Cây xoài là một trong những loại cây ăn quả mang lại giá trị kinh tế cao cho Việt Nam. Mỗi năm xoài Việt Nam mang lại lợi nhuận vô cùng lớn. Xoài Việt Nam đang ngày càng chiếm xu thế lớn trong thị trường buôn bán. Cây xoài với nhiều dưỡng chất, lợi ích tốt cho sức khỏe nên nhu cầu người dùng ngày càng tăng cao. Xoài có nhiều chất xơ, vitamin, khoáng hỗ trợ làm đẹp da, bổ sung vitamin. Ngoài ra xoài còn được sử dụng để chế biến các loại bánh kẹo phục vụ thị trường. Để đáp ứng được nhu cầu này nước ta đã mở rộng quy mô ở rất nhiều nơi. Cây xoài là một loại cây thân gỗ, khá dễ chăm sóc nhưng nó cũng gặp một số vấn đề bệnh hại ảnh hưởng đến năng suất. Điển hình như bọ xén tóc hại cành xoài.
Giới thiệu sâu bệnh
– Bọ xén tóc có tên khoa học là Cerambycid. Đây là một họ bọ lớn có rất nhiều loài. Theo một nghiên cứu ghi nhận ở đất nước Hoa Kỳ có tới 1200 loài bọ khác nhau đều gây hại trên thực vật. Đây là một loại côn trùng tàn phá và gây hại đối với người nông dân. Chúng được mệnh danh là loại côn trùng bí ẩn nhất hành tinh.
– Loài bọ này xuất thân từ các nước trồng xoài lớn như Hoa Kỳ và ở Việt Nam – những vùng có trồng xoài thì loài bọ này cũng thường xuyên hoạt động. Chúng gây hại lên thân cành xoài, khiến cây giảm năng suất, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng quả xoài.
Đặc điểm hình thái
– Vòng đời của bọ xén tóc trải qua 2 giai đoạn: Trứng,Ấu trùng, nhộng và thành trùng
+ Trứng thường có thời gian 2-3 ngày.
+ Ấu trùng kéo dài 7-8 tháng, bọ xén tóc khá dài, có dạng hình ống, thân dài khoảng 50-60mm, ú trắng đục, hầu như không có phần chân ngực và sẽ khác với ấu trùng của bọ củi giả. Phần đầu ấu trùng thường nhỏ hơn so với cơ thể. Ấu trùng này còn có tên gọi khác là sâu đục gỗ đầu tròn do phần đầu của ấu trùng không rộng và cũng không hẹp.
+ Nhộng kéo dài 1-3 tháng. Sau khi ấu trùng đã lớn chui ra khỏi vòng bọc sẽ chui vào dưới những chiếc lá để tạo thành nhộng. Nhộng được bao phủ bởi một lớp kén trắng.
+ Thành trùng của bọ xén tóc thường có kích thước cơ thể rất lớn, dài khoảng 30-35mm, dạng hình ống và có đôi râu khá dài. Râu đầu khá cứng, có màu nâu đỏ, có 11 đốt, thường dài quá cơ thể hoặc quá nửa cơ thể chúng. Nhiều loài khác có rất nhiều màu sắc và các đốm hoa văn trên cơ thể. Vào đầu mùa mưa khi có ánh đèn thì thành trùng thường bị thu hút.
+ Tùy thuộc vào môi trường và điều kiện bọ xén tóc sẽ có sự thay đổi về màu sắc ở những điều kiện khác nhau. Mắt có màu đen, miệng rộng và cơ hàm phát triển. Cánh bọ xén tóc rất dài và cứng, bụng có khoảng 5 đốt. Ngực trước và ngực sau của bọ xén tóc có các đường ngang song song.
Đối tượng gây hại
– Loài bọ xén tóc này thường gây hại chủ yếu trên các cây ăn quả như cây xoài, cây dầu, sầu riêng, cây Dó,…
Triệu chứng gây hại
– Loài bọ xén tóc này thường đục thân trên các thân chính hoặc nhánh lớn. Khi bọ đục thân thường làm chết nhánh hoặc suy yếu cả cành cây. Cây sẽ bị khô héo, không thể phát triển, gây thiệt hại về năng suất cũng như chất lượng quả. Khi các ấu trùng chui vào sâu các cành, thân cây để cắn phá thì các thân cây sẽ bị mất ngay một lượng dinh dưỡng nhất định trong cây. Ở những phần đường mà ấu trùng đã di chuyển sẽ chứa phân do ấu trùng thải ra. Từ các đường đó nấm mốc sẽ phát sinh. Cây sẽ dần thiếu đi những chất cần thiết, các chất dinh dưỡng không thể di chuyển đi nuôi cơ thể do loài bọ này đã ngăn cản đường di chuyển. Trong 1 cây có thể có nhiều con bọ xén tóc gây hại, chúng thường tấn công đến những những cây có năm tuổi lớn. Mạch dẫn bị tắc nghẽn, lỗ đục bị chảy nhựa, cành dễ bị gãy.
Đặc điểm sinh thái
– Bọ xén tóc thường giao phối vào buổi tối trên cành cây. Để có thể giao phố thì bọ xén tóc đực sẽ đi tìm bọ cái. Khi tìm được con cái phù hợp, con đực sẽ lấy râu của mình cọ vào mặt lưng để tiến hành ve vãn con cái. Thời gian giao phối thường 300-600 giây.
– Thời điểm thích hợp để loài bọ xén tóc ra ngoài kiếm ăn là vào khoảng 6-8 giờ buổi sáng. Vào mùa hè từ tháng 6- tháng 8 là thời điểm loài bọ này xuất hiện nhiều nhất. Chúng tiến hành giao phối, sinh sản trên các vết nứt của cây. Xén tóc cái thường lượm nhặt được nhiều thức ăn hơn bọ đực bởi vì kích kích thước của con cái lớn hơn.
– Khi ấu trùng nở thành các xén tóc con, thì chúng sẽ tiến hành tàn phá, gặm nhấm. Thời gian phá hoại thường từ 1-3 năm. Ấu trùng khi nở ra thường chui vào và đục thành các đường trong thân cây, cành cây và ăn phá ở đó. Giai đoạn ấu trùng kéo dài, do đó sức phá hoại của chúng rất lớn. Ấu trùng khi đã đủ lớn sẽ chui ra làm làm nhộng ngay dưới vỏ cây. Nhộng sẽ được bao bọc bởi một lớp kén trắng to và cứng.
Thiên địch
– Loài thiên địch của loài bọ xén tóc là thuộc nhóm ký sinh: ong đen, ong xanh mắt đỏ. Chúng thường kí sinh bằng cách đẻ trứng vào trứng của bọ. Sau khi trứng của loài ong này phát triển sẽ phá hủy vật ký sinh. Một ngày ong có thể đẻ được 10-20 quả trứng trên các loại côn trùng khác nhau.
Biện pháp phòng bệnh
– Thường xuyên thăm vườn, để nhanh chóng phát hiện ra dấu hiệu gây hại của bọ xén tóc và nhanh chóng điều trị kịp thời.
– Tránh việc chặt, lột các vỏ cây để tạo điều kiện cho thành trùng cái đến đẻ trứng.
– Bón phân cân đối để cây luôn khỏe mạnh
– Cắt tỉa cành nhánh xum xuê để tạo độ thông thoáng, đều tán cho cây
Biện pháp xử lý bệnh
– Loại bỏ những cành hư hỏng đem gom lại và đốt tiêu hủy. Nên dùng bẫy đèn để bắt thành trùng vào mùa mưa.
– Cắt bỏ những cành bị sâu đục để loại bỏ sâu bên trong, dùng dao khoét lỗ để bắt sâu và nhộng.
– Với những cây tơ có thể đào xung quanh gốc rồi rải thuốc
– Khi phát hiện ra cây bị bọ xén tóc gây hại nhẹ có thể dùng cây soi lỗ để nhét thuốc trừ sâu vào bên trong thân cây và lấp đất lại. Đối với trường hợp cây bị nặng dùng dao lần theo lớp vỏ bên trong bị sâu hại trên thân tìm vết đục lỗ sâu trên thân cây. Dùng thuốc hạt nhét vào một tấm vải rồi tiến hành nhét vào lỗ sâu đục, rồi dùng đất lấp đầy miệng lỗ lại.
– Sử dụng thuốc có tính lưu dẫn, thấm sâu để phun lên các vỏ cây nhằm diệt ấu trùng. Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm điển hình của Nghi Anh như Thánh sầu, Chim én, Sumo, Tia sét, Đại bàng, Lửng mật,…
Thuốc trừ sâu
