Xưa nay, việc trồng cây chưa bao giờ là dễ, muốn thu được quả ngon phải trải qua rất nhiều giai đoạn khó khăn trong quá trình chăm, đặc biệt là khi cây bị bệnh. Hầu như các loài cây, hoa đều rất dễ bị nhiễm bệnh khi thời tiết biến đổi thất thường. Cây càng đẹp thì chăm càng khó, đó cũng chính là nỗi lo của dân trồng lan, đặc biệt là những người mới chơi lan, sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Bệnh thán thư là một trong những loại bệnh hay gặp nhất ở cây lan. Dân chơi lan nên biết chính xác về nguyên nhân, hậu quả và cách xử lý bệnh hại này như thế nào đạt hiệu quả nhất.
Giới thiệu bệnh hại
Bệnh thán thư hay còn được gọi là bệnh đốm than (vì nó có màu khá giống than). Căn bệnh này tương đối phổ biến, nó xảy hầu hết ở các loại cây trồng, đặc biệt là các loài thân thảo, trong đó có hoa lan. Bệnh này chủ yếu do các loại nấm sống hoại sinh gây nên, bệnh sẽ kìm hãm sự sinh trưởng, phát triển và thậm chí làm chết cây.
Tác nhân gây hại của bệnh này là do nhiều loài nấm thuộc loại Colletotrichum gây ra, trong đó nấm gây hại đặc trưng của nó là Colletotrichum nigrum Ell Et Hals và Colletotrichum Capsici (Syd) Butler and Bisby. Các loại nấm thường gây hại phần trên của cây lan, nơi mọng nhiều nước nhất, đặc biệt là phần lá, đây là nơi ưa chuộng của nấm .
Đối tượng gây bệnh
Bệnh thán thư là loại gây hại trên rất nhiều loại cây trồng như: ổi, xoài,… và có cả hoa lan. Đối với hoa lan, nấm gây hại chủ yếu ở phần lá
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh hại
Bệnh thán thư có thể tấn công vào bất kỳ vị trí nào của lá bao gồm cuống lá và thậm chí là cả ngọn cây. Nếu vết bệnh có dấu hiệu nặng và lây lan toàn bộ cây thì sẽ khiến các bộ phận hư, thối và làm chết cây .
- Dấu hiệu bệnh thán thư tấn công trên lá hoa lan:
Dấu hiệu bệnh thán thư tấn công trên lá lan là khi bắt đầu gây hại xuất hiện những vết bệnh nhỏ màu vàng hoặc vàng nâu, có chứa nước, kích thước nhỏ. Sau đó các vết bệnh lan dần và thường chạy dọc theo lá, thỉnh thoảng xuất hiện các vòng tròn đồng tâm. Nếu bệnh bắt đầu ở phần ngọn lá, bệnh sẽ làm khô lá dần từ ngọn xuống thân nó, thường chiếm 2/3 của lá. Nếu trong thời tiết nắng nóng sẽ làm lá khô từ từ, vết bệnh sẽ khô từ chóp lá vào tới cuống, và dần bị rụng đi. Phần bị bệnh thường là có màu nâu, hoặc màu đen và hơi lõm xuống so với vị trí không bị bệnh, khi bệnh trở nặng làm lá bị nhũn, có mùi và gây rụng lá, khi lan đến ngọn sẽ gây thối ngọn.
- Dấu hiệu của bệnh khi tấn công trên cánh hoa lan:
Khi bệnh bắt đầu phát triển trên cánh hoa là những mụn nước chảy ra nước đen hoặc nâu dưới các cánh hoa. Còn trên hoa sẽ xuất hiện các mụn ướt, có màu đen hoặc nâu nằm trong mặt dưới của nhị hoa và cả cánh hoa. Khi nấm bệnh càng phát triển thì các vết đốm dần lan rộng sẽ làm cho toàn bộ hoa bị hư, thối và có thể lan xuống cành lá và khiến cây chết.
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh thán thư xuất hiện do sự sinh sôi, nảy nở của loài nấm thuộc chủng Colletotrichum gây hại. Trong đó, có 2 loài gây hại chủ yếu cho cây hoa lan là: nấm Colletotrichum Capsici và nấm Colletotrichum Nigrum.
2 loại nấm này sẽ xâm nhập vào cây theo các vết thương cơ giới hoặc qua biểu bì của cây, khi đó mới bắt đầu lây lan ra các vị trí của cây.
Bên cạnh đó, điều kiện trồng lan không phù hợp cũng là một nguyên nhân khiến nấm xâm hại cây dễ dàng hơn:
– Đặt lan ở nơi quá ẩm ướt, thiếu ánh sáng, độ ẩm không khí cao và không có sự thông thoáng.
– Không chăm kĩ để cây bị các loại côn trùng tấn công như ruồi vàng, rầy,… và thực hiện các hành động gây ra các vết thương cơ giới cho cây, đó là cơ hội cho nấm bệnh xâm nhập.
– Thường xuyên tưới nhiều nước vào buổi tối, quá đẫm, gây tăng độ ẩm cao hay gây sũng gốc và việc tưới nước quá nhiều lần cho cây, khiến cây bị dư nước, bị úng nước.
– Bón quá nhiều phân qua lá có hàm lượng đạm cao mà không cung cấp Kali cho cây làm bề mặt lá bị tổn thương, tạo cơ hội cho nấm xâm nhập.
– Chủ quan không khử trùng sạch cho cây và giá thể trước khi đem trồng.
Điều kiện phát triển của bệnh hại
Bệnh than thư cũng có thể lây lan qua gió và nước, bệnh phát triển vào mùa mưa từ tháng 3 đến tháng 10. Nhưng loại bệnh này chủ yếu tập trung phát triển mạnh nhất là vào khoảng tháng 4 – 6. Đặc biệt, trong điều kiện trời nóng, có mưa nắng thất thường, độ thông thoáng của giàn lan kém, cây lan luôn trong điều kiện ẩm ướt hay có vết thương hở là cơ hội để nấm bệnh sinh trưởng, phát triển. Hay khi bón phân cho cây không đúng liều lượng cũng tác động đến sự sinh trưởng của nấm hại.
Mức độ ảnh hưởng
Loại bệnh hại nào cũng ảnh hưởng đến cây không nặng thì nhẹ. Bệnh thán thư khi mới phát triển nhẹ thì chỉ gây khô, vàng lá nhưng khi lây lan càng nặng thì khiến cho vết đốm lan rộng, tổn thương lá, hoa,…làm chúng bị khô héo, nhũn lá có mùi thối, lâu dần khiến lá, hoa bị rụng. Đặc biệt, khi bệnh trở nặng lây lan toàn bộ cây hoa lan sẽ khiến cây chết. Khi mắc bệnh này sẽ khiến cây lan mất đi vẻ đẹp vốn có của nó, hoa càng đẹp càng khó chăm.
Biện pháp phòng trừ bệnh hại
Không chỉ có con người cây cối cũng vậy thà phòng bệnh còn hơn chữa bệnh. Bệnh thán thư trên hoa lan (đốm than) là do nấm gây ra, chính vì nó tồn tại ở dạng bào tử rất khó diệt trừ, chỉ cần 1 sợi bào tử nhỏ tồn tại trong không khí, hay chỉ cần 1 cây bị nhiễm bệnh là có thể hại cả vườn của bạn. Vậy nên thực hiện công tác phòng bệnh thật kỹ lưỡng.
- Tạo độ thông thoáng cho hoa lan, tránh ẩm thấp.
- Nên tưới trước 4 giờ chiều, tránh tưới vào buổi tối và tưới quá nhiều.
- Thường xuyên phun thuốc phòng bệnh nấm và vi khuẩn cho cây.
- Tránh việc sử dụng hệ thống tưới phun mưa hoặc tưới bằng vòi sen khi trong vườn có cây mắc bệnh.
- Theo dõi thường xuyên để phát hiện bệnh kịp thời, đồng thời biết để cách ly ngay khi phát hiện có cây bị bệnh.
- Có thể dùng thuốc gốc Mancozeb để trị nấm gây bệnh thán thư.
- Cung cấp phân qua lá cho cây một cách hợp lý, đúng nồng độ , liều lượng như khuyến cáo.
- Mùa nắng nóng không nên dùng các loại phân bón và các chất tăng trưởng cho cây.
- Có thể dùng giá thể kết hợp với đá pumice để trồng lan sẽ giúp cây thoát nước tốt, có độ thông thoáng sẽ hạn chế được nấm bệnh thán thư tấn công.
Biện pháp xử lý
Nếu phát hiện ra chậu lan bị bệnh dù là vết đốm nhỏ cũng tách riêng những chậu bệnh tránh lây lan sang chậu khác. Tốt nhất là để cây ở cuối nguồn gió hoặc không có gió và khô thoáng, không có mưa để nấm không bị gió thổi dính vào những cây khác.
Vì bệnh thán thư do nhiều loài nấm gây ra, rất khó để xử lý triệt để. Vậy nên cách tốt nhất là bà con nên phun xen kẽ các loại thuốc có hoạt chất khác nhau. Cách này sẽ giúp loại bỏ khả năng nấm bị nhờn thuốc và việc chữa trị bệnh nhanh hơn, hiệu quả hơn rất nhiều. Bà con hãy tham khảo sản phẩm trừ bệnh điển hình của Nghi Anh như: Kibul, Nazosi, Sunfur,…
Thuốc trừ bệnh
Khi sử dụng thuốc nên có liều lượng phù hợp, phun lại sau thời gian 5 – 7 ngày. Khi cây bệnh càng chữa sớm thì càng hiệu quả.
