Cây chè là cây trồng nhiều ở vùng trung du miền núi phía Bắc và các vùng đồi khu vực Tây Nguyên. Cây chè mang lại nguồn thu nhập kinh tế cao, vừa có giá trị trong nước, vừa có giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên khi trồng cây với diện tích rộng thường phát sinh bệnh hại nhiều, đặc biệt bệnh hại do bọ cánh tơ gây ra. Vậy bệnh hại do bọ cánh tơ trên cây chè là gì? Nguyên nhân nào phát sinh ra bệnh hại và làm cách nào để xử lý bệnh hại? Mời các bạn, bà con cùng theo dõi nội dung dưới đây.
Giới thiệu bệnh sâu hại
Bọ cánh tơ còn có có tên khoa học là Scirtothrips dorsalis Hood. Đây là loại bọ cánh tơ thuộc bộ cánh tơ Thysanoptera gây hại trên thực vật ở nhiều khu vực trên thế giới. Bọ cánh tơ gây hại nhiều trên cây chè, đặc biệt là những cây chè già, được trồng lâu năm… Bệnh hại do bọ cánh tơ gây ra ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của cây, năng suất cây trồng.
Đặc điểm hình thái
Bọ cánh tơ trưởng thành cơ thể có hình dáng thon dài khoảng 0.5 đến 1.2 mm. thân mảnh, màu trắng đục pha vàng nhẹ, kích thước rất nhỏ nên khó có thể nhìn bằng mắt thường. Cơ bản hình dáng của bọ cánh tơ gần giống với ấu trùng châu chấu, cào cào non. Bọ cánh tơ trưởng thành có 4 cánh hẹp, trên cánh có nhiều lông tơ dài.
Quá trình hình thành và sinh trưởng của bọ cánh tơ gồm 4 giai đoạn chính:
Bọ cánh tơ trưởng thành -> Trứng -> Ấu trùng Bọ cánh tơ non -> Nhộng -> Bọ cánh tơ trưởng thành.
Ở mỗi giai đoạn, kích thước và hình dạng của bọ cánh tơ khác nhau, cụ thể như sau:
+ Trứng: Trứng bọ cánh tơ có hình dài nhỏ như quả đậu, dài khoảng 0.3 đến 0.4 mm, trứng được đẻ trong mô lá non và mầm non của cây chè.
+ Ấu trùng Bọ cánh tơ non: Trứng của bọ cánh tơ được nở thành ấu trùng non, không có cánh, dài khoảng 0.4 đến 0.6 mm, hình dạng gần giống với bọ cánh tơ trưởng thành. Ấu trùng bọ cánh tơ non chích hút nhựa chè làm thức ăn, khi đủ lớn chúng thành thành nên nhộng.
+ Nhộng: Nhộng bọ cánh tơ được hình thành từ ấu trùng non tạo kén, nhộng bọ cánh tơ thường tìm thấy ở trên các lá rụng hoặc mặt đất.
+ Bọ cánh tơ trưởng thành: Sau Khi nhộng lớn đủ ngày, chúng cắn bọc nhộng chui ra ngoài thành bộ cánh tơ trưởng thành. Bọ cánh tơ trưởng thành có cánh, râu, chân trông giống như châu chấu nhưng màu trắng đục ngả vàng.
Bọ cánh tơ sinh sống tốt ở môi trường và thời tiết khô, nóng, đặc biệt trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 6 khi nhiệt độ tăng cao và độ ẩm thấp. Chúng hoạt động vào ban ngày và ban đêm.
Bọ cánh tơ thường ít di chuyển, chúng chủ yếu sống bán ở mặt sau lá chè và các khe hở của tôm chè. Trứng của bọ cánh tơ được đẻ vào các mô ở gân lá, trứng bọ cánh tơ khoảng 8 đến 16 ngày cho đến khi nở. Sâu non hoạt động gây hại trên các tôm chè, mặt sau lá non, và trên búp chè, chích hút nhựa để sinh sống, thời gian sinh sống khoảng từ 8 đến 16 ngày, tương đương như thời gian của trứng. Thời gian hình thành nhộng rất ngắn, khoảng 8 đến 13 ngày và bọ cánh tư trưởng thành sinh sống được thời gian rất ngắn khoảng 5 đến 19 ngày. Vậy tổng thời gian sinh sống của bọ cánh tơ giao động từ 1 đến 2 tháng. Thời gian khá dài để gây bệnh hại hàng loạt trên cây chè.
Bọ cánh tơ thường gây hại vào 2 thời điểm chính là:
+ Đợt 1: khoảng từ tháng 4 đến tháng 8.
+ Đợt 2: từ tháng 10 cho tới tháng 11.
Đối tượng gây hại
Đối tượng gây hại của bọ cánh tơ là cây chè, thức ăn chủ yếu của chúng là nhựa chè. Như vậy để chích hút được nhựa chè, bọ cánh tơ thường sinh sống trên những gân mặt sau lá, búp chè… những nơi có nhiều tuyến nhựa trên cây chè. Bọ cánh tơ đặc biệt thường gây hại trên cây chè vùng Tây Nguyên (Lâm Đồng, Gia Lai) và gây hại trên cây hồ tiêu ở các vùng Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu, Đăk Lăk, Gia Lai
Triệu chứng gây hại
Bọ cánh tơ vòi chích xuyên qua các mô thực vật, các vết chích của bọ cánh tơ rất độc, gây ra các vết hoại tử trên lá non, cành cây tạo thành các vết sẹo gây biến dạng cành, trái. Bọ cánh tơ trưởng thành chích hút ở ngọn lá khiến lá non biến dạng, cây không đủ nhựa nuôi lá, lá cây khô, yếu dần. Ở các vết chích của bọ cánh tơ dễ khiến cây nhiễm vi rút gây bệnh khác và tổn thương do tác động môi trường.
Bọ cánh tơ ở giai đoạn ấu trùng cũng đã tác động lên lá cây, cành cây, hút nhựa để sinh sống. Cây bị bọ cánh tơ tấn công thường sinh trưởng, phát triển kém, cho năng suất thấp, chất lượng nông sản kém.
Bọ cánh tơ gây hại mạnh cho cây vào giai đoạn khô hạn, còi cọc, chè già; trên cây chè thường xâm hại vào các đợt cây ra lá non. Vậy nên để đảm bảo chất lượng và năng suất cây trồng bà con cần nhanh chóng tìm các biện pháp xử lý đúng cách.
Đặc điểm sinh thái
Bọ cánh tơ gây hại trên cây chè thường gây hại vào màu khô, khi thời tiết nóng, nhiệt độ không khí thấp, độ ẩm thấp. Vì bọ cánh tơ thích hợp sinh sống và hoạt động vào thời tiết khô ráo nên chúng cũng thường chỉ xuất hiện gây hại vào thời gian ban ngày. Thời tiết khô ráo làm cho bọ cánh tơ không bị tác động bởi ngoại cảnh để chích hút và sinh sôi.
Thiên địch
Thiên địch của bọ cánh tơ là các loại côn trùng ăn trứng sâu bệnh gây hại như bọ rùa đỏ, nhện đen, kiến, nhện lưới và một số loại ong nhỏ… Đây là những loại côn trùng thường sinh sống trong vườn cây, có lợi cho cây trồng, chuyên ăn các loại sâu bệnh và trứng của sâu bệnh gây hại.
Đặc biệt trong vườn chè, bà con nông dân sẽ thấy xuất hiện nhiều bọ rùa. Đây là loại côn trùng thiên địch chống lại nhiều loại sâu bệnh gây hại trên cây chè. Chúng thường bay đến những búp lá, các bề mặt lá chè để tìm sâu hại, ấu trùng gây bệnh để ăn.
Biện pháp phòng bệnh
Để bảo vệ cây chè trước tác động gây hại của bọ cánh tơ, bà con cần chú ý đến các biện pháp canh tác và biện pháp phòng bệnh bằng thiên địch, cụ thể như sau:
+ Sử dụng các loại thiên địch trong vườn trồng chè để ngăn chặn sự sinh sôi và phát triển của sâu bệnh gây hại. Nếu trong vườn cây trồng không có thiên địch thì nhanh chóng thả thêm vào vườn các loại thiên địch tốt cho cây như kiến vàng, bọ rùa…
+ Thường xuyên thăm vườn, tỉa cành, chăm sóc cây để cây sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh.
+ Bón phân cho cây, cây đủ chất dinh dưỡng để sinh trưởng, nảy mầm và có sức đề kháng chống lại sâu bệnh gây hại.
+ Dọn dẹp vườn trồng thường xuyên, loại bỏ cỏ dại để hạn chế nơi ẩn nấp của côn trùng gây bệnh.
+ Khi phát hiện dấu hiệu cành cây có bọ cánh tơ gây hại cần nhanh chóng cắt tỉa cành đó ra khỏi vườn cây và sử dụng các biện pháp hóa học tiếp theo để loại trừ bệnh hại.
Biện pháp xử lý bệnh
+ Vào mùa mưa bà con nên thăm vườn thường xuyên hơn. Và khi phát hiện bọ cánh tơ gây hại thì phun thuốc diệt trừ vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối vì lúc này là thời điểm bọ cánh tơ hoạt động mạnh nhất. Mỗi đợt phun cách nhau 7 đến 10 ngày.
+ Thời điểm thích hợp để sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phòng trừ sâu bệnh gây hại là thời điểm cây đang ra lá non, mới nhú hoa và sau các lần đậu trái (đối với cây ăn quả).
+ Bà con cần sử dụng các loại thuốc có chứa hoạt chất như Emamectin benzoate, sản phẩm điển hình của Nghi Anh như Sumo
Thuốc trừ sâu
