Lạc là một loại cây trồng có giá trị về mặt dinh dưỡng và giá trị kinh tế rất cao trong thị trường kinh doanh Việt Nam (đứng thứ 2 trong số các cây có dầu). Lạc là loại mặt hàng xuất khẩu đem lại nhiều lợi nhuận cho nền kinh tế quốc dân. Đây còn là loại cây lý tưởng trong hệ thống luân canh và cải tạo đất. Do vậy mà sản xuất lạc ngày càng được đầu tư nhiều hơn về giống, phân bón, kỹ thuật canh tác nên năng suất ngày càng cao. Nhưng ngoài ra, cây lạc vẫn phải chịu nhiều ảnh hưởng từ sâu bọ, vấn đề lớn làm giảm đi chất lượng cũng như năng suất cây trồng. Trong đó sâu cuốn lá đầu đen lạc là đối tượng gây hại quan trọng, tương đối phổ biến trên đồng lạc. Theo một nghiên cứu cho thấy sâu cuốn lá là một trong 10 loại sâu bệnh gây tổn thất nặng nề trên cây lạc nhất. Và cũng chính là loại sâu hại quan trọng cùng với châu chấu và sâu róm.
Giới thiệu bệnh sâu hại
– Sâu cuốn lá đầu đen có tên khoa học là Archips asiaticus. Thuộc họ ngài cuốn lá (Tortricidae), bộ cánh vảy (Lepidoptera), có kích thước thuộc loại trung bình. Sâu cuốn lá đầu đen là loại sâu gây hại diện rộng trên các đồng lạc, để lại hậu quả vô cùng nặng nề đối với chất lượng cũng như năng suất cây trồng. Bệnh thường xuất hiện phổ biến hàng loạt ở các vùng trồng nhiều lạc như khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.
Đặc điểm hình thái
– Vòng đời của sâu cuốn lá được chia ra 4 giai đoạn :
+ Giai đoạn 1: 5 ngày, nhiệt độ trung bình là 23.3 độ C, độ ẩm trung bình là 82.3 độ C.
+ Giai đoạn 2: Trả qua 5 tuổi với 17-20 ngày, nhiệt độ trung bình là 26 độ C, độ ẩm trung bình là 70 độ.
+ Giai đoạn 3: 7 ngày, nhiệt độ trung bình 26 độ C, độ ẩm trung bình 78 độ.
+ Trưởng thành: là một loại ngài tương đối nhỏ kích thước trung bình đạt 8.41 +- 0.4mm, sải rộng 19.31+- 0.91mm. Râu đầu hình sợi chỉ. Lúc đậu cánh sâu xếp hình mái nhà. Phần cánh phía trước có cạnh vuông. Mép trước của đôi cánh trước hơi lõm xuống ở vị trí ¾ tính từ gốc cánh, và cũng ở điểm có có 1 vân hình bán nguyệt màu nâu. Phần mép cánh ngoài hơi gợn sóng, sợi tơ có màu nâu nhạt. Mặt trên của đôi cánh trước có những vệt lông tơ màu nâu, trắng xen kẽ loang. Phần ngực trước và giữa có màu nâu. Hai chiếc cánh sau và phần bụng có màu vàng.
+ Trứng: Trứng sâu thường đẻ trong ổ. Số lượng trứng mỗi ổ giai động từ 23-101 quả. Quả trứng khi mới đẻ có màu vàng nhạt, sau đó sẽ có màu sẫm hơn.
+ Sâu non thường sẽ trải qua 5 tuổi mới có thể thành nhộng. Đầu, manh mai đốt ngực trước và đôi chân ngực trước màu đen.
+ Sâu non ở tuổi đầu tiên có chiều dài khoảng 1,65+-2,05mm, chiều rộng 0,17+- 0,14mm. Lúc đầu sẽ có màu vàng nhạt, lột xác sẽ có màu hơi sẫm hơn.
+ Sâu non tuổi 2 khi bắt đầu bước vào giai đoạn lột xác thì có màu thiên về vàng xanh, có kích thước 3,4-3,9mm.
+ Cơ thể sâu non tuổi 3 dài 3,94-3,98mm.
+ Tuổi 4, cơ thể sâu non sẽ dài hơn một chút. Chiều dài trung bình đạt, 1.60+- 0.15mm.
+ Bước sang tuổi 5, cơ thể có thể dài 18mm, dẫy sức có thể dài tới 23mm.Ở giai đoạn này sâu có màu vàng xanh.
+ Nhộng: Khi mới hóa có màu xanh lá mạ ở phần bụng, mặt lưng các đốt bụng có màu cánh gián, ở giữa mặt lưng mỗi đốt bụng có một vân đen. Kích thước nhộng dài trung bình 10.77+- 0.51mm.
Đối tượng gây hại
– Sâu cuốn lá đầu đen chủ yếu gây hại trên các cây họ đậu (đậu phộng, đậu tương, mè vừng,..)
Triệu chứng gây hại của sâu cuốn lá đầu đen
– Sâu cuốn lá non sẽ nhả tơ cuốn tròn nằm bên trong lá để phá hại, sâu cuốn lá sẽ cắn hết lớp biểu bì lá và để lại những lá non màu trắng. Vết cắn sẽ có nhiều hình dạng khác nhau như bầu dục, hình tròn, hoặc không có hình dạng cố định. Trên những lá bị cắn thường có những sợi tơ sâu bám lên, sợi tơ có màu trắng. Sâu sẽ gây hại từ cây này qua cây khác, trên diện rộng. Khi mật độ bệnh gây hại càng nặng nề thì cây trồng sẽ bị thiếu chất trầm trọng, cây rất khó để phát triển lớn lên. Từ đó các dưỡng chất cũng rất khó để đi nuôi củ lạc.
Đặc điểm sinh thái
– Sâu cuốn lá hoạt động khi ở giai đoạn sâu non, giai đoạn sâu non tuổi 1 là giai đoạn vô cùng linh hoạt, có đầy đủ sức mạnh để tấn công vào cây lạc. Tiếp đó là đến giai đoạn sâu trưởng thành hoạt động, xâm nhập mạnh mẽ lên cây lạc. Chúng sẽ tiến hành tấn công đồng loạt và lây lan nhanh chóng. Gây hại nhanh từ cây này sang cây khác, từ đồng ruộng này sang đồng ruộng khác. Bởi vậy cần chú ý thường xuyên kiểm tra để nhanh chóng phát hiện và xử lý kịp thời. Sâu cuốn lá đầu đen trên cây lạc hoạt động chủ yếu vào vụ chính là đông xuân.
Thiên địch
– Thiên địch của sâu cuốn lá đầu đen là bọ đuôi kìm nâu đen, bọ ba khoang, ong kén trắng.
+ Nhóm ký sinh: Ong kén trắng đẻ trứng vào thân sâu cuốn lá, ong sau khi nở ra sẽ ăn các mô bên trong sâu. Sau khi ong chuẩn bị làm nhộng sẽ rời đi khỏi sâu cuốn lá bị chết và làm kén ở phía trên của lá.
+ Nhóm bắt mồi: Bọ ba khoang chúng sẽ ở trên cây đợi con mồi tới sau đó sẽ lấy càng để bắt con mồi lại. Mỗi ngày loài bọ này có thể tiêu diệt 6-7 con.
Biện pháp phòng bệnh
– Tiến hành biện pháp bắt bằng thủ công khi mật độ sâu còn thấp
– Biện pháp phòng trừ tổng hợp đối với sâu hại lạc, là từ khi chọn giống cho tới khi chuẩn bị thu hoạch
– Trồng lạc đúng các kỹ thuật canh tác tạo điều kiện cho lạc sinh trưởng và phát triển tốt.
– Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng từ lúc mới gieo để nhanh chóng phát hiện kịp thời các loại sâu hại gây bệnh. Nếu Nếu có mật độ sâu gây bệnh cao cần tổ chức bắt sâu vào sáng sớm hoặc chiều tối là biện pháp phòng bệnh tốt cho cho hiệu hiệu cao.
Biện pháp xử lý bệnh
Thời kỳ lạc ra hoa bói trở đi nếu có sâu gây bệnh ở mật độ thấp bà con nên tổ chức bắt sâu bằng phương pháp thủ công. Trong trường hợp mật độ sâu đã tăng cao cần sử dụng thuốc khi sâu mới ở tuổi 1-3, bởi giai đoạn sâu non thì thuốc sẽ có tác dụng tốt hơn để tiêu diệt. Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm có tác dụng tiếp xúc vị độc của Nghi Anh như Sumo, Chim én, đục quả,…
Thuốc trừ sâu
