Giới thiệu bệnh hại
Bệnh do nấm Alternaria adwickii gây nên, nấm phát triển ở các vùng nhiệt đới, nhiệt độ phát triển mạnh nhất trong khoảng 26 – 280C nấm tồn tại trên vỏ hạt, trong đất, trong tàn dư rơm rạ dưới dạng sợi và hạch nấm.
Vì rất dễ sinh trưởng và phát triển nên bệnh được tìm thấy hầu hết các vùng trồng lúa trên thế giới. Bệnh gây hại ở mức độ không nghiêm trọng, tuy nhiên nếu nấm Alternaria adwickii kết hợp với một số nấm gây bệnh khác trên cây lúa có thể làm giảm năng suất, ảnh hưởng tới kinh tế của bà con. Vì vậy kiểm soát tốt bệnh và nắm được một số kiến thức cơ bản về bệnh sẽ giúp bà con tránh được những rủi ro về mặt kinh tế.
Đối tượng gây hại
Bệnh gây hại trên cây lúa, ngoài ra bệnh cũng xuất hiện trên một số loại hoa màu như: su hào, bắp cải, cà chua, khoai tây…
Triệu chứng / dấu hiệu của bệnh hại
Bệnh gây các vết bệnh trên lá mầm, tạo những vết chết hoại tử, có dạng hình oval hoặc hình tròn, đường kính 3 – 10 mm, khi mới xuất hiện có màu vàng sau đó chuyển sang màu xám trắng, viền có màu nâu tối và hẹp. Ngoài ra vết bệnh nhỏ màu nâu còn xuất hiện trên rễ, thân cây, nếu xuất hiện trên cây con có thể làm chết cây con. Trên hạt bị nhiễm có màu sẫm, biến màu, hạt giòn dễ vỡ hoặc teo lại. Hạch nấm xuất hiện tại trung tâm vết bệnh ở các bộ phận bị nhiễm bệnh có đốm màu đen, nhỏ.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do nấm Alternaria adwickii gây ra, nguyên nhân chủ yếu là do hạt giống bị nhiễm bệnh nhưng chưa được xử lý đã đem đi gieo trồng. Nguyên nhân từ hạt giống tiềm ẩn nhiều mối nguy hại vì nó ảnh hưởng tới khả năng nảy mầm của cây và sức chống chịu bệnh. Ngoài ra nấm tồn tại trong đất và các gốc rạ cũ dưới dạng sợi nấm và hạch nấm, ủ bệnh và trở lại phát sinh bệnh vào vụ sau.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Nấm phát triển mạnh nhất trong khoảng nhiệt độ 26 – 280C, thời điểm cây lúa trước và sau khi trổ, bào tử của Alternaria adwickii có trong không khí và lây lan ra cánh đồng nhờ gió. Người ta cũng thấy rằng tùy loại giống lúa sẽ biểu hiện bệnh nặng nhẹ khác nhau. Chế độ chăm bón mất cân đối giữa NPK cũng là nguyên nhân khiến cho cây lúa bị giảm sức chống chịu bệnh,
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh có thể tấn công vào giai đoạn trước trổ và sau trổ, tuy nhiên các chuyên gia cũng khuyến cáo rằng để giảm khả năng nhiễm bệnh thì bà con nên kiểm soát tốt ở khâu chọn giống. Bệnh gây hại ở mức độ không quá nghiêm trọng nên bà con cũng có thể yên tâm. Tuy nhiên bà con cố gắng kiểm soát tốt bệnh ở các giai đoạn phát triển của bệnh để hạt lúa có mẫu mã đẹp và năng suất hơn.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống:
Kiểm soát tốt khâu chọn giống có thể tiết kiệm được chi phí và công sức cho bà con sau này. Nếu giống đã bị nhiễm bệnh, tỉ lệ hạt giống nảy mầm thấp, những cây nảy mầm được thì cũng sẽ bị giảm sức sống. Vì vậy bà con nên chú ý hơn ở khâu chọn giống trước khi gieo trồng.
Chọn mua giống lúa chất lượng, có khả năng kháng bệnh hoặc chống chịu bệnh để trồng. Nên mua lúa giống tại các các cơ sở uy tín, các trung tâm, viện nghiên cứu vì giống lúa đã được nghiên cứu và chọn lọc kĩ trước khi đưa cho bà con.
Không lấy lúa ở ruộng đã nhiễm bệnh để làm giống cho vụ cấy sau, nếu bà con dùng lúa vụ trước thì cần chú ý nhiều hơn đến khâu chọn giống. Đây là một khâu quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm bệnh về sau bởi vì nguyên nhân nhiễm bệnh chủ yếu là từ hạt giống.
– Xử lý hạt giống:
+ Bà con có thể tham khảo cách làm đơn giản, dễ thực hiện như sau: sàng xảy trước để loại bỏ những hạt lép. Sau đó dùng muối ăn pha thành dung dịch nước muối 15% rồi đổ thóc giống vào ngâm, cứ 1kg giống thì ngâm trong 3l dung dịch nước muối. Để pha ra dung dịch nước muối 15% bà con cho 150 g muối vào 1l nước. Ngâm thóc trong 10- 15 phút rồi lấy ra rửa sạch với nước để bỏ hết nước muối trên vỏ sau đó đem ủ với nước nóng 540C
+ Xử lý bằng hóa chất: Một số loại thuốc có thể sử dụng: Rovral 50wp hoặc Uthan m45 ở nồng độ 0.3% cũng có tác dụng tiêu diệt nấm bệnh trên hạt lúa, trong đó nếu sử dụng Rovral 50wp sẽ cho hiệu quả tốt hơn.
Biện pháp sinh học
Các chế phẩm sinh học đã cho thấy được hiệu quả đáng kể trong dinh dưỡng cây trồng, giúp cây trồng tăng sức chống chịu. ưu điểm là của các chế phẩm sinh học là thân thiện với môi trường trong đó có sử dụng nấm đối kháng có tác dụng tiêu diệt nấm hại trên lúa. Ngoài ra nấm có thể phân giải chất hữu cơ thành phân bón cho cây trồng nên là đây một phương pháp rất hiệu quả và ưu việt, mang lại lợi ích lâu dài.
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
Có nhiều yếu tố tác động làm cho bệnh phát triển mạnh hơn. Nếu lúa đã bị nhiễm bệnh và lúa lại là giống có sức chống chịu kém thì khi gặp điều kiện thuận lợi nấm có thể sinh trưởng phát triển tốt, lây truyền sang các cây khác trên cánh đồng rồi lưu lại ở trong đất để di truyền sang vụ sau hoặc bám trên hạt lúa mới. Con đường lây truyền bệnh sẽ là một vòng tròn khép kín và mang tính chu kì. Vì vậy bà con có thể thấy thời điểm gieo trồng và việc vệ sinh đồng ruộng là rất cần thiết. Loại bỏ được một vài yếu tố tác động cũng hạn chế được sự phát triển của bệnh đi rất nhiều. Bà con cũng có thể trồng sang giống lúa kháng bệnh và có sức chống chịu tốt, luân canh cây trồng cũng là một cách khá hiệu quả.
Biện pháp canh tác
Bà con cần chú ý không cấy hoặc gieo sạ mật độ quá dày, các địa phương chủ động hệ thống tưới tiêu cấp thoát nước hợp lý và thông báo tới bà con thời gian thích hợp để gieo trồng.
Biện pháp kiểm dịch thực vật:
– Ngăn chặn mầm bệnh từ quốc gia khác vào thông qua kiểm soát chặt chẽ khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác.
– Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thận trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruộng khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
– Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên để kịp thời nhổ bỏ các cây bệnh tránh lây lan.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Khi nhổ mạ bà con tránh làm đứt gãy, giật nát để hạn chế sự xâm nhập của nấm, khi có cây bị bệnh cần nhổ bỏ ngay, tránh lây bệnh ra diện tích rộng hơn. Ngoài ra có thể quây nilon bao quanh ruộng, be bờ ruộng, xây dựng hợp lý hệ thống kênh rạch để cung cấp đủ nước cho lúa khi cần.
Biện pháp hóa học
Phát hiện bệnh kịp thời và sử dụng thuốc đúng cách, bà con có thể tham khảo một số thuốc trừ nấm bệnh của Nghi Anh như Kibul, Nazosi, Sunfur vừa có tác dụng phòng bệnh, trị bệnh và giúp cây phục hồi chức năng, bà con sử dụng thuốc đúng theo hướng dẫn sử dụng để đạt hiệu quả tốt nhất.
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp
Bệnh đốm vòng phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây lúa?
Vết bệnh có hình dạng như thế nào?
Xử lý bằng cách nào?
