Thanh long là một loại cây trồng vừa mang lại giá trị kinh tế cho bà con nông dân, lại có nhiều giá trị dinh dưỡng cho cơ thể của con người như ngăn ngừa bệnh ung thư, bổ sung chất chống oxy hóa và cung cấp các chất bổ nhằm tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Tuy nhiên, quá trình trồng thanh long cũng không dễ dàng vì chúng rất dễ bị nhiễm bệnh bởi các loại nấm, virus. Bệnh thường thấy nhất ở thanh long là bị rầy mềm phá hại.
Giới thiệu bệnh sâu hại
Rầy mềm hay rệp muội là nguyên nhân chính gây ra sự phá hoại ở quả thanh long. Chúng có tên khoa học là Aphididae sp. Chúng thường sẽ xuất hiện và gây hại trên hoa và quả thanh long. Rầy mềm sẽ khiến cho hoa bị rụng và làm bề mặt quả xuất hiện những lỗ chích nhỏ và khiến quả bị mất màu đỏ tự nhiên khi chín. Điều này sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến mức giá của thanh long.
Đặc điểm hình thái
Rệp muội là một loài côn trùng thân mềm với hình dáng tương tự như quả lê cùng với đôi mắt kép. Chúng thường sẽ có màu xanh lục, nhưng đôi khi cũng xuất hiện những con màu nâu hoặc đỏ. Rệp muội thường di chuyển khá chậm và không thể nhảy nhưng lại có thân hình tương đối nhỏ khoảng từ 0.6 mm đến 0.8 mm nên chúng có thể di chuyển khá xa nhờ vào những cơn gió trong tự nhiên. Rệp mềm có đôi mắt nhỏ cùng với chiếc miệng hút có dạng gần giống mào và tương đối dài. Ngoài ra, chúng cũng có hai râu ở phía trước cũng tương đối dài.
Rầy mềm thường có hai loại: có cánh hoặc không cánh. Loài có cánh thường sẽ có cơ thể dài hơn so với loài không cánh, thường phiến lưng trước ngực sẽ có màu đen. Cánh phía trước của chúng liên kết với thân thông qua 4 hoặc 6 cọng gân. Cánh phía sau tương đối đơn giản hơn và có một cái móc nhỏ, khi bay sẽ móc vào xương đòn của cánh trước.
Rệp thường sẽ tiết ra một loại chất lỏng có đường ngọt, vì lượng thức ăn của chúng có chứa lượng đường nhiều nhưng hàm lượng protein lại thấp. Do đó, để có thể đáp ứng đủ lượng protein, chúng buộc phải hấp thụ một lượng lớn nhựa cây và lượng đường dư thừa phải được bài tiết ra. Lượng đường rầy mềm bài tiết sẽ được dùng làm thức ăn cho các loài côn trùng khác như kiến hoặc ong mật,…
Hầu hết các loài rệp có thể sinh sản cả vô tính và hữu tính hoặc có thể xen lẫn vô tính và hữu tính giữa mỗi chu kỳ sinh sản. Ở khu vực ôn đới, việc sinh sản sẽ diễn ra vào mùa thu, trứng sẽ được nở vào mùa xuân năm sau và chu kỳ mới sẽ lại bắt đầu. Sự sống sót của trứng hoặc rầy mềm qua mùa đông sẽ quyết định số lượng rầy xuất hiện vào mùa xuân năm sau.
Đối tượng gây hại
Rệp có thể xuất hiện trên rất nhiều loại cây trồng như: thanh long, vừng( mè), cải, dưa hấu, dưa leo, cà chua, bầu bí,…
Triệu chứng gây hại
Rầy mềm thường gây hại trên hoa và quả của thanh long. Đối với hoa, chúng sẽ hút nhựa hoa để lấy các chất dinh dưỡng khiến cho hoa bị rụng, không thể phát triển hoặc không cho ra quả. Đối với quả, rầy mềm thường để lại những lỗ chích li ti, khi những quả này lớn phần bị rệp phá hoại sẽ bị mất đi màu đỏ tự nhiên thường thấy khiến cho quả không đáp ứng đủ chất lượng, gây ảnh hưởng đến bà con nông dân.
Đặc điểm sinh thái
Rầy mềm thường hoạt động nhiều vào mùa xuân, kéo dài cho tới mùa hè vì đây là thời điểm chúng bắt đầu chu kỳ mới và thời tiết có khí hậu khô nóng, thích hợp cho việc phát triển của rệp.
Thiên địch
Thiên địch của rầy mềm gồm những loài côn trùng sau:
– Bọ rùa hay còn gọi là bọ cánh cam là một trong những loài thiên địch của rầy mềm. Rệp mềm và rệp sáp là thức ăn chính của bọ rùa ăn thịt. Trong cả quá trình phát triển từ khi là sâu non cho đến khi đã trưởng thành hoàn toàn chúng đều có thể tiêu diệt được rầy trên cây. Mỗi con bọ cánh cứng trưởng thành một ngày có thể ăn được hơn khoảng 100 con rầy.
– Thiêu thân xanh cũng là một trong các loài côn trùng thiên địch của rầy mềm. Chúng thường sẽ ăn các loại côn trùng gây hại cho mùa màng như rệp, ruồi trắng, sâu bướm,… Thiêu thân xanh được bà con xem như “bạn của nhà nông”.
Biện pháp phòng bệnh
Đối với hạt giống, bà con nông dân cần chọn mua các loại hạt giống sạch, có khả năng kháng bệnh cao và nên chọn mua ở các cơ sở uy tín. Ngoài ra, bà con có thể xử lý hạt với các loại dung dịch đang được bán trên thị trường như Rovral hoặc ủ hạt ở nhiệt độ cao để làm sạch vi khuẩn trước khi bắt đầu gieo trồng.
Đối với đất trồng, bà con nên xử lý đất trồng thật sạch bằng cách ngâm ngập nước từ 1 đến 2 ngày hoặc rải bột vôi khoảng 10 đến 15 ngày để loại bỏ các tạp chất, tàn tích của vụ mùa trước còn sót lại. Nên trồng cây ở những nơi cao, thoáng mát nhằm tránh tình trạng nước ứ đọng khiến rễ cây bị ngập úng trong nước.
Bà con cần chú ý khoảng cách giữa các cây trồng, không nên trồng cây quá gần và quá dày đặc có thể dẫn đến tình trạng sâu hại lây lan nhanh chóng, khó có thể kiểm soát được. Chú ý thường xuyên kiểm tra vườn, dọn và cắt tỉa sạch sẽ cỏ ở gốc cây tránh cho các loại côn trùng, sâu bệnh có nơi ẩn nấp.
Đối với phân bón, bà con cần chú ý sử dụng liều lượng vừa đủ, phù hợp với tình trạng của đất và của cây. Tránh bón một chất quá nhiều hoặc quá ít có thể làm ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng. Đồng thời, bà con không nên sử dụng phân tươi để bón cây vì trong phân tươi có chứa nhiều chất độc hại chưa qua xử lý, có thể khiến cho cây bị nhiễm thêm nhiều bệnh khác.
Để giảm thiểu tình trạng bệnh lây lan, bà con có thể chọn cách trồng xen canh thanh long với một số loại cây khác như: tỏi, dừa xiêm, rau quế,…
Bà con còn có thể phòng sâu hại cho cây bằng cách nuôi và tạo môi trường sống ổn định cho các loài thiên địch của rầy mềm. Tuy nhiên, nếu sử dụng phương pháp này, bà con cần hạn chế sử dụng tối đa các loại thuốc trừ sâu
Biện pháp xử lý bệnh
Khi phát hiện cây bị bệnh, bà con nên nhanh chóng cắt bỏ và đem cây đi tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu dưới đất để tránh lây lan sang các cây bên cạnh. Ở nơi phát hiện ra cây bị tấn công, có thể sử dụng dung dịch vệ sinh đất hoặc bột vôi để làm sạch, tránh sâu bệnh còn sót lại.
Bà con có thể sử dụng các loại thuốc trừ sâu có chứa các hoạt chất như gốc Permethrin, Thiamethoxam, Imidacloprid, Acetamiprid… Khi mua thuốc, bà con nên chọn những nơi uy tín, nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc sử dụng theo liều lượng khuyên dùng của các chuyên gia. Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm của Nghi Anh như Báo hoa, Thánh sầu, Tia sét, Bay rầy, Đại bàng, Lửng mật
Câu hỏi thường gặp
Cây thanh long bị rầy mềm tấn công có biểu hiện gì?
Thiên địch của chúng là loại nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
