Giới thiệu bệnh hại
Bệnh ghẻ thường khoai tây được biết đến với tên khoa học là Spongospora subterranean. Ngoài ra, hay còn gọi với nhiều tên khác như S.subterranea f.sp.subterranea Tomlinson, S. solani Brunch, Erysiphe subterranean Wallr.
Bệnh ghẻ thường khoai tây được phát hiện vào giai đoạn đầu vào năm 1841 ở Đức, bệnh này còn được gọi với tên khác là ghẻ bột khoai lang. Bệnh này hay gặp phổ biến ở các nước như Châu Mỹ, Nhật bản, Châu A, Châu Âu, Châu Phi, Trung Quốc. Đây là loại bệnh được đánh giá là khá nghiêm trọng ở các nước có khí hậu ẩm và lạnh. Bệnh này được kiểm dịch thực vật đối ngoại tại Việt Nam. Nếu cây khoai tây mắc phải bệnh này sẽ thường hạ năng suất, kém sinh trưởng và chất lượng củ không đạt.
Đối tượng gây hại
Bệnh ghẻ thường khoai tây thường xảy ra do nấm Alternaria solani gây ra, nhiễm các loại nấm gây bệnh hoặc các loại vi khuẩn. Củ bị ướt và bệnh thối khó ngửi lâu ngày, vỏ thường xuyên chuyển màu nâu sẫm và xuất hiện các vết đốm, củ mềm.
Dấu hiệu của bệnh hại
Để nhận biết bệnh hại của khoai tây, thông thường các bộ phận của cây sẽ bị phá hoại trong suốt thời gian sinh trưởng và thời kỳ sau khi thu hoạch rất nhiều.
Nấm tạo bệnh ghẻ sẽ xâm nhập và phá hoại vào phần củ non và rễ. Vết bệnh trên phần rễ là những đốm màu nâu đen, sau thời gian vết bệnh sẽ được phát triển thành những vết sưng có màu trắng sữa sau dần mới chuyển thành màu đen, diện tích mỗi vết chiếm khoảng 1 – 10 mm. Nếu củ trong tình trạng nhiễm bệnh nặng có thể làm chết cây, lá cây và thân cây bị bệnh sẽ xuất hiện đốm chết hoại màu nâu.
Phần trên của củ khi bệnh lúc mới phát hiện sẽ hiện vết đốm màu nâu tím, thường tìm thấy ở liên kết của nhau có thể chiếm diện tích nửa củ, làm củ có nhiều vết nứt trên bề mặt có hình sao hoặc chân chim. Ở phần mép vết bệnh các vết nứt lồi lên, vết bệnh nổi gờ.
Dấu hiệu điển hình dễ phát hiện củ bị bệnh ghẻ thường khoai tây nhất chính là ở phần củ xuất hiện nhiều vết đốm hình tròn, nhỏ ướt, sùi lõm có màu nâu đỏ hoặc màu nâu, xung quanh gồ ghề và sần sùi. Chúng ta dễ dàng bắt gặp những vết sùi lõm hình nhẫn phía trên mặt củ. Dấu hiệu bệnh dễ nhận biết nhất chính vào giai đoạn thu hoạch củ.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh ghẻ thường của khoai tây thường do nấm Spongospora subterranean Lagerheim là nguyên nhân gây nên. Nấm tạo bệnh thuộc họ Plasmodiophora Ceae, bộ Plasmodiophorales, lớp Myxomycetes.
Được biết đến là loại nấm tạo bệnh cổ sinh có kết cấu dạng nguyên bào Plasmodium. Bào tử nấm thường dính cùng nhau hình thành thon dài hoặc khối hình trứng, không đồng đều giống như dạng giọt biển, có màu vàng nâu, kích thước khoảng 19 đến 85 micromet, khối bào tử thường có chứa 1000 – 1500 bào tử nhỏ. Bào tử nhỏ có rất nhiều cạnh, đường kính 3.5 đến 4.5 micromet, có vách ngăn mỏng, bên ngoài có màu nâu vàng.
Khuôn khổ nhiệt độ cho xâm nhập và lây nhiễm là từ 15.5 đến 3.5 micromet, có vách ngăn mỏng, màu nâu vàng. Phạm vì nhiệt độ cho lây nhiễm và sự xâm nhập là từ 13.5 đến 21 độ C, nhiệt độ phù hợp là 13.5 đến 16 độ C, độ pH 4.6 – 7.5 lượng mưa khoảng 10mm thường xuyên trong 24h. Độ ẩm phù hợp để nấm tạo nên bao bọc bào tử là 95 đến 100%.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh ghẻ thường khoai tây được phát triển mạnh mẽ khi được ở trong môi trường có độ ẩm cao, nhiệt độ thấp độ pH thấp, khoai tây trồng ở đất có thành phần cơ giới nặng. Nấm tạo bệnh chủ yếu tồn đọng trên tàn tích và củ cây non dưới dạng bào tử tĩnh. Bào tử của nấm tạo bệnh ở phía dưới của đất có thể kéo dài tuổi thọ đến 6 năm và giữ được sự sống qua bộ máy tiêu hóa và tồn tại trong phân của các loại động vật.
Nấm gây bệnh chủ yếu trên cà chua và khoai tây. Đối với cây cà chua sẽ thương xuất hiện bệnh như sưng ở rễ. Một số loại cây trồng khác thuộc họ cà như cà độc dược, thuốc lá hại, ớt, cà dại,…là các ký chủ phụ của nấm gây bệnh. Nấm gây bệnh còn được biết đến là môi giới lây bệnh của virus nhăn móp đỉnh củ khoai tây Pontalon mop top virus – PMTV và những vết ghẻ của khoai tây nhằm tạo điều kiện cho nhiều loại nấm khác phát triển, có thể kể đến một số nấm tạo bệnh thâm nhập như nấm Fusarium và nấm Phytophthora.
Giống khoai tây của Trung Quốc mẫn cảm với bệnh. Tương tự như kháng bệnh gồm những giống Albina và Gabriella. Ở Ấn Độ đã lai tạo được những loại giống như kháng bệnh như 66 – 619/4, CP 1742, U352, JHT/A – 1214,…Ngoài ra, còn có những giống Lớn – 33 (USA/CIP), CGN – 69 – 1 (Mexico/CIP), Russet Burbank của Thổ Nhĩ Kỳ có thể giống kháng bệnh tốt.
Mức độ ảnh hưởng
Khi thấy của khoai tây bên ngoài xuất hiện nhiều đốm nâu, đen lỗ li ti thì nên canh tác và kiểm tra lại kỹ càng bởi tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của khoai. Bệnh ghẻ thường khoai tây rất dễ xảy ra ở các nước có khí hậu ẩm ướt, cho nên cần kiểm tra và ngăn chặn kịp thời trước khi bệnh gây hại quá mức làm ảnh hưởng đến cây có thể chết.
Biện pháp phòng bệnh
Nấm gây ra bệnh thường sinh sống trong đất nên cần diệt trừ và ngăn ngừa bằng các giải pháp hóa học, nên hay gặp khó khăn. Giải pháp diệt trừ, ngăn ngừa có hiệu quả nhất chính là chọn cây giống sạch hoặc kháng bệnh.
Luân canh cùng với nhiều loại cây trồng khác họ, nhất là với cây lúa nước. Không để đất ẩm, đặc biệt trong giai đoạn khoai tây tạo thành củ. Tiến hành xử lý đất bằng phương pháp không bón phân chuồng chưa hoai mục, phơi ải.
Xử lý củ cây con hoạt chất Fentin hydroxide hoặc ở nhiệt độ 55 độ C, Cymoxanil có thể chống được bệnh
Xử lý bóng đèn ở nhiệt độ 55 độ C; hoặc dùng hoạt chất fentanyl hydroxit; có thể làm giảm bớt bệnh Mức độ cảm nhiễm giữa các giống khác nhau; nhưng tính đến nay vẫn chưa có loại kháng sinh nào kháng được bệnh lở loét bởi vi khuẩn. Dùng phân bón có hàm lượng lưu huỳnh cao sẽ làm giảm một phần triệu chứng lở loét.
Biện pháp xử lý bệnh
Bệnh ghẻ thường khoai tây phát triển mạnh khi độ ẩm của đất thấp (55 đến 70% hoặc thấp hơn) vào thời điểm bắt đầu phát triển củ. Để ngăn ngừa bệnh ghẻ thường cho khoai tây, hãy tăng độ ẩm của đất trồng từ 70 đến 85% khi bắt đầu trồng củ. Tiếp theo giữ độ ẩm ở mức này cho đến khi khoai tây phát triển dài cỡ từ 3.5 đến 5cm.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh ra rằng phân của động vật có thể làm tăng và giảm nguy cơ mắc bệnh ghẻ ở khoai tây.
Bạn có thể lựa chọn các loại giống khoai tây kháng bệnh có sẵn trên thị trường.
Kiểm tra khoai tây giống của bà con trong khi bà con đang trồng chúng và không trồng bất kỳ miếng nào có dấu hiệu của bệnh ghẻ khoai tây.
Mặc dù hiện nay chưa có cách nào có thể ngăn chặn hoàn toàn bệnh ghẻ thường khoai tây, nhưng ngoài một số biện pháp kiểm soát môi trường để phòng ngừa thì bà con có thể sử dụng một số sản phẩm của Nghi Anh như Sunfur, Kibul, Nazosi,…vừa hỗ trợ phòng bệnh, trị nấm và phục hồi cây giúp cây phát triển
Thuốc trừ bệnh
