Giới thiệu bệnh hại
Bệnh thối ướt củ hành tây hay còn được biết với tên gọi khác là bệnh thối mềm. Đây là loại bệnh hại do vi khuẩn Erwinia carotovora gây ra. Bệnh tấn công và gây thiệt hại lớn đối với củ hành tây, làm giảm năng suất thu hoạt. Bệnh xuất hiện trên những vườn trồng hành tây ở nước ta, nhất là những khu vực có khí hậu nóng ẩm, những vườn không được chăm sóc kỹ càng.
Đối tượng gây hại
Theo như thống kê thì vi khuẩn gây bệnh thối mềm có thể phá hoại trên 50 loại cây trồng khác nhau. Các loại cây trồng thuộc họ hành tỏi sẽ có mức độ nhiễm bệnh nặng, nặng nhất vẫn là hành tây và hành củ, các loại như tỏi ta, kiệu và hành ta thì có mức độ nhiễm nhẹ hơn. Bên cạnh đó, một số loại cây trồng khác có nguy cơ nhiễm bệnh thối mềm như khoai tây, cải bắp, súp lơ, dưa, cà rốt, cà chua,..
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh hại
Triệu chứng dễ nhận thấy khi hành tây bị nhiễm bệnh thối ướt (thối mềm) củ là vi khuẩn sẽ làm cho phần mô củ bị thối rữa. Sau đó xuất hiện mùi hôi khó chịu, phần rễ thì thâm đen, phần lá và cây hành bắt đầu héo dần, dẫn đến hiện tượng chết rạp hàng loạt rát nguy hiểm. Phần củ hành khi bị bệnh sẽ xuất hiện những vết thâm đen có vòng đồng tâm. Khi dùng tay bóp nhẹ thì sẽ xuất hiện rất nhiều dịch vi khuẩn chảy ra với màu trắng đục (trắng kem).
Triệu chứng bệnh thối ướt (thối mềm) củ hành trong vườn ươm:
Bệnh sẽ xuất hiện và xâm nhập qua rễ cây hành con sau khi bà con thực hiện việc gieo khoảng từ 10 ngày đến 15 ngày. Bên cạnh đó, bệnh cũng sẽ xâm nhập qua vết thương ở cổ rễ và gốc cây hành. Dấu hiệu vết bệnh đầu tiên trên rễ cây hành tây sẽ có dạng dầu trong và kéo dài theo phần rễ, thân làm cho cây con dần dần bị úa vàng. Nếu bà con nhổ cây con sẽ xảy ra hiện tượng phần rễ non bị tróc vỏ.
Lúc này cây hành tây bị héo, khi bóp nhẹ lên phần thân cây sẽ cảm thấy mềm nhũn và có thể xuất hiện dịch nhầy chứa vi khuẩn với mùi rất khó chịu. Bệnh thối ướt củ hành tây thường gây ra tình trạng chết rạp rất phổ biến trong vườn ươm, thời gian thường là vào đầu tháng 9 hàng năm, đặc là những năm có nhiều mưa bão thì bệnh lại xuất hiện nặng nề hơn.
Triệu chứng bệnh thối ướt củ hành tây trên ruộng sản xuất và trên giàn bảo quản :
Vi khuẩn bệnh thối mềm sẽ xuất hiện khi cây hành tây bắt đầu hình thành củ, sau khoảng thời gian trồng là từ 45 đến 50 ngày. Vi khuẩn gây bệnh xâm nhập và phát triển chủ yếu là từ rễ lên củ và từ ngọn xuống củ, nguyên nhân thường là do các vết cắn phá của sâu khoang trên ruộng hoặc do gián, chuột gặm nhấm trên khu vực giàn bảo quản.
Vết bệnh lúc đầu sẽ có hình dạng giọt dầu và nằm trong phần mô củ hành. Sau đó, vết bệnh sẽ kéo dài ra và liên tục ăn sâu vào thịt củ hành và bẹ lá. Cây hành, lá hành trở nên vàng úa giống như bị ngập nước và cây trông rất còi cọc. Khi bà con cắt ngang củ hành sẽ thấy các vết bệnh thâm đen có đường đồng tâm theo thân giả.
Nếu bà con cắt dọc củ sẽ thấy vết bệnh sinh sôi vào nõn và tạo ra những đường màu thâm đen chạy dọc theo mô củ. Cụ thể phần mô củ sẽ bị thối rữa, mềm nhũn, lá héo, rễ thâm đen và nếu trời ẩm bà con chỉ cần lay nhẹ cây hành là sẽ bị đổ gục ngay.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh thối ướt củ hành tây có nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là từ vi khuẩn Erwinia carotovora. Loại vi khuẩn này có hình gậy với nhiều lông roi bao quanh, gram âm, háo khí và có khả năng phân giải gelatin, tạo ra NH3, indol, không tạo thành bào tử. Vi khuẩn này sẽ phát triển thuận lợi trên môi trường ẩm ướt, mưa nhiều, thiếu ánh sáng. Vi khuẩn này thuộc nhóm đa thực khá nguy hiểm, phá hoại trên trên nhiều loại cây trồng khác nhau.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Vi khuẩn gây bệnh thối ướt củ hành sẽ hình thành và phát triển thuận lợi trong các điều kiện sau đây.
Vi khuẩn bệnh sẽ sinh sôi và phát triển tốt được trong khoảng nhiệt độ từ 5 độ C đến 40 độ C. Nhiệt độ thuận lợi nhất trong điều kiện thiếu ánh sáng là từ 22 độ C đến 28 độ C, thời kỳ tiềm dục là từ 4 đến 6 ngày.
Nguồn vi khuẩn bệnh tồn tại chủ yếu trong phần củ, tàn dư của lá bệnh hoặc trong đất. Đối với điều kiện khô hạn thì vi khuẩn gây bệnh thối ướt củ hành tây có thể tồn tại lên đến 24 tháng. Loại vi khuẩn này rất mẫn cảm với lượng đạm tự do có trong phần thân và củ của cây hành tây. Do đó, giai đoạn phát sinh và hình thành bệnh rõ rệt chủ yếu là vào giai đoạn cây hành tây xuống dọc và hình thành nên củ.
Đối với điều kiện thời tiết nóng ẩm, nếu cây hành tây còn non và bón nhiều đạm thì vi khuẩn bệnh sẽ phát sinh và phá hại nặng nề hơn, gây nên tổn thất nghiêm trọng cho bà con.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh thối ướt củ hành tây được đánh giá là khá nguy hiểm và có thể gây nên nhiều hậu quả xấu. Nhưng nếu phát hiện bệnh kịp thời và có cách phòng trị tốt thì vi khuẩn bệnh sẽ hạn chế được sự lây lan qua các cây khác trong vườn. Còn trong trường hợp khi bà con phát hiện bệnh trễ và vi khuẩn đã lây lan với tốc độ mạnh thì sẽ rất khó xử lý, thậm chí xảy ra tình trạng chết cây hàng loạt. Củ hành tây lúc này sẽ bị hư hỏng nặng, không đạt được năng suất như mong muốn và ảnh hưởng xấu đến hiệu quả kinh tế.
Biện pháp phòng bệnh
Để có thể ngăn chặn được tối đa tình trạng vi khuẩn bệnh gây hại, bà con nên lưu ý những cách phòng bệnh hiệu quả dưới đây.
Bà con lưu ý chọn giống hành tây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh hại, không bị giập nát hoặc là sây sát.
Bà con nên tưới nước hợp lý và giảm độ ẩm trên vườn, ruộng trồng hành tây. Vì nếu đất quá ẩm, rễ hành dễ bị ngộ độc và bệnh thối ướt củ hành tây sẽ rất dễ xuất hiện.
Bà con hãy thường xuyên vệ sinh ruộng hành tây sạch sẽ, kết hợp tỉa bỏ lá già hay lá có nguy cơ bị nhiễm bệnh. Đồng thời tiêu hủy tàn dư và cỏ dại sau khi thu hoạch.
Khi thu hoạch củ hành bà con nên chọn ngày nắng ráo. Khi bảo quản hành tây, bà con cần phơi khô mặt trên lẫn mặt dưới.
Thực hiện việc gieo hạt đúng thời vụ, bón phân chuồng hoai mục theo công thức là 2,5 tấn phân chuồng + 600kg lân + 60kg kali + 150kg urê/ha, hạn chế việc sử dụng phân đạm. Thực hiện bón vôi khử trùng đất trồng với lượng 40kg đến 50kg/sào.
Bà con hãy thực hiện việc bón phân theo phương châm là “nặng đầu nhẹ cuối”. Thực hiện bón lót tất cả phân chuồng, phân lân, phân kali và 3/4 lượng đạm urê. Đối với lượng urê còn thì bà con nên dùng cho việc bón thúc lần 1 sau khi trồng từ 20 ngày đến 30 ngày.
Bà con hãy chú ý trồng đúng mật độ, khoảng cách là 10cm – 15cm x 25cm – 30cm. Đồng thời đúng với tuổi cây là từ 30 ngày đến 45 ngày tuổi.
Biện pháp xử lý bệnh
Trong trường hợp khi cây hành tây có dấu hiệu bị vi khuẩn bệnh thối ướt củ hành tây gây hại, thì bà con cần chú ý nhổ bỏ hoàn toàn sau đó xử lý vôi bột vào gốc cây. Việc này sẽ giúp ngăn chặn và xử lý bệnh kịp thời để phòng tránh bệnh hại lây lan trên diện rộng.
Để xử lý khi bệnh hiệu quả khi mới bắt đầu xuất hiện, bà con có thể tham khảo sử dụng các loại thuốc trừ bệnh của Nghi Anh như: Kibul, Nazosi, Sunfur,…
Thuốc trừ bệnh
Sau khi đã ngăn chặn được sự gây hại của bệnh thì bổ sung sản phẩm giúp cây phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển: Tonik, Ado,…
Phân bón lá
