Khoai lang là một trong những cây nông nghiệp mang lại nhiều lợi ích cho bà con nông dân nước ta. Với công dụng và chất dinh dưỡng mang trong người, bà con nông dân có thể tận dụng hết tất cả các bộ phận của cây từ cành lá cho đến củ của chúng. Củ khoai mang trong mình nhiều dưỡng chất rất tốt cho sức khỏe của con người. Vì vậy, nó không chỉ được xem như một loại rau củ quả mà còn được xem như một loại lương thực bổ dưỡng có thể thay thế cho cơm. Ngoài củ khoai thì cành lá cũng có thể được sử dụng như một loại rau trong các bữa ăn hằng ngày. Nhiều công dụng là vậy nhưng khi trồng, cây thường xuyên chịu nhiều ảnh hưởng bởi các loài sinh vật gây hại như bọ xít.
Giới thiệu bệnh sâu hại
Bọ xít gây hại cho cây có tên khoa học là Cletus punctiger Dallas. Chúng chuyên đi hút các chất nhựa từ cây làm cho cành cây héo khô, chết nhanh chóng. Chúng thường trú ẩn ở những nơi tối, ở bóng râm, khe hở giữa các cây. Chúng thường hoạt động nhiều vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối, tránh khoảng thời gian có nắng nóng kéo dài.
Đặc điểm hình thái
Các loài bọ xít khác nhau sẽ có chu kỳ sống khác nhau. Vòng đời của chúng thường đi qua ba giai đoạn trứng, nhộng và trưởng thành. Giai đoạn nhộng chiếm khoảng 50% cả quá trình phát triển của chúng.
Bọ xít thường đẻ trứng vào khoảng từ tháng 5 kéo dài đến tháng 8 hằng năm. Trứng của chúng sẽ có màu xanh nhạt, được gắn liền với nhau thành đám và có hình dạng thùng. Chúng thường sẽ chọn đẻ trứng bên dưới mặt lá. Một đám trứng thường gồm từ 20 đến 30 trứng, tùy theo quá trình phát triển của từng con. Và thường, kích thước của trứng bọ xít tương đối nhỏ nên rất khó để phát hiện. Khi đến kỳ sinh sản, mỗi con cái có thể đẻ từ 50 cho đến 500 trứng.
Nhộng sẽ được hình thành từ trứng sau 4 đến 5 ngày được sinh ra. Thường chúng sẽ có màu cam hoặc đỏ. Chúng liên kết với nhau thành từng mảng cho đến khi chúng có thể hoàn toàn lột vỏ. Kích thước của một con nhộng thường từ 2.4 mm đến 12 mm.
Đối tượng gây hại
Trước đây, chúng thường gây hại trên cây công nghiệp như điều, ca cao là chủ yếu. Tuy nhiên, hiện nay với sự biến đổi khí hậu, đa dạng các loại cây trồng và mùa vụ thì bọ xít còn gây hại cho những vườn cây ăn trái như các loại cây có múi, xoài, mãng cầu…chúng khiến ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sinh trưởng, năng suất cây trồng và hiệu quả kinh tế của mùa vụ
Triệu chứng gây hại
Bọ xít thường sẽ hút các chất nhựa từ cây khiến cho cây bị còi cọc, khô héo, biến dạng và cong lại. Quá trình quang hợp bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đối với các loại trái cây, khi bị tấn công bởi bọ xít, trái sẽ bị vàng, có dấu hiệu chai sạn, đục lỗ lớn và thối.
Đặc điểm sinh thái
Nhộng sau một tuần sẽ biến thành những con bọ xít trưởng thành, chúng bắt đầu đi tìm nơi ở mới, thường là những khe hở ở các thân cây hoặc các khe hở ở những bức tường. Ở giai đoạn này chúng có thể sống lên đến nhiều tháng. Và sau từ 3 đến 4 tuần con cái đã có thể bắt đầu sinh sản. Bọ xít trưởng thành sẽ bị thu hút bởi ánh sáng.
Bọ xít thường bị thu hút bởi ánh sáng nên chúng thường sẽ phá hoại vào buổi sáng, lúc trời mát mẻ. Nhưng khi trời nắng to, nhiệt độ tăng cao chúng sẽ lập tức tìm chỗ ẩn nấp. Chúng sẽ di chuyển liên tục từ nơi này sang nơi khác để gây hại chứ không ở yên một chỗ như một số loài khác.
Thiên địch
Thiên địch bọ xít gồm có
– Nhóm ký sinh: Nấm ký sinh, ong ký sinh trứng, ấu trùng
– Nhóm bắt mồi: Kiến vàng, chim, nhện trong vườn
Biện pháp phòng bệnh
Đối với hạt giống cây trồng, bà con cần chọn hạt to, có khả năng kháng bệnh cao. Đồng thời nên mua ở những cơ sở bán uy tín, để đảm bảo chất lượng cho cây. Ngoài ra có thể sử dụng một số dung dịch vệ sinh hạt giống đang có mặt trên thị trường để kết hợp làm sạch hạt. Chú ý nên sử dụng đúng với liều lượng có trên bao bì hướng dẫn hoặc sự tư vấn từ các chuyên gia để đạt được kết quả tốt nhất. Hoặc có thể chọn xử lý với nước nóng từ 56 độ C trong vòng 20 phút thay cho các dung dịch hóa chất.
Đối với đất trồng, bà con cần chọn nơi trồng thoáng mát, sạch sẽ, những tàn tích từ vụ mùa trước cần được dọn dẹp kĩ càng tránh còn sót lại làm tái nhiễm bệnh. Trước khi trồng có thể sử dụng một số chất để dọn dẹp sạch sẽ cho đất trồng như dung dịch vệ sinh đất hay rải bột vôi từ 15 ngày trước khi gieo trồng. Hoặc có thể ngâm đất trồng ngập trong nước từ 2 đến 3 ngày để tiêu diệt hết các trứng và nhộng còn sót lại trong đất.
Đối với phân bón, bà con cần kiểm tra độ dinh dưỡng có trong đất và tình trạng của cây trước khi bón. Không nên bón quá nhiều 1 chất dinh dưỡng, cần cân đối liều lượng phù hợp với tình trạng hiện tại của cây. Lưu ý, không nên sử dụng phân tươi làm phân bón thay thế cho phân hữu cơ vì trong phân tươi chứa nhiều vi khuẩn có hại chưa được qua xử lý như phân hữu cơ điều này có thể khiến cây bị nhiễm thêm các bệnh khác.
Ngoài ra, bà con có thể chọn phương pháp xen canh, trồng khoai lang xen kẽ các loại cây trồng khác để giảm thiểu tình trạng bọ lây lan không thể kiểm soát được.
Bà con cần thường xuyên kiểm tra các gốc cây và chú ý các đám lá um tùm, nên cắt tỉa để tránh tạo những nơi rậm rạp, u tối vì bọ hại có thể cư trú vào đó để gây hại cho cây . Ngoài ra, bà con có thể chọn tạo môi trường sống cho các loài thiên địch của bọ xít như nuôi ong để ức chế sự quấy phá của chúng. Nhưng cần phải lưu ý, khi quyết định tạo môi trường sống cho thiên địch của bọ thì bà con cần phải hạn chế sử dụng các loại thuốc trừ sâu vì có thể sẽ khiến chúng chết hoặc bỏ đi nơi khác.
Biện pháp xử lý bệnh
Khi phát hiện trứng của bọ xít hoặc con trưởng thành nhưng với số lượng ít thì bà con có thể sử dụng phương pháp thủ công là bắt giết và cắt bỏ phần bị tấn công ngay lập tức, đem đi tiêu hủy. Khi phát hiện mật độ đã quá dày, bà con có thể kết hợp sử dụng một số loại thuốc phòng trừ và tiêu diệt bọ xít. Bà con hãy tham khảo một số loại thuốc điển hình của Nghi Anh như Sumo, Tia sét, Đục quả, Đại bàng, Lửng mật,…
Thuốc trừ sâu
