Giới thiệu bệnh hại
Thời tiết ngày càng biến đổi thất thường như nắng nóng, mưa to, giông bão, gió lớn liên tiếp là điều kiện thuận lợi cho bệnh vi khuẩn tấn công cây lúa. Trong đó phải kể để bệnh đốm sọc vi khuẩn lá ở lúa lá do vi khuẩn có tên là Xanthomonas Oryzicola Fang gây ra. Bệnh còn được gọi là bệnh sọc trong vi khuẩn. Bệnh gặp phổ biến ở nước ta và các nước nhiệt đới Châu Á. Giai đoạn lúa đòng già đến trỗ bông, phơi màu là giai đoạn mẫn cảm bệnh. Bệnh làm lúa giảm năng suất và chất lượng. Hằng năm ở các vụ đông xuân, hè thu, vụ mùa chỉ cần sau cơn mưa to, gió lớn, hoặc ẩm độ cao cộng gió lớn thì cơ bản các giống lúa đều nhiễm bệnh này. Hiện nay, chưa thật sự có giống lúa nào kháng được các bệnh đốm sọc nói riêng cũng như các bệnh do vi khuẩn gây ra nói chung.
Đối tượng gây hại
Bệnh gây hại chủ yếu trên lúa nước.
Triệu chứng, dấu hiệu
Bệnh gây hại trên lá, biểu hiện là những vết nhỏ dạng sọc nhỏ dài ngắn khác nhau. Vết bệnh chạy dọc theo giữa các gân lá. Ban đầu vết bệnh màu xanh tái, sau dần chuyển thành nâu, tạo ra các sọc nâu hẹp. Thường xuất hiện các dịch tròn nhỏ, màu vàng đục trên bề mặt vết bệnh, sau đó khô lại thành viên keo vi khuẩn nhìn giống hạt trứng cá. Các dịch này rất dễ rơi khỏi mặt lá và xuống nước ruộng, dễ bị gió và nước làm phát tán, lây lan nguồn bệnh trong ruộng lúa. Cuối cùng lá bệnh khô cháy giống như bệnh bạc lá vi khuẩn. Khi bệnh chuyển nặng, toàn bộ ruộng lúa chuyển màu vàng cam rồi sau đó chuyển sang màu vàng nâu và làm chết cây lúa.
Nguyên nhân phát sinh
Vi khuẩn Xanthomonas Oryzicola là nguyên nhân gây bệnh đốm sọc vi khuẩn ở lúa.
Hình thái: Vi khuẩn dạng hình gậy ngắn, kích thước 0,4-0,6x1x2,5 micromet. Vi khuẩn có lông roi ở một đầu và nhờ có roi giúp vi khuẩn này có thể di chuyển. Xanthomonas Oryzicola thuộc loại vi khuẩn Gram âm, khuẩn lạc nhỏ tròn, màu vàng nhạt nhẵn bóng, kích thước 1mm. Vi khuẩn có thể thủy phân tinh bột. Không khử Nitrat.
Đặc điểm sinh học: Nhiệt độ 26 – 300C thích hợp cho vi khuẩn sinh trưởng. Nhiệt tối đa 400C, tối thiểu là 0 đến 50C, nhiệt độ cao từ 530 C làm vi khuẩn chết trong 10 phút. Vi khuẩn sống được ở môi trường có pH 5,7 đến 8,5, thích hợp nhất pH 6,8 – 7,2. Độ ẩm thích hợp là trên 90%.
Vi khuẩn xâm nhập gây bệnh qua vết thương cơ giới hoặc thông qua các lỗ khí khổng, và lây lan nhờ gió, nước, mưa hoặc tiếp xúc cọ xát giữa các cây, các lá trên trên ruộng.
Nguồn bệnh vi khuẩn tồn tại, bảo tồn lan truyền qua các hạt giống, hoặc các tàn dư vụ mùa như rơm rạ. Vi khuẩn cũng có thể lưu tồn, gây bệnh trên cây dại như lúa dại Oryza perennis.
Điều kiện phát triển bệnh
- Bệnh xuất hiện và phát triển ở những khu vực trung du đồng bằng, đặc biệt phổ biến ở khu vực đồng bằng ven biển.
- Bệnh đốm sọc vi khuẩn ở lúa phát sinh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, nhiệt độ cao và ẩm nhiều, thích hợp nhất là nhiệt độ 300C và độ ẩm cao từ 80%. Ruộng gieo sạ quá dày, hoặc ruộng bón phân không cân đối, đặc biệt là bón thừa đạm trên các giống mẫn cảm cũng làm bệnh dễ phát sinh gây hại.
- Bệnh phát triển mạnh hơn ở những chân ruộng bị nhiễm phèn, nhiễm mặn, ruộng trũng, khó thoát nước, khu vực mà cây lúa bị bóng cây che phủ.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh đốm sọc vi khuẩn làm lá lúa bị khô héo, vàng teo tóp làm giảm nghiêm trọng khả năng quang hợp, đồng thời vi khuẩn gây tắc nghẽn các bó mạch làm cây thiếu dinh dưỡng, dẫn đến năng suất giảm trầm trọng.
Biện pháp phòng bệnh
Dựa vào những đặc điểm sinh học của vi khuẩn, các chuyên gia đã đề các biện pháp phòng trừ tổng hợp như sau.
Biện pháp giống
- Chọn giống là biện pháp chủ đạo trong phòng trừ bệnh đốm sọc vi khuẩn nói riêng các bệnh gây hại trên lúa nói chung.
- Sử dụng các giống khỏe, có khả năng kháng bệnh, chống chịu bệnh tốt. Hạn chế sử dụng giống các ruộng nhiễm bệnh đốm sọc vi khuẩn nặng ở vụ trước, hoặc các giống dễ mẫn cảm với bệnh này như TBR 225, Bắc thơm số 7…
- Cần xử lý hạt giống trước gieo sạ đặc biệt với lô hạt bị nhiễm. Có thể xử lý giống bằng nước ấm 54 – 55 0C (vì nguồn bệnh được xác định chủ yếu là từ hạt giống và vi khuẩn gây bệnh đốm sọc chết ở nhiệt độ 530C) hoặc các sản phẩm xử lý giống trên thị trường.
Kỹ thuật canh tác
- Vệ sinh đồng ruộng kỹ trước và sau sản xuất. Xử lý đất (có thế bón vôi với liều lượng 15 – 20kg/sào) nhất là ở những vùng thường xuyên bị bệnh, xử lý tàn dư cây bệnh, dọn sạch rơm rạ.
- Cần gieo cấy đúng lịch thời vụ theo chỉ đạo địa phương.
- Gieo cấy đúng kỹ thuật, không quá dày, làm cây thiếu dinh dưỡng, tăng độ ẩm trong ruộng tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây bệnh. Nếu ruộng cấy thưa thì cấy tầm 30 – 35 khóm/m2.
- Điều khiển sự sinh trưởng cây lúa sao cho giai đoạn làm đòng đến trỗ tránh gặp phải các điều kiện thời tiết xấu, tạo thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập gây bệnh.
- Bón phân hợp lý, cân đối, đúng giai đoạn, đúng kỹ thuật: có thể dựa bảng so màu lúa để bón phân, bón đạm đầu nặng cuối nhẹ, bón thúc sớm đợt 1 đợt 2 cho lúa, nên bón thúc trước 45 ngày sau cấy, hạn chế bón thừa đạm. Cần dừng việc bón phân khi phát hiện bệnh.
- Điều chỉnh mực nước trong ruộng hợp lý, nên để mực nước nông từ 5 đến 10 cm. Sau giai đoạn đẻ nhánh, nếu thấy có dấu hiệu bệnh đốm sọc vi khuẩn thì nên tháo rút nước, để ruộng khô tầm 2 – 3 ngày để có thể rút ngắn tốc độ phát triển cũng như khả năng lây lan của vi khuẩn gây bệnh.
- Ngay sau mỗi trận mưa to, giông lớn hay giai đoạn lúa chớm bệnh bà con có thể rắc 2-3 kg vôi/sào khi lá lúa vẫn còn ướt để sát khuẩn vết thương, hạn chế vi khuẩn xâm nhập gây bệnh.
Dự tính các tác động gây bệnh
Với tình hình sản xuất lúa liên tục nhưng hiện nay cùng với điều kiện thời tiết thất thường Phòng NN và PTNT và cơ quan nhà nước cần phân công cán bộ bám sát điều tra, dự tính dự báo tình hình phát sinh, gây hại bệnh đốm sọc vi khuẩn hoặc các bệnh khác do vi khuẩn gây ra trên lúa mùa; phối hợp với các cơ quan chuyên môn các huyện thành phố và Ủy ban nhân dân các xã, phường, thị trấn hướng dẫn nhân dân các biện pháp phòng trừ kịp thời, hiệu quả.
Biện pháp xử lý
Có thể sử dụng thuốc hóa học để phòng ngừa bệnh để hạn chế bệnh phát sinh và chuyển biến nặng. Bà con có thể rắc vôi với liều lượng 60- 80kg/ha lúc mới xuất hiện bệnh chớm bệnh, hoặc sử dụng sản phẩm thuốc trừ bệnh của Nghi Anh như Sumo,…
Thuốc trừ bệnh
Nếu bệnh nặng cần nhắc lại lần 2 sau 5-7 ngày
Lưu ý
- Cần phun khi bà con phát hiện bệnh mới chớm, lúc cấp bệnh và tỷ lệ gây hại còn thấp để có hiệu quả cao nhất.
- Những ruộng đang bị bệnh bà con chú ý ngừng bón phân, và các chất chất kích thích tăng trưởng đồng thời đảm bảo ruộng đủ nước.
- Phun ướt đều mặt lá, đảm bảo đủ lượng nước đúng với hướng dẫn trên bao bì.
- Bà con nên phun thuốc vào sáng sớm hoặc chiều mát, lúc đã ráo nước sương, và tránh lúc trời mưa để đạt hiệu quả cao nhất.
Bên cạnh việc xử lý bệnh cho cây, bà con cần bổ sung thêm dinh dưỡng giúp cây phục hồi và phát triển, bà con hãy tham khảo sản phẩm phân bón lá sinh học của Nghi Anh như Tonik, Eto,…
Phân bón lá
Phân bón lá
