Sâu đục ngọn, quả đào

Giới thiệu sâu bệnh

Tên khoa học: Anarsia lineatella Zeller 

Họ: Lepidopterous

Trong khi có rất nhiều loài sâu bệnh gây hại cây đào bao gồm rầy chổng cánh, vảy đào trắng, bọ ve và rệp,… nhưng không có loài nào trong số này gây ra vấn đề lớn cho cây trồng như sâu đục ngọn, quả đào.

Sâu đục ngọn, đục quả đào là một trong số các loài gây hại cây đào đáng chú ý và nghiêm trọng nhất. Nó có nguồn gốc bắt nguồn từ châu Âu và lần đầu tiên được báo cáo như là một dịch hại ở California vào những năm 1880. Sâu đục ngọn đào không chỉ trở thành một loại sâu hại phổ biến của đào mà còn ở quả những cây khác ở miền đông Washington. Sâu đục ngọn, quả đào này có thể giết chết cành và làm biến dạng hay có thể lúc nhúc sống trong trái đào chín.

Loài sâu hại này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng quả đào, do vậy nó làm giảm năng suất thu hoạch cho bà con nếu không phòng tránh và chữa trị sâu bệnh gây hại kịp thời.

Đặc điểm hình thái

Sâu đục ngọn đào, đục quả đào trưởng thành qua 4 giai đoạn sau :

+ Trứng: Trứng hình thành có màu vàng trắng sau đó chuyển dần sang màu cam và có hình dạng bầu dục.

+ Ấu trùng: Phần đầu sâu hại có màu nâu sẫm và phần đốt ngực trước xen kẽ các dải màu nâu tối và sáng xung quanh vùng bụng. Một ấu trùng trưởng thành có thể dài 1/2 inch (tương đương 12 mm).

+ Nhộng: Các con nhộng hình thành rất mịn màng,có màu nâu và không ở trong kén. Chúng thường được tìm thấy bên dưới mô của vỏ cây hoặc vết nứt trên vỏ cây, chúng thường ẩn náu ở những nơi này.

+ Thành trùng: Thời điểm này nó hình thành bướm con, kích thước của bướm khoảng 1/3 – 1/2 inch (tương đương khoảng 8-12 mm). Chúng có màu xám đen với vảy trắng có pha chút đen.

– Thông thường một con thành trùng cái sẽ đẻ trứng khoảng 80 – 90 trứng/đợt trên cành đào hoặc mặt dưới của lá gần gân lá, những quả trứng nằm đơn lẻ chứ không tập trung và thời gian nở trong vòng từ 5 – 18 ngày tùy theo điều kiện môi trường cụ thể phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường. Khi thời tiết ấm lên (tức là thời điểm hoa đào nở rồi tàn), sâu con nở rồi bắt đầu di chuyển dần lên các cành nhỏ, cành ngọn non để đục vào ngọn non để ăn ngọn và lá gây héo ngọn, vàng lá non để chúng sinh trưởng. Khi sâu non to lớn dần thì chúng sẽ chui ra khỏi ngọn non để tìm nơi an toàn bắt đầu hóa nhộng.

 – Những con ấu trùng của thế hệ tiếp theo (vào mùa hè) sẽ cứ tiếp tục gây hại trên ngọn non và quả đào chín, nó diễn ra thường xuyên. 

Đối tượng gây bệnh

Loài côn trùng rắc rối, nguy hiểm này chúng không chỉ thích quả đào, ngoài ra chúng còn phá hoại các loại trái cây chẳng hạn như mận, anh đào, mơ và quả xuân đào…

Triệu chứng sâu bệnh hại

Sâu đục ngọn, quả đào thường gây hại khi từ khi các đợt lộc phát triển khoảng 5 – 10 cm (khoảng 5 – 18 ngày trong điều kiện thời tiết ấm, sau khi đào ra hoa và rụng hoa). Sâu hại sẽ đục vào ngọn non của cây đào làm ngọn bị héo rũ, sâu còn đục vào ngọn đào cũng chính là loại sâu hại trái đào, làm ngọn đào ngả vàng, héo úa và rụng. Bên cạnh đó, khi cây bắt đầu có trái chúng sẽ chui vào trái đục tạo thành lỗ trống trên quả, sau thời gian lỗ này sẽ có màu sẫm lại. 

Đặc điểm sinh thái

Sâu non thường gây hại từ tháng 2-11 hàng năm, nhưng chủ yếu tập trung gây hại nặng vào khoảng tháng 7-9, chúng gây hại từ khi các đợt lộc phát triển khoảng vài cm. Những con sâu trưởng thành đục ngọn, quả đào, chúng thường đẻ trứng vào chồi hoa, các chồi khô, chồi ngừng sinh trưởng của vụ trước. Thời điểm sâu non sau khi nở, chúng thường đục một đường hầm từ ngọn cây xuống và đục vào quả đào khi cây ra quả. Các lỗ bị sâu đục có khoảng cách đều nhau khoảng từ 20-25 cm dọc theo ngọn bị đục để thải phân ra ngoài và để thở, cũng như quả. Sâu đục bên trong làm cho ngọn cây suy yếu, dễ bị gãy trong mùa mưa và khi mang quả nặng. Còn quả sẽ bị các vi khuẩn và ảnh hưởng thời tiết, môi trường làm chúng bị hư, thối không ăn được, ảnh hưởng đến mùa màng, thu hoạch của người dân.

Thiên địch

Thiên địch của sâu đục ngọn, đục quả đào chính là ong bắp cày (hay còn gọi là ong vò vẽ), đây là 1 loài ong có tên khoa học là Penta Litomastix pyralis, trứng của ong bắp cày ký sinh trong trứng sâu đục ngọn, quả đào để gây hại cho chúng. Được biết đây là 1 loài độc ác man rợ nhất đối với những loài khác.

Đầu tiên loài ong bắp cày Shakira sẽ lựa chọn những con sâu bướm làm vật chủ để nuôi lớn bào thai mới nở của chúng. Những ấu trùng ký sinh sẽ không ngay lập tức giết chết sâu bướm mà lợi dụng chúng để biến chúng thành những lá chắn, bảo vệ cho mình trong suốt một thời gian dài. Trong lúc này, ấu trùng ký sinh sẽ hút cạn các chất dinh dưỡng từ vật chủ để nuôi lớn bản thân, do vậy khiến bản thân vật chủ ngày càng yếu ớt mất sức lực khó duy trì sự sống, đây là cách tiêu diệt sâu hại của ong bắp cày

Cuối cùng, nó sẽ tạo kén bên trong xác của vật chủ. Khi nó đã hoàn toàn trưởng thành, cá thể sẽ tạo ra một lỗ thoát từ xác sâu bướm và bay đi để giao phối, và bắt đầu tiếp tục chu kỳ sống kí sinh của nó.

Biện pháp phòng trừ

Đây là một loại sâu bệnh gây ảnh hưởng nặng cũng như rất khó tiêu diệt vì vậy cần kết hợp nhiều biện pháp với nhau thì mới có hiệu quả : 

+ Chọn giống cây trồng có khả năng kháng bệnh tốt.

+ Cần kiểm tra vườn đào thường xuyên để phát hiện ra các chồi héo, úa vàng để ngắt bỏ chúng và tiếp tục kiểm tra chồi vào khoảng tháng 6 để phát hiện ấu trùng thế hệ đầu tiên của mùa hè để ngăn chặn sự phát triển của chúng.

+ Theo dõi bướm của sâu đục ngọn bằng bẫy Pheromone, bẫy này phải được đặt trong vườn từ đầu tháng để phát hiện sớm dịch sâu bướm để kịp thời chữa trị. Bướm trong bẫy nên được đếm kiểm tra 1 lần/tuần để đảm bảo không bị bỏ sót.

+ Có thể nuôi thiên địch từ đầu tháng để chúng tiêu diệt sâu bệnh.

+ Bón phân và cung cấp nước đầy đủ cho cây để đảm bảo cho cây có sức sống tốt cũng như sức đề kháng để phòng chống bệnh hại.

Biện pháp xử lý bệnh

+ Với con sâu trưởng thành: Có thể dùng vợt hoặc bắt bằng tay đối với cả 3 loại xén tóc trong thời gian con trưởng thành vũ hoá và đẻ trứng từ tháng 4 đến tháng 6 (dương lịch) để ngăn chặn chúng tồn tại, phát triển.

+ Với con sâu non: Có thể diệt chúng bằng cách cắt hoặc bẻ cành non bị héo, úa vàng, hay bị gãy (đối với sâu đục ngọn) vào các tháng 5, 6, 7 và ngắt quả đào bị đục lỗ khi thấy có vết đục do sâu hại gây nên.

+ Nên phun thuốc sớm để kiểm soát tốt nhất sự phát triển của sâu đục ngọn, quả và tốt nhất là nên phun trước khi đào nở hoa và sau khi hoa rụng, và trước khi cây ra trái. Tuy nhiên việc phun thuốc trừ sâu có chứa chất hóa học có thể gây ảnh hưởng đến một số loài thiên địch có lợi trong tự nhiên, đặc biệt là thiên địch của rệp đào đang phát triển trong giai đoạn này. Hoặc phun vào thời điểm phát sinh thế hệ đầu tiên của sâu đục ngọn vào mùa hè.

+ Bà con có thể sử dụng các thuốc trừ sâu gốc hoạt chất Abamectin hoặc có tác dụng hiệu quả trong diệt trừ sâu đục hại để phun trừ bệnh khoảng 2 lần và nên cách nhau từ 10 – 15 ngày. Bà con hãy tham khảo các sản phẩm điển hình của Nghi Anh như Chim én, Đục quả, Lửng mật,…

+ Cần chú ý việc dùng phân bón, nước tưới tập trung để kích thích cây ra lộc non, lá non tập trung để bù đắp lại phần ngọn bị sâu phá hại.

Câu hỏi thường gặp