Giới thiệu bệnh hại
Bệnh héo xanh trên khoai tây do vi khuẩn Pseudomonas solanacearum gây nên. Cây khi mắc bệnh thì thân lá bị héo nhanh chóng dù vẫn còn màu xanh, thân cây có có vệt nâu đen chạy dọc thân, gốc cây xù xì, củ sau khi cắt sẽ chảy mủ màu trắng.
Bệnh xuất hiện chủ yếu ở các nước có khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều như Việt Nam, Peru, Brazil,…Nếu như không có biện pháp phòng trừ, bệnh sẽ làm giảm năng suất và chất lượng nông sản đáng kể, tệ hơn nữa có khiến mất mùa.
Đối tượng gây hại
Bệnh héo xanh gây hại trên 278 loại cây thuộc 44 họ thực vật, đặc biệt là một số cây trồng phổ biến ở nước ta như khoai tây, cà chua, lạc, vừng, đậu tương, hồ tiêu, chuối,…
Dấu hiệu của bệnh hại
Khi cây mắc bệnh, ta sẽ thấy cây héo từng cành hoặc toàn bộ cây, lá tái xanh và cây khô dần. Thân cây có những vết sọc màu nâu đen chạy dọc thân, càng gần phía gốc thân cây càng xù xì. Cắt ngang thân cây sẽ thấy rõ các bó mạch có màu nâu sẫm, bên trong chứa đầy dịch nhờn màu trắng đục. Tương tự, khi cắt ngang phần củ ta cũng sẽ thấy các vòng mạch dẫn có màu nâu đen và mủ màu trắng đục ứa ra từ những lát cắt. Ở các mắt của củ tiết ra dịch nhầy màu trắng, sau chuyển dần sang màu trắng đục như sữa, củ dần dần bị thối nhũn, khi ấn vào sẽ thấy bọt sủi lên, chất dịch chảy ra có mùi hôi.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Vi khuẩn đất kí sinh thực vật Pseudomonas solanacearum là nguyên nhân gây ra bệnh héo xanh trên khoai tây. Chúng sống ở trong đất và phân chuồng tươi chưa ủ. Chúng sẽ xâm nhập vào cây thông qua các vết thương gây ra trong quá trình chăm sóc, vun xới hay do côn trùng đốt, tuyến trùng chích. Bên cạnh đó, vi khuẩn cũng có thể xâm nhiễm vào cây từ các lỗ hở tự nhiên hay qua lỗ khí khổng trên vỏ củ khoai tây. Sau khi vi khuẩn xâm nhiễm vào cây, chúng sẽ tấn công các bó mạch dẫn khiến cho mạch dẫn bị tắc nghẽn, các chất được bộ rễ hấp thu không thể vận chuyển lên phía trên, do đó cây cũng bị héo xanh vì thiếu nước và chất dinh dưỡng.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Nhiệt độ cao từ 24 – 30oC, mưa ẩm, mưa dài ngày, mưa to là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn sinh trưởng và lan từ cây có bệnh sang những cây khoẻ mạnh. Vụ khoai sớm và khoai vụ xuân là hai vụ thường xảy ra bệnh hại và cũng là lúc bệnh gây thiệt hại nặng nhất.
Ngoài ra, môi trường lý tưởng cho loài vi khuẩn gây ra bệnh héo xanh sinh sống là các vùng đất trũng, đất cát pha thịt nhẹ hoặc đất chuyên canh, độc canh các loại cây trồng họ cà, họ đậu. Nghiên cứu cho thấy vi khuẩn còn sống trong phân chuồng tươi chưa ủ.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh thường xuất hiện trên những cây ở giai đoạn sắp ra củ và tốc độ lây lan rất nhanh. Nếu không có biện pháp phòng bệnh, phát hiện và ngăn chặn kịp thời sẽ khiến 30 – 70% số cây trong ruộng nhiễm bệnh và chết, kéo theo thiệt hại về năng suất và chất lượng củ, trường hợp xấu nhất sẽ khiến mất mùa hoàn toàn.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
Bà con nên mua giống từ các đại lý cung ứng giống khoai tây uy tín, không nên dùng khoai tây thương phẩm làm giống để tránh nhiễm bệnh. Khuyến cáo bà con nên trồng một số giống khoai tây kháng bệnh héo xanh như giống Atlantic, giống Diamant và giống Solara. Khi chọn giống, bà con nên lấy những củ giống tươi, kích thước củ đồng đều, mầm mới nhú và khỏe mạnh không bị teo tóp; 1kg sẽ có khoảng từ 20 – 25 củ
Chuẩn bị dao cắt giống phải sạch (bà con nên rửa dao bằng dung dịch xà phòng đặc) để tránh bị lây bệnh từ củ bị bệnh sang củ khác, sau khi cắt nên chấm một ít xi măng vào vết cắt. Cắt trước khi trồng 2 -3 ngày để hình thành vết sẹo, điều này giúp giảm nguy cơ vi khuẩn có trong đất xâm nhập vào củ.
Bà con cũng có thể ngâm củ đã cắt trong vòng 1 – 2 phút vào dung dịch: 100ml chế phẩm nano đồng oxyclorua + 100ml chế phẩm nano đồng + 10l nước. Đây là biện pháp đơn giản và hiệu quả đề phòng bệnh héo xanh trên khoai tây.
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học như đạm sinh học NEB-26 để cung cấp các vi khuẩn có lợi cho đất, ức chế sự sinh trưởng của các vi sinh vật gây hại. Bên cạnh đó, loại chế phẩm sinh học có tác dụng cải tạo đất trở nên tơi xốp và màu mỡ hơn, chuyển hóa đạm có trong đất giúp cây dễ dàng hấp thu, kích thích sự phát triển của rễ. Bà con pha 30ml đạm sinh học với 120l nước, tưới đều lên đất trước khi gieo trồng.
Dự tính qua điều tra, phân tích các yếu tố tác động
Vi khuẩn Pseudomonas solanacearum có thể sống trong đất từ 5 – 6 năm vì thế khuyến khích bà con nên luân canh đất trồng khoai với những loại cây không bị gây hại bởi loại vi khuẩn này như lúa, các loại rau,…nhằm hạn chế sự ảnh hưởng của vi khuẩn.
Với những vùng đất nhiễm phèn, bà con nên rắc vôi bột trước khi trồng khoai 7 – 10 ngày, liều lượng 20 – 25kg/sào Bắc Bộ. Việc này để tạo môi trường thuận lợi cho những vi sinh vật có ích phát triển.
Nông dân tuyệt đối không được bón phân chuồng chưa hoai mục cho cây mà hãy sử dụng những loại phân hữu cơ được ủ cùng những loại vi sinh vật có lợi như: trực khuẩn rơm, Bacillus polymyxa, pseudomonas flurescen,…Sử dụng phân bón đúng loại và đúng liều lượng là cách tốt nhất để cây khỏe mạnh, nâng cao khả năng chống chịu với sâu bệnh.
Biện pháp canh tác
Bà con phải làm đất thật kỹ và nhuyễn, dọn sạch cỏ rác và tàn dư từ vụ trước. Chuẩn bị sẵn rơm rạ khô để che cho cây khi còn non, nhất là khi trời mưa to để tránh cây bị dập. Ruộng trồng khoai phải thật bằng phẳng và có các rãnh thoát nước để tránh tình trạng úng nước gây thối củ, thối rễ, tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi, tấn công và lây lan sang những ruộng khoai khác.
Trong quá trình chăm sóc và vun xới, bà con chú ý tránh làm tổn thương đến cây, đặc biệt là phần rễ. Bà con nên thường xuyên thăm ruộng để bắt côn trùng và phát hiện những dấu hiệu bệnh càng sớm càng tốt.
Biện pháp xử lý bệnh
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị tận gốc bệnh héo xanh trên cây khoai tây. Khi phát hiện những dấu hiệu của bệnh, nhanh chóng nhổ cây bị bệnh và gom chúng mang đi đốt, hạn chế tối đa việc tiếp xúc giữa những cây bị bệnh và cây khoẻ. Đồng thời, bà con hãy phun một số loại thuốc bảo vệ thực vật có tác dụng trừ bệnh và hạn chế bệnh lây lan. Chúng tôi xin giới thiệu để bà con tham khảo loại thuốc bảo vệ thực vật của Nghi Anh là Kibul và Nazosi
Thuốc trừ bệnh 
Nazosi là thuốc trừ bệnh sinh học thế hệ mới có tác dụng phòng ngừa virus, vi khuẩn gây bệnh, tăng năng suất và chất lượng nông sản. Bà con hãy phun thuốc ngay sau khi phát hiện ra dấu hiệu của bệnh hại, nếu nhận thấy bệnh có chiều hướng nghiêm trọng, bà con hãy phun thuốc làm 2 lần, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày. Liều dùng 12ml pha với 16l – 18l nước sạch, phun đều khắp mặt ruộng.
Và tương tự với sản phẩm Kibul
Câu hỏi thường gặp
Bệnh héo xanh phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào trên cây khoai tây?
Cây bệnh có đặc điểm như thế nào?
Xử lý bằng cách nào?
