Giới thiệu bệnh hại
Bệnh lúa von còn có tên gọi khác là lúa đực hay mạ đực
Tác nhân chính gây bệnh là nấm Fusarium moniliforme Shel
Đặc điểm gây hại: Nấm bệnh tồn tại chủ yếu dưới dạng sợi và bào tử hữu tính trên tàn dư cây lúa bị bệnh, trong đất và trong phôi hạt giống
Khuyến cáo
- Nguy cơ lây lan: Nấm bệnh tồn tại ở trong phôi hạt giống và trong đất, khi thời tiết ấm áp (24-320C), ẩm độ cao và ánh sáng yếu nấm sẽ phát triển mạnh. Trên cây đã bị nhiễm bệnh, bào từ nấm sẽ di chuyển sang cây khỏe mạnh khác nhờ nước hoặc gió
- Thời gian (mùa) thường gặp: Bệnh gây hại vào vụ mùa nặng hơn so với vụ chiêm xuân, tấn công vào giai đoạn làm đòng và trổ bông
- Khu vực địa lý thường gặp: vùng đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long
Đối tượng gây hại
Bệnh gây hại trên cây lúa
Triệu chứng / dấu hiệu của bệnh hại
Vị trí gây hại: Ở nhiều bộ phận của cây lúa: hạt, rễ, gốc thân, bẹ lá, đốt thân.
Hình dáng: Có lớp màng trắng bao quanh (trong điều kiện ẩm ướt) hoặc các chấm nhỏ li ti xuất hiện (trong điều kiện khô).
Màu sắc
- Có lớp màng trắng hoặc phớt hồng bao quanh vỏ hạt trong điều kiện ẩm ướt.
- Trong điều kiện khô ráo, trên đốt thân và vỏ hạt của cây bị nhiễm nấm có nhiều chấm nhỏ li ti màu xanh đen, đó là quả thể của nấm gây bệnh.
Trạng thái vết bệnh
Hạt bị nhiễm bệnh lúa von thường lửng lép, vỏ hạt có màu xám
Sự phát triển của bệnh
Chu trình phát triển của bệnh
- Hạt giống: hạt giống đem đi gieo mà không xử lí kĩ khi ngâm ủ sẽ mang mầm bệnh, nấm trong hạt giống đó gặp điều kiện thuận lợi như về nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng sẽ phát triển mạnh, làm ảnh hưởng tới chất lượng và năng suất lúa về sau.
- Ở giai đoạn mạ: Cây phát triển cao vọt, cong quẹo, mảnh khảnh, cây lúa cao bất thường.
- Lá lúa chuyển từ màu xanh lục đến xanh nhạt, sau đó vàng, khô cứng. lóng thân cây bị bệnh phát triển dài ra, ở đốt mọc nhiều rễ phụ và có một lớp phấn mốc bao quanh thân. Một số trường hợp thì cây bị lùn, phần gốc và rễ thối dần dẫn đến chết. Nếu cây nhiễm bệnh không chết thì khi ra hạt sẽ bị lép. Và chính những hạt lép này sau này trở thành nguồn bệnh.
- Bào tử: bào tử sẽ làm lây lan bênh từ cây này sang cây khác hoặc làm lây lan sang ruộng khác nhờ gió và nước. Ngoài ra, bào tử cũng có thể tồn tại trong đất từ 4 – 6 tháng. Bằng cách này bệnh có thể lây nhiễm sang vụ sau.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
- Bệnh do loài nấm Fusarium moniliforme Shel gây ra qua truyền nhiễm hoặc lây nhiễm
- Bệnh có thể phát triển thuận lợi ở điều kiện nhiệt độ từ 10-37oC (thích hợp nhất ở điều kiện 24-32oC), độ ẩm cao và ánh sáng yếu.
Điều kiện phát triển bệnh hại
- Thời tiết ấm áp
- Bào tử nấm bệnh tồn tại trong đất từ 4 – 6 tháng, gặp điều kiện thuận lợi sẽ phát triển thành bệnh ở vụ sau.
- Bón phân đạm quá cao tạo điều kiện thích hợp cho bệnh phát triển.
- Giống đã nhiễm bệnh nhưng xử lí chưa kĩ và đem đi gieo trồng.
- Gió và nước khiến bệnh lan ra nhanh chóng.
Mức độ ảnh hưởng
- Khi kịp thời phát hiện bệnh ở giai đoạn làm đòng đến trổ bông, bệnh được ngăn chặn không ảnh hưởng đến năng suất chất lượng lúa.
- Tuy nhiên qua giai đoạn sau trổ mới phát hiện thì lúc này bệnh đã biểu hiện ra bên ngoài cây lúa, hiện tượng là lúa bị chết khô dần hoặc hạt bị lép, năng suất có thể giảm từ 10 – 30%, làm ảnh hưởng tới hiệu quả kinh tế
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
- Chọn mua giống lúa ở những cơ sơ uy tín như các cở sở, các trung tâm nghiên cứu phát triển giống cây trồng, chọn giống kháng bệnh hoặc chống chịu bệnh để trồng. Không sử dụng những hạt lúa ở ruộng đã nhiễm bệnh để làm giống cho vụ sau, chú ý đến khâu chọn lọc giống sạch bệnh. Đây là một khâu quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm bệnh về sau bởi vì nguyên nhân nhiễm bệnh chủ yếu là từ hạt giống.
- Xử lý hạt giống
+ Trước khi ngâm ủ cần sàng, sảy hoặc đãi để loại bỏ những hạt lép. Nếu số hạt không loại >10 hạt/kg hạt giống thì nên tiến hành đãi bằng dung dịch nước muối 15% để loại bỏ tiếp. Đây là một cách tiết kiệm chi phí, thân thiện với môi trường và dễ làm. Đầu tiên cho 150 g muối ăn (NaCl) và trong 1 lít nước được dung dịch nước muối 15%. Đổ 1 kg lúa giống vào 3 lít dung dịch nước muối 15%, ngâm 10 – 15 phút lấy ra và rửa sạch với nước để loại bỏ hết muối trên vỏ hạt mới đem ủ với nước nóng 540C. Mục đích của phương pháp ngâm nước muối này là để tiêu diệt hầu hết các loại nấm, trong đó có loại nấm gây bệnh lúa von.
+ Xử lý bằng hóa chất: Một số loại thuốc có thể sử dụng: Norshield 86.2WG, Vatino super 525SE, Jivon 6WP, Folicur 430SC cũng có tác dụng tiêu diệt nấm bệnh trên hạt lúa.
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học để bổ sung và cân đối các chất dinh dưỡng cho cây trồng giúp tăng sức chống chịu.
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
- Thời tiết: Chọn thời điểm thích hợp gieo trồng để hạn chế sự phát triển của nấm ở giai đoạn mạ đến làm đòng.
- Cân đối dinh dưỡng cho cây (N, P, K) để cây sinh trưởng tốt, tăng sức chống chịu, tránh bón quá nhiều đạm.
- Cày sâu, đốt rạ để diệt hoặc hạn chế nguồn bệnh, cải tạo đất.
- Điều chỉnh cơ cấu giống: chọn lọc những giống chất lượng, có tính kháng bệnh hoặc chống chịu tốt để gieo trồng hoặc chuyển đổi sang trồng cây trồng khác cải tạo lại đất nếu có thể.
Biện pháp canh tác
- Sạ thưa, cấy mật độ không quá dày.
- Xây dựng hệ thống tưới tiêu thoát nước hợp lí sẽ giúp hạn chế lây lan giữa các cây bị bệnh và cây khỏe mạnh.
Biện pháp kiểm dịch thực vật
- Ngăn chặn mầm bệnh từ quốc gia khác vào thông qua kiểm soát chặt chẽ khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác.
- Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thân trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruông khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
- Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên, nhổ bỏ những cây bệnh để tránh lây lan sang vùng khác.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
- Khi nhổ mạ tránh làm đứt gãy, giập nát để hạn chế sự xâm nhập của nấm bệnh.
- Nhổ bỏ những cây bị bệnh tránh lây lan sang cây khác hoặc lan sang ruộng bên cạnh.
- Quây nilong quanh ruộng, xây dựng các kênh rạch để nước thoát thẳng ra kênh, hạn chế để thoát nước từ ruộng này sang ruộng kia.
Biện pháp hóa học
Khi lúa đã nhiễm bệnh, có thể khống chế bằng cách phun Kibul – một sản phẩm thuốc diệt nấm bệnh của Nghi Anh.
Thuốc trừ bệnh
Kibul sẽ làm nấm bệnh mất khả năng gây hại cây trồng vì Kibul làm ức chế quá trình tạo ra năng lượng của nấm, nấm sẽ không có nguồn năng lượng để có thể sinh trưởng và phát triển thuận lợi.
Phun nhắc lại 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày nếu bệnh nặng
Chú ý: Phun theo chỉ dẫn trên nhãn bao bì thuốc và tuân thủ tuyệt đối quy tắc “4 đúng” trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Bên cạnh việc phun thuốc xử lý bệnh bà con cần bổ sung dinh dưỡng cho cây sớm phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển, để thực hiện bà con nên tham khảo sản phẩm dinh dưỡng cây trồng của Nghi Anh: Tonik 1.8SL, Eto,..
Phân bón lá
Phân bón lá
