Nhện trắng hại cây cỏ ngọt

Giới thiệu bệnh sâu hại

Nhện trắng có tên khoa học là Polyphagotarsonemus latus. Chúng phân bố trên khắp thế giới với nhiều tên gọi khác nhau như: mạt trà vàng, nhện trắng, ve rỉ sắt, ve nhiệt đới.

Nhện trắng gây hại khiến lá và chồi hoa bị biến dạng. Độc tố trong nước bọt của chúng khiến ngọn cây bị xoăn lại, cứng và chùn không lớn được. Các lóng ngắn lại thấy rõ và chồi thường bị gãy. Nhện hút chất dinh dưỡng khiến hoa bị rụng hàng loạt, cây còi cọc. Chúng còn có thể ăn lá già nhờ khả năng tiêm chất độc làm mềm lá. Nếu mật độ nhện trắng đông có thể khiến cây kiệt sức mà chết.

Đặc điểm hình thái

Vòng đời của nhện trắng trải qua 4 giai đoạn: trứng, ấu trùng, nhộng và con trưởng thành.

–         Trứng được đẻ bên dưới mặt lá hoặc chỗ lõm của quả non. Số lượng trứng mỗi lần đẻ rất lớn, có thể lên đến hơn 70 quả một lần. Trứng có hình elip, không màu và trong mờ. Chúng dài khoảng 0,08mm và được phủ một lớp bụi trắng bên trên.

–         Ấu trùng có màu trắng với những đường vân nhỏ chạy dọc theo cơ thể. Chúng chỉ có 3 cặp chân và di chuyển chậm chạp. Ở tuổi cuối cùng, ấu trùng dài từ 0,1 – 0,2mm.

–         Nhộng trong suốt và nhọn ở hai đầu. Nhộng thường được dính vào chỗ lõm của quả hoặc nhộng cái sẽ được con đực cõng trên lưng. Đôi lúc nhộng cũng ẩn dưới đất để chờ cơ hội xâm nhập vào vật chủ thích hợp.

–         Nhện trắng trưởng thành dài khoảng 0,2mm, có hình bầu dục và có 4 cặp chân. Nhện trắng cái có màu vàng nhạt, hổ phách hoặc xanh lá cùng một sọc trắng mờ ở giữa cơ thể. Nhện đực cũng có màu giống như nhện cái nhưng không có sọc. Hai chân sau của con cái tiêu biến thành phần phụ giống như roi da. Hai chân sau của con đực to ra để có thể khuân vác nhộng cái sau này.

Đối tượng gây hại

Phạm vi ký chủ của nhện trắng rất rộng, chúng gây hại trên nhiều loại cây ăn quả, cây công nghiệp, rau màu và cây cảnh, kể cả những cây đã được trồng trong nhà kính cũng không thoát được sự tấn công của chúng. Một số loại cây ưa thích của nhện trắng là cỏ ngọt, bưởi, cam, cà chua, hoa nhài, cúc vạn thọ,….

Triệu chứng gây hại

Dấu hiệu đầu tiên khi bị nhện trắng tấn công là lá và hoa bị biến dạng; ngọn lá bị chùn lại, cứng và ngừng lớn; các lóng cây ngắn đi thấy rõ; hoa rụng hàng loạt, chồi nách mọc nhiều hơn so với bình thường. Lá nhỏ, mép lá thường bị cong xuống và ngả sang màu đồng hoặc tía, nhất là trên các lá non. Cây bị còi cọc, yếu ớt nếu mật độ nhện trắng quá dày.

Đặc điểm sinh thái

Nhện trắng phát sinh quanh năm nhưng chủ yếu là vào đầu và cuối hè khi mà độ ẩm trong không khí cao, khí hậu mát mẻ. Nhện gây hại nhiều nhất vào sáng sớm và chiều mát khi không có ánh nắng mặt trời. Nhện rất sợ ánh sáng nên ban ngày chúng sẽ lẩn trốn vào bên trong các kẽ lá hoặc bò xuống mặt dưới của lá.

Cả ấu trùng và con trưởng thành đều hút nhựa từ lá non, thân, chồi non và nụ hoa. Độc tố trong nước bọt của nhện trắng khiến cho lá bị biến dạng, mép lá cong xuống, lá ngả sang màu đồng hoặc màu tía nên khả năng quang hợp kém. Lá nhỏ, đắng chát, mất đi vị ngọt vốn có. Phần ngọn cây chun lại, lóng ngắn, cứng và ra nhiều chồi nhánh. Cây vừa không được cung cấp dưỡng chất từ quá trình quang hợp, vừa bị nhện hút chất dinh dưỡng nên còi cọc, chậm lớn và sức đề kháng yếu.

Thiên địch

Ký sinh

–         Nấm xanh Metarhizium anisopliae: Đây là một loại nấm có màu xanh ký sinh trên côn trùng. Sau khi xâm nhập vào cơ thể nhện trắng, nấm sẽ tiết ra chất độc gây tê liệt thần kinh dẫn đến chứng chán ăn. Trong vòng 2 ngày nhiễm nấm, nhện sẽ chết và tiếp tục phát tán nấm sang cá thể lân cận.

–         Nấm trắng Beauveria bassiana: Đây là loại nấm gây bệnh bằng cơ chế tiếp xúc, lây lan thông qua conidi. Sau khi giá thể của chúng bám được vào cơ thể của nhện, nấm sẽ xâm nhập vào khoang cơ thể, tiết ra tiêu thể huyết tương. Các tiêu thể này sẽ tiêu diệt toàn bộ tế bào bạch huyết, khiến con trùng chết chỉ sau 3 – 7 ngày dính nấm.

Bắt mồi

–         Nhện Euseius tularensis: Đây là một loại nhện có kích cỡ chỉ nhỉnh hơn nhện trắng một chút. Màu sắc của chúng phụ thuộc hoàn toàn vào thức ăn mà chúng tiêu thụ, ví dụ như màu vàng sau khi ăn nhện trắng, biến thành màu đỏ khi ăn nhện đỏ, và màu trắng khi ăn phấn hoa. Chúng chỉ ăn trứng và ấu trùng chưa thành hình của nhện trắng.

–         Bọ rùa đen Stealthroid: Đây là loài bọ rùa nhỏ, toàn thân đen bóng. Chúng ăn rất nhiều, ước tính mỗi ngày chúng có thể tiêu diệt hơn 30 con nhện trắng trưởng thành.

Biện pháp phòng bệnh

Kỹ thuật canh tác

–         Trước khi gieo trồng 2 tuần cần cày ải, làm đất nhỏ mịn và loại bỏ toàn bộ cỏ dại để tiêu diệt trứng và nhộng.

–         Mật độ trồng: Trồng dày khiến cây thiếu ánh sáng và ẩm ướt là điều kiện lý tưởng cho nhện trắng sinh sôi nảy nở. Mật độ hợp lý là 130.000 cây/hecta, khoảng cách trồng là 25 x 30cm.

–         Bấm ngọn: Nhận thấy cây đã bén rễ, hồi xanh thì bắt đầu bấm các nách mầm để cây cho nhiều lá, ngọn bụ. Sử dụng kéo đã khử trùng bằng nước Javen loãng để cắt. Hạn chế tạo vết thương cơ giới khi bấm ngọn.

–         Thường xuyên xới xáo đất: Giúp cho đất thông thoáng và tiêu diệt nhộng có trong đất.

–         Tỉa cành, tạo tán: Cần loại bỏ những cành già, lá nhỏ để cây được thông thoáng, không quá rậm rạp, cây có điều kiện dồn dưỡng chất đi nuôi những cành non.

–         Phân bón: Để cây khoẻ mạnh, bà con cần sử dụng cân đối giữa phân hữu cơ và phân vô cơ. Không được lạm dụng phân đạm bởi cây rậm rạp quá mức sẽ khiến nhện tấn công nhiều hơn, lá bị dư thừa nitrat cũng như làm giảm hàm lượng đường trong cây. Lượng phân bón dành cho mỗi hecta như sau:

+ Phân chuồng hoai mục: 15.000 – 20.000kg/ha

+ Phân vi sinh: 2.000 – 3.000kg/ha

+ NPK tổng hợp 15-15-15: 360 – 540kg/ha

–         Tưới tiêu: Cỏ ngọt là cây không ưa nước, vì vậy phải luôn duy trì độ ẩm ở mức 60 – 65%, tránh tưới quá nhiều nước khiến cây bị úng, nhất là trong khoảng thời gian thu hoạch sẽ làm giảm độ ngọt nếu tưới quá nhiều. Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng và thoát nước kịp thời tránh cho cây bị úng và nhiễm nấm bệnh, nhất là vào tháng 7 – 8 hàng năm. Tưới rãnh 7 – 10 ngày/lần vào những tháng khô hạn.

Kiểm dịch thực vật

–         Luân canh với các cây trồng khác họ Cúc nhằm giảm áp lực sâu bệnh, cải tạo đất, tăng hiệu quả kinh tế.

Biện pháp sinh học

–         Trồng những loại cây có mùi hương hấp dẫn nhằm lôi kéo bọ rùa đến vườn như thì là, ngò tây, bạc hà mèo,…

–         Sử dụng thuốc trừ sâu đúng cách để bảo vệ thiên địch.

–         Phun chế phẩm vi sinh chứa nấm xanh và trắng 15 ngày/lần để tiêu diệt nhện trắng. Chế phẩm là sản phẩm an toàn đối với ong và bọ rùa.

Biện pháp xử lý bệnh

Kinh nghiệm truyền thống

Thường xuyên theo dõi, sử dụng kính lúp để phát hiện các ổ nhện hại sớm nhất có thể. Tỉa bỏ toàn bộ ngọn và lá non đến lá thứ 5 – 6, ngâm chúng xuống nước để diệt nhện.

Biện pháp hoá học

Nếu thấy diện tích cây bị hại khoảng 10% trên tổng diện trồng thì sử dụng thuốc diệt trừ. Phun các thuốc chứa hoạt chất như Abamectin, bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như Chim cánh cụt, Lửng mật,…

Câu hỏi thường gặp