BỆNH THỐI LIBE TRÊN CÂY CÀ PHÊ

Cà phê là cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao, được bà con canh tác nhiều nhất ở các tỉnh Tây Nguyên như: Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông,… Ngoài công dụng chúng ta thường uống để giúp cơ thể tỉnh táo vào buổi sáng, cà phê còn có rất nhiều công dụng hữu ích khác mà ít người biết đến như làm giảm bệnh ung thư, tiểu đường, xơ gan,… Ngoài ra, còn mang lại nguồn kinh tế lớn nhờ xuất khẩu hàng triệu tấn ra nước ngoài hàng năm. Bên cạnh những ưu điểm và lợi ích trên thì trong khâu trồng và chăm sóc vẫn còn nhiều vấn đề gây khó khăn cho bà con nông dân. Tuy là giống cây khỏe mạnh, dễ phát triển nhưng cà phê vẫn không thể tránh một số bệnh như rỉ sắt, tảo lá, tuyến trùng,… và đặc biệt nhất là bệnh thối libe. Đây là bệnh hại khó xử lý trên vườn cà phê ở khắp các vùng, nhất là những vườn không thực hiện đúng quy trình chăm sóc.

Giới thiệu tình trạng bệnh thối libe trên cây cà phê

Bệnh thối libe trên cây cà phê còn được gọi là bệnh thối trái cà phê hoặc bệnh thối đen của trái cà phê. Tên gọi này xuất phát từ các triệu chứng của bệnh, khi trái cà phê bị mục nát và thối đen do sự tấn công của các loại nấm gây bệnh.
Bệnh thối libe là một bệnh thường xuyên xuất hiện trên cây cà phê, do vi khuẩn Colletotrichum là nguyên nhân gây bệnh. Bệnh này có thể gây tổn hại nặng cho cây cà phê, làm cho hoa và trái cà phê bị hạn chế hoặc chết. Bệnh thối libe trên cây cà phê thường gặp vào giai đoạn mùa mưa hoặc thời kỳ ẩm ướt, đặc biệt là trong các khu vực có khí hậu nóng và ẩm như châu Phi, Nam Mỹ và một số khu vực của châu Á. Trong môi trường ẩm ướt, các loại nấm phát triển nhanh chóng và có thể xâm nhập vào trái cà phê để gây bệnh thối libe. Thời điểm gặp bệnh cũng phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, chất lượng giống cà phê, cách chăm sóc và kiểm soát bệnh tốt hay không.

Đối tượng bệnh phát sinh gây hại

Bệnh thối libe là một bệnh do nấm gây ra và phát triển chủ yếu trên cây cà phê, tuy nhiên, nó cũng có thể phát sinh trên một số loại cây trồng khác. Các loại cây trồng khác như cacao, chuối, cam, bưởi, dưa hấu, v.v. cũng có thể bị nhiễm bệnh thối trái, nhưng các triệu chứng và mức độ ảnh hưởng có thể khác nhau tùy thuộc vào loại cây trồng và loại nấm gây bệnh. Điều quan trọng là cần phải kiểm soát bệnh tốt trên cây cà phê để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh và giảm thiểu ảnh hưởng của nó lên cây trồng khác.

Hình 1: Thối do vi khuẩn Colletotrichum trên cam và chuối

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết cây cà phê thối libe

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh thối libe trên cây cà phê là sự xuất hiện của các đốm màu nâu đen hoặc đỏ tại các vị trí đã bị tổn thương trên chùm quả, hoa hoặc lá. Những vết bệnh này có thể được tìm thấy ở các vị trí trên trái như chỗ bị va đập, chỗ bị côn trùng phá hoặc chỗ bị nứt nẻ. Những vết bệnh này sẽ lớn dần theo thời gian và lan rộng trên bề mặt của quả, gây bong tróc vỏ và thối rữa. Quả bị nhiễm bệnh có thể bị rụng sớm, và đến cuối cùng sẽ rụng hàng loạt. Bệnh do virus gây hại nên nếu không kiểm soát được bệnh, nó có thể lan rộng sang các chùm quả cà phê khác nhanh chóng và gây tổn hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng của cây cà phê. Mức độ tổn hại của bệnh có thể từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào môi trường và điều kiện.

Nguyên nhân gây ra tình trạng thối libe

Bệnh thối libe trên cây cà phê do sự tấn công của các loại nấm gây bệnh, trong đó phổ biến nhất là nấm Colletotrichum spp. và nấm Pestalotiopsis spp. Những loại nấm này có khả năng tấn công và xâm nhập vào trái cà phê qua các vết thương trên vỏ trái, hoặc thông qua các lá và cành cây bị tổn thương, gây ra các triệu chứng như bong tróc vỏ trái, thối nát và chuyển màu đen của trái cà phê.

Ngoài ra, các yếu tố môi trường như khí hậu ẩm ướt, thời tiết nóng ẩm, độ ẩm cao, sương mù, tưới nước quá nhiều cũng làm tăng nguy cơ phát sinh bệnh. Các yếu tố trên cùng với việc sử dụng phân bón và các loại thuốc trừ sâu, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, có thể làm tăng sự lây lan của bệnh trên cây cà phê.

Điều kiện phát triển bệnh hại

Bệnh thối libe trên cây cà phê phát triển nhanh chóng trong môi trường ẩm ướt, có nhiệt độ trung bình từ 24 đến 27 độ C và độ ẩm từ 80 đến 100%. Bệnh thường xuất hiện vào mùa mưa hoặc mùa đông ở các vùng có độ cao từ 600 – 1.200 mét so với mực nước biển. Ngoài ra, những yếu tố khác cũng có thể tác động đến sự phát triển của bệnh thối libe, bao gồm:

– Sử dụng phân bón quá mức hoặc không đúng cách.
– Quản lý đất không tốt, đất bị nén chặt, nghèo oxy và dinh dưỡng, lượng nước tưới không đủ hoặc quá nhiều.
– Sử dụng quá nhiều thuốc trừ sâu hoặc không đúng cách, gây ảnh hưởng đến môi trường sống của các sinh vật có lợi.
– Chọn giống cà phê không phù hợp với điều kiện khí hậu và đất đai của khu vực. 

Mức độ ảnh hưởng của bệnh

Bệnh thối libe trên cây cà phê gây ra nhiều tổn hại và có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và chất lượng của cà phê cho thu hoạch. Những chùm quả cà phê bị nhiễm bệnh thường có hạt nhỏ hơn, trọng lượng nhẹ hơn và chất lượng thấp hơn so với những quả cà phê không bị bệnh. Bên cạnh đó, bệnh thối libe cũng có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng đến sản xuất, khiến cho năng suất của cây cà phê giảm sút và đôi khi phải chịu mất mát toàn bộ.

Bệnh còn có thể ảnh hưởng đến chất lượng đất và môi trường nơi cây cà phê sinh trưởng, do việc sử dụng các loại thuốc trừ sâu và phân bón để kiểm soát bệnh có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến đất và môi trường sống của các sinh vật có lợi khác. Do đó, để giảm thiểu tổn hại của bệnh thối libe, việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh cần được thực hiện một cách kỹ lưỡng và hiệu quả.

Biện pháp ngăn ngừa bệnh phát sinh

Để điều trị ngăn ngừa bệnh thối libe, cần phải sử dụng các biện pháp phòng tránh bao gồm:
– Kiểm tra và loại bỏ những cây bị nhiễm bệnh
– Tăng sức mạnh của cây bằng cách tăng cường việc tưới nước và bón để giúp cây cải thiện sức khỏe
– Lựa chọn giống cà phê phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng. Theo kinh nghiệm, ở các vùng đồi dốc hoặc có bề mặt đất nông cạn. Bà con nên lựa chọn giống cà phê chè Arabica để trồng. Ngược lại ở những vùng có thổ nhưỡng tốt, bà con nên chọn giống và phê vối Robusta vì giống này cho năng suất và sản lượng cao hơn.
– Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để ngăn chặn sự lan truyền của bệnh
Chú ý rằng, nếu bị nhiễm bệnh, cần phải sử dụng các biện pháp điều trị kịp thời để tránh sự lây lan.

Biện pháp xử lý bệnh

Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh thối libe trên cây cà phê. Tuy nhiên, việc lựa chọn loại thuốc phù hợp cần dựa trên đặc điểm của từng khu vực trồng cà phê và nghiên cứu kỹ lưỡng hiệu quả và tác động của thuốc đến môi trường sống của các sinh vật có lợi. Dưới đây là một số loại hoạt chất phổ biến được sử dụng để điều trị bệnh thối libe trên cây cà phê: Azoxystrobin, Propiconazole, Pyraclostrobin, Trifloxystrobin, Thiophanate-methyl. Bà con có thể tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như Azol, Kin Bul

Ngoài ra, để kiểm soát và phòng ngừa bệnh thối libe, bà con trồng cà phê cũng nên áp dụng các biện pháp quản lý và chăm sóc cây cà phê phù hợp, bao gồm lựa chọn giống cây phù hợp, quản lý đất đai và áp dụng phương pháp trồng xen canh, sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu đúng cách, quản lý nước tưới và cắt tỉa cây đúng kỹ thuật.

Câu hỏi thường gặp