúa.
Tác nhân gây bệnh
Bệnh khô vằn hại lúa do loại nấm sống kí sinh trong đất có tên là Rhizoctonia solani tấn công và lây lan dưới dạng hạch nấm
Bệnh thường xảy ra vào giai đoạn lúa đẻ nhánh tối đa đến khi làm đòng và trổ bông. Nấm gây bệnh âm thầm và phát triển ở bẹ lá tiếp giáp mực nước rồi dần dần phát triển lên lá đòng.
Nấm khô vằn còn có thể ký sinh trú ngụ trên nhiều loại cỏ dại và cây trồng khác trên đồng ruộng như cỏ mần trầu, cỏ lồng vực, cỏ ống, cỏ đuôi phụng, cây lục bình,…
Đối tượng gây hại
Chủ yếu bắt gặp trên các giống lúa. Ngoài gây hại trên lúa ra chúng ta còn thấy nấm gây hại trên cả rau cải, bầu bí, ngô, dưa, đậu bắp, cà rốt,..
Triệu chứng
Lúa mới bị nhiễm bệnh có biểu hiện vết bệnh ở những nơi như bẹ lá, phiến lá và cổ bông. Những bẹ lá ở gần mặt nước hoặc những bẹ lá già ở dưới gốc là nơi bị bệnh gây hại chủ yếu.
Bên ngoài vết bệnh có viền màu nâu, bên trong có viền xám xanh hoặc xám vàng. Trên bẹ lá xuất hiện những đốm hình bầu dục sau đó lan rộng thành hình đám mây với những vết vằn như da hổ. Nếu bị nặng cả bẹ và lá phía trên sẽ bị khô
Nguyên nhân phát sinh bệnh
Hạch nấm có thể nổi được trên mặt nước nên khả năng lây lan bệnh rất mạnh trong nguồn nước
Bệnh khô vằn thường gặp ở một số giống lúa có khả năng chống bệnh hại kém.
Bệnh thường xảy ra ở những thửa ruộng bón thừa đạm vào giai đoạn đẻ nhánh và thúc đòng.
Những ruộng bón Kali thấp thì khả năng mắc bệnh nặng sẽ cao hơn.
Khâu vệ sinh đồng ruộng chưa được tốt, để cỏ dại mọc tốt quanh bờ thì ruộng đang mắc bệnh sẽ rất dễ lây lan. Nguồn nước bơm từ kênh, mương có nhiều cây lục bình cũng là mối đe doạ lôi kéo mầm mống nấm vào ruộng.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh khô vằn sẽ phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao. Nhiệt độ từ khoảng 24-32oC và độ ẩm bão hòa hoặc lượng mưa cao thì bệnh phát sinh phát triển mạnh. Tốc độ lây lan ở các lá phía trên phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết mưa nhiều, lượng nước trên đồng ruộng dâng cao.
Bệnh tấn công từ gốc và lan dần lên bẹ, thân, lá, ngọn phổ biến ở giai đoạn đẻ nhánh, làm đòng, trổ chín
Những thửa ruộng chưa cày xới đất kỹ và gieo cấy đầy đủ cũng là môi trường rất thuận lợi cho các hạch nấm phát triển.
Mức độ ảnh hưởng
Khi mới bị nhiễm nấm thì lúa có biểu hiện bệnh ở bẹ lá giáp mặt nước, vết bệnh có hình dáng loang lổ, màu xanh xám, viền nâu, sũng nước. Nếu bà con phát hiện kịp thời để ngăn chặn thì sẽ không bị lây lan mạnh.
Nếu không có biện pháp quản lý tốt cho đồng ruộng, bệnh khô vằn xuất hiện gây hại sớm sẽ gây thối bẹ, thối thân mà bà con hay gọi là “ung thư”. Bệnh tấn công gây nghẹn đòng, bông không thoát ra được ở giai đoạn đòng – trổ. Gây nguy cơ gia tăng lem lép hạt lúa khi bệnh gây hại ở giai đoạn trổ – chín. Và có thể gây thiệt hại nặng nề đến năng suất, chất lượng mùa vụ
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
Chọn các giống lúa tốt, phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật, chống chịu được “bệnh khô vằn hại lúa” từ khá đến rất tốt, giúp bà con yên tâm canh tác, vừa cắt giảm được chi phí, nhân công, thời gian trong việc phòng trừ lúa, giúp mang lại hiệu quả cao trong sản xuất.
Biện pháp canh tác
Cuối mỗi vụ cần làm vệ sinh đồng ruộng, thu dọn sạch tàn dư những cây bị bệnh từ vụ trước, đốt rơm rạ sau khi thu hoạch loại trừ những mầm mống gây bệnh cho vụ sau.
Cày xới đất, phơi ải thật kỹ để che lấp các mầm nấm, hạn chế sự sinh sôi và phát triển của chúng.
Dọn cỏ dại quanh bờ ruộng, kênh mương, ao hồ quanh khu vực đồng ruộng, nơi cấp nước cho lúa để cắt ngay nguồn lây lan.
Không gieo cấy trên những vùng đất đã bị nhiễm bệnh khô vằn nặng mà chưa xử lí. Cấy lúa với mật độ dày vừa phải, không gieo sạ quá dày tránh tạo điều kiện cho bệnh phát sinh và lây lan nhanh.
Bố trí hệ thống tưới tiêu hợp lý, tránh để mực nước quá cao đó sẽ là điều kiện và môi trường thuận lợi cho việc phát triển và lây lan bệnh nhanh chóng.
Bón phân NPK cân đối tránh bón thừa dư lượng đạm
Biện pháp xử lý bệnh
Biện pháp sinh học
Xử dụng chế phẩm nấm Trichoderma để ngăn cản sự phát triển của sợi nấm, vừa có tác dụng phòng trừ bệnh, an toàn cho môi trường đồng ruộng
Biện pháp hóa học
Phun một số loại thuốc giúp phòng bệnh khô vằn hiệu quả cao. Bà con có thể tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như: Kibul… Phun nhắc lại 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày nếu bệnh nặng
Thuốc trừ bệnh
Chú ý: Phun theo chỉ dẫn trên nhãn bao bì thuốc và tuân thủ tuyệt đối quy tắc “4 đúng” trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Bên cạnh việc phun thuốc xử lý bệnh bà con cần bổ sung dinh dưỡng cho cây sớm phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển, để thực hiện bà con nên tham khảo sản phẩm dinh dưỡng cây trồng của Nghi Anh: Tonik 1.8SL, Eto,..
Phân bón lá
Phân bón lá 
