Cây có múi hiện đang là cây ăn quả rất phổ biến và có mặt hầu hết trên các vùng miền của nước ta. Với diện tích lên đến 235.216 ha, cây có múi được bà con trên khắp cả nước trồng chuyên canh tại nhiều vùng địa phương khác nhau. Mỗi vùng khác nhau sẽ có nhiều chủng loại và giống khác nhau, mỗi loại sẽ có một kỹ thuật xử lý và chăm sóc riêng nhất định. Tuy nhiên, vẫn có các căn bệnh có thể phát sinh và lây lan chung của dòng cây có múi này và chúng rất nguy hiểm, nếu không kiểm kiểm soát tốt sẽ có thể bùng phát thành dịch lớn. Một trong số đó có thể kể đến là bệnh mốc xanh, mốc lục gây hại trên cây có múi.
Giới thiệu bệnh hại
Bệnh thối mốc xanh, mốc lục trên cây có múi hay còn được nhiều bà con biết đến với một cái tên quen thuộc hơn là bệnh thối xanh.
Bệnh thối xanh gây hại do chi nấm Penicillium gây ra. Ban đầu nấm sẽ xâm nhập vào cây qua các tổn thương trên quả sau đó phát triển thành vùng lớn và làm thối quả. Đồng thời trong quá trình này nấm tiếp tục lây lan sang những quả khác, gây ra dịch bệnh và thiệt hại kinh tế nặng nề cho bà con. Bệnh thường chủ yếu xuất hiện và phát triển mạnh vào mùa mưa nên bà con cần chú ý thường xuyên thăm vườn để phát hiện bệnh sớm.
Đối tượng gây hại
Bệnh được nhiều nguồn tài liệu ghi nhận rằng đã xuất hiện và gây hại cho tất cả các dòng cây có múi như: Cam, Chanh, Quýt, Bưởi, …
Dấu hiệu phát hiện bệnh
Bệnh mốc xanh, mốc lục này xuất hiện ở quả và tấn công trực tiếp lên quả gây ra tình trạng bị hư, thối quả.
Khi thăm vườn, nếu trong trường hợp bà con vô tình ngửi được mùi khác lạ trên cây thì cần lưu ý. Bởi khi các loại nấm này tấn công và gây hại cho quả thì chúng sẽ gây ra một mùi rất đặc trưng toả ra xung quanh. Bà con có thể dễ dàng nhận biết được chúng thông qua mùi này.
Nếu bà con đã phát hiện được dấu hiệu của mùi, cần kiểm tra thật kỹ các quả trên cây.
Trường hợp nếu thấy xuất hiện những vết mềm, vết úng nước loang trên bề mặt của quả và các vết này có màu nâu sẫm thì đó chính là dấu hiệu của bệnh thối xanh.
Ban đầu, trên quả chỉ xuất hiện những vết úng nước nhỏ, sau đó những vết bệnh này có xu hướng phát triển nhanh và mạnh hình thành nên vùng úng nước lớn. Đặc trưng phát triển của loại nấm này là các sợi nấm trắng mới sẽ bao quanh lớp nấm cũ ở vùng trung tâm tạo ra một lớp nấm trắng bao phủ vùng bị hư hại. Nếu trường hợp quả bị thối thì vết thối đó sẽ được bao phủ bởi một lớp bào tử nấm màu xanh và có tơ nấm trắng ở phía xung quanh.
Nguyên nhân phát sinh bệnh mốc xanh mốc lục
Bệnh phát sinh do các bào tử của nấm Penicillium tồn tại sẵn trong không khí. Khi gặp điều kiện thuận lợi, bào tử này phát triển và hình thành bệnh. Sau cùng, các bào tử nấm này tiếp tục phát tán ra môi trường không khí nhờ gió và lây lan ra diện rộng. Ngoài ra, bệnh còn lây lan nhờ nước và tiếp xúc trực tiếp giữa quả với quả nên bà con cần lưu ý.
Các loại nấm như Penicillium italicum, Penicillium digitatum, Penicillium license xâm nhiễm vào quả qua các vết thương và vết bầm dập trong quá trình bà con chúng ta thu hoạch và bảo quản
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh phát triển ở môi trường có điều kiện nóng ẩm cao. Các loại nấm mốc này khá phổ biến và các bào tử của chúng tồn tại ở dạng bột mịn trong không khí. Chúng phát triển khá chậm ở nhiệt độ thấp nhưng với nhiệt độ cao hơn khoảng (25–30°C), các bào tử này phát triển và lây lan rất nhanh với tốc độ chóng mặt. Thường là vào mùa mưa, sự chênh lệch nhiệt độ lớn, thời kỳ này cây đang có quả và gần cho thu hoạch chính là thời gian sinh sôi đỉnh điểm của bệnh.
Mức độ ảnh hưởng
Do bệnh gây hại vào thời kỳ cây đang mang quả và gần cho thu hoạch nên bệnh rất dễ lây lan từ quả này sang quả khác. Đặc biệt như các loại cây có đặc tính mang quả chùm như cây có múi thì tỉ lệ bệnh lây lan từ chùm này đến chùm khác rất cao.
Nếu không xử lý tốt và dứt điểm thì sau quá trình thu hoạch và bảo quản, nấm bệnh sẽ tiếp tục phát triển và lây lan với nhau. Vì khi thu hoạch, bà con thường xếp chung các quả vào 1 thùng hoặc khay, từ đó tạo điều kiện cho nấm bệnh lây lan nhanh hơn từ quả bị bệnh sang quả khoẻ mạnh rồi gây thối nhũn và hư hỏng quả. Đây có lẽ là nỗi ám ảnh của nhiều bà con trong quá trình thu hoạch, bảo quản và vận chuyển quả.
Từ đó có thể thấy, bệnh rất khó để xử lý và nếu không xử lý dứt điểm sẽ gây thiệt hại kinh tế cực kỳ nặng nề. Vì vậy cần dùng mọi biện pháp để ngăn chặn kịp thời loại nấm bệnh gây hại này.
Biện pháp phòng bệnh
– Nếu vườn có cây hoặc quả đang bị bệnh, cần đem tiêu huỷ ngay và tránh làm lây lan sang các cây đang mang quả khác.
– Bà con cần vệ sinh vườn cây thật kỹ. Cắt tỉa những cành không cần thiết để vườn thông thoáng, ngăn chặn điều kiện thuận lợi giúp cho nấm bệnh phát sinh
– Không nên thu hoạch quả vào lúc trời đang mưa và độ ẩm không khí đang lên cao
– Trong quá trình thu hoạch, nếu loại bỏ các quả bị bệnh ra khỏi thùng chứa. Nhẹ tay trong quá trình thu hoạch, không làm tổn thương và dập quả trong quá trình vận chuyển và bảo quản
– Sau thu hoạch, bà con cần bảo quản khay quả ở nơi khô thoáng, không đậy kín nắp. Nếu đóng quả vào thùng bìa cát tông, cần đục lỗ thông thoáng không để quả bị mút hơi tạo điều kiện nóng ẩm cho nấm bệnh phát triển.
– Thời kỳ cây có quả là rất quan trọng với một mùa vụ của bà con, thế nên bà con cần thường xuyên thăm nom vườn và kiểm tra kỹ càng để kịp thời phát hiện bệnh và xử lý kịp thời.
Biện pháp xử lý bệnh
Phương pháp sinh học truyền thống:
Bà con có thể kiểm soát và ức chế sự phát triển của nấm bằng cách sử dụng các loại tinh dầu tự nhiên như dầu hạt neem để bảo quản quả sau thu hoạch.
Bà con cũng có thể cân nhắc phương pháp rửa quả đã thu hoạch qua dung dịch nước ấm pha chung với dung dịch kiềm yếu như nước vôi trong để sát trùng.
Phương pháp hoá học:
Trước đây, 2 loại thuốc carbendazim và benomyl là 2 loại thuốc điều trị thành công bệnh mốc xanh mốc lục trên cây có múi. Nhưng một số quốc gia đã cấm sử dụng hai loại thuốc này trong đó có Việt Nam chúng ta nên bà con cần lưu ý, không sử dụng 2 loại thuốc cấm này gây ảnh hưởng sức khỏe. Thay vào đó bà con có thể tham khảo các loại thuốc khác được cấp phép sử dụng của Nghi Anh có chứa các hợp chất cũng mang tính năng loại trừ nấm bệnh phổ rộng như Mancozeb (NA-Kibul), Azoxystrobin (Nazosi),…Các loại thuốc này tuy được cấp phép sử dụng nhưng vẫn có thời gian cách ly sau khi sử dụng, nên bà con cần lưu ý an toàn chỉ dẫn và dùng đúng liều lượng mà nhà sản xuất đưa ra.
