Giới thiệu bệnh hại
Bệnh gây hại trên hạt lúa do nấm Ustilaginoidea virens (Cooke) Taka gây ra, đây là một loại nấm đen bám trên hạt lúa, tạo thành một khối bào tử hình tròn, gặp điều kiện thuận lợi khối bào tử to ra phát triển đường kính tới 1cm, bên ngoài phủ một lớp màng mịn như nhung, biến đổi từ vàng sang màu da cam giống hoa cúc nên gọi là bệnh hoa cúc lúa. Bệnh sẽ gây hại trên một vài hạt lúa chứ không phải toàn bộ.
Nấm sẽ phát triển mạnh khi gặp kiểu thời tiết nóng ẩm (24 – 30oC), độ ẩm cao (75%), mưa nhiều. Nấm tồn tại được ở trên hạt hoặc có thể tồn tại ở trong đất từ đông sang hè, gặp điều kiện thuận lợi nấm sẽ phát triển và gây hại trên hạt lúa ở vụ sau.
Vì vậy khi nắm được một số cơ chế ủ bệnh cũng như những điều kiện thời tiết phát sinh bệnh, bà con cần chú ý hơn trong công tác phòng trừ bệnh hại. Bào tử nấm có thể lây lan từ hạt này sang hạt kia bằng gió, nước, hoặc nhờ côn trùng. Vụ đông xuân ở Đồng bằng sông Cửu Long và miền trung thường phải hứng chịu những thiệt hại đáng kể do bệnh hoa cúc lúa gây ra, ảnh hưởng năng suất lúa từ 5- 20%. Nấm tấn công vào lúc hạt đang phơi màu hoặc bắt đầu chín, nên bà con cần hết sức lưu ý phát hiện sớm bệnh ở trước giai đoạn này để có biện pháp dập dịch kịp thời.
Đối tượng gây hại
Nấm gây hại chủ yếu trên hạt lúa. Ngoài ra bệnh cũng xuất hiện trên cả ngô, kê, cỏ nhiệt đới.
Triệu chứng, dấu hiệu của bệnh hại
Bệnh gây hại trên vỏ hạt, biểu hiện bệnh khác nhau tùy thuộc vào giai đoạn nhiễm bệnh sớm hay muộn. Khi lúa đang phơi màu nấm xâm nhập phá hủy bầu hoa, nhưng không phá hủy bầu nhụy, cuống nhụy và các thùy bao phấn. Nếu nhiễm bệnh khi lúa chín, nấm sẽ bám trên vỏ trấu rồi gây bệnh bên trong hạt lúa, tiếp xúc với nội nhũ và sinh trưởng, sau đó bao bọc toàn bộ hạt. Nấm bao bọc tạo thành một lớp nhung mịn màu da cam, đường kính có thể lên tới 1 cm, đôi khi có mùi. Nhờ gió, nước và côn trùng, bệnh có thể lan truyền sang các bông lúa khác, nhẹ thì chỉ một vài hạt lúa trên bông lúa bị nhiễm bệnh, nặng thì có nhiều hạt bị nhiễm hơn.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do loài nấm Ustilaginoidea virens (Cooke) Taka gây ra. Nguyên nhân là do bản thân hạt lúa đem đi gieo trồng đã bị nhiễm bệnh. Ngoài ra nguyên nhân nữa là do nấm bệnh tồn tại trong đất dưới dạng bào tử, có thể sống sót từ mùa đông sang mùa hè và gây bệnh trên bông lúa ở vụ sau, khi lúa bắt đầu đơm bông và ra hạt.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Bệnh xuất hiện khi gặp kiểu thời tiết nóng ẩm (24 – 30oC), độ ẩm cao (75%), mưa nhiều. Ngoài ra việc bón phân không cân đối NPK, quá nhiều đạm càng về cuối sẽ làm bệnh càng dễ dàng phát triển mạnh. Bệnh phát tán nhờ gió, nước và côn trùng, lây lan từ các hạt lúa này sang các hạt lúa kia và lan sang các cây lúa khác. Thậm chí có thể lan ra các vùng lân cận khác.
Mức độ ảnh hưởng
Khi kịp thời phát hiện bệnh và ngăn chặn sớm sẽ không ảnh hưởng nhiều tới năng suất và chất lượng lúa. Bệnh sẽ xuất hiện khi lúa đang phơi màu và khi lúa ra hạt. Tuy nhiên nếu phát hiện muộn, tình trạng đã trở nặng thì rất khó để có thể dập dịch, năng suất lúa có thể bị ảnh hưởng từ 5 – 20%, ảnh hưởng đến kinh tế của bà con.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
Chọn mua giống lúa chất lượng, có khả năng kháng bệnh hoặc chống chịu bệnh để gieo trồng. Nên mua lúa giống tại các các cơ sở uy tín, các trung tâm, viện nghiên cứu vì giống lúa đã qua nghiên cứu và chọn lọc kĩ trước khi đưa ra thị trường cho bà con.
Không sử dụng những hạt lúa ở ruộng đã nhiễm bệnh để làm giống cho vụ sau, nếu bà con dùng lúa vụ trước thì cần chú ý nhiều hơn đến khâu chọn giống. Đây là một khâu quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm bệnh về sau bởi vì nguyên nhân nhiễm bệnh chủ yếu là từ hạt giống.
Xử lý hạt giống
- Trước khi ngâm ủ cần sàng, sảy hoặc đãi để loại bỏ những hạt lép. Nếu số hạt không loại >10 hạt/kg hạt giống thì nên tiến hành đãi bằng dung dịch nước muối 15% để loại bỏ tiếp. Đây là một cách tiết kiệm chi phí, thân thiện với môi trường và dễ làm. Đầu tiên cho 150g muối ăn (NaCl) và trong 1 lít nước được dung dịch nước muối 15%. Đổ 1 kg lúa giống vào 3 lít dung dịch nước muối 15%, ngâm 10 – 15 phút lấy ra và rửa sạch với nước để loại bỏ hết muối trên vỏ hạt mới đem ủ với nước nóng 54oC. Mục đích của phương pháp ngâm nước muối này là để tiêu diệt hầu hết các loại nấm có trên vỏ hạt.
- Xử lý bằng hóa chất: Một số loại thuốc có thể sử dụng để tiêu diệt nấm bệnh trên hạt lúa
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học để bổ sung và cân đối các chất dinh dưỡng cho cây trồng giúp tăng sức chống chịu.
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
Thông qua phân tích các yếu tố tác động các yếu tố bên ngoài như môi trường và yếu tố nội tại, các địa phương cũng cần có sự chỉ đạo kịp thời và thông báo tới bà con thời điểm thích hợp để gieo trồng, để hạn chế được sự phát triển của nấm bệnh. Bà con cũng cần chú ý đến dinh dưỡng cây trồng, nên bón phân cân đối NPK, tránh bón quá nhiều đạm về cuối. Vệ sinh đồng ruộng như dọn cỏ, đốt rạ, phơi ải ngâm dầm. Chọn trồng những giống lúa kháng bệnh, chống chịu tốt hoặc luân canh cây trồng để cải tạo lại đất.
Biện pháp canh tác
Bà con cần chú ý không cấy hoặc gieo sạ với mật độ quá dày, các địa phương chủ động hệ thống tưới tiêu cấp thoát nước hợp lí.
Biện pháp kiểm dịch thực vật:
- Ngăn chặn mầm bệnh từ quốc gia khác vào thông qua kiểm soát chặt chẽ khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác.
- Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thận trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruộng khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
- Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên, nhổ bỏ những cây bệnh để tránh lây lan sang vùng khác.
Biện pháp xử lý bệnh
Biện pháp hóa học
Phát hiện bệnh kịp thời và sử dụng thuốc đúng cách, bà con có thể sử dụng một số thuốc ở thời điểm trước trổ 5-7 ngày và sau dứt trổ 5-7 ngày, sử dụng thuốc đúng theo hướng dẫn sử dụng, ngoài ra bà con có thể sử dụng thuốc trừ bệnh nhóm gốc đồng
Kinh nghiệm truyền thống
Khi nhổ mạ bà con tránh làm đứt gãy, dập nát để hạn chế sự xâm nhập của nấm, khi có cây bị bệnh cần nhổ bỏ ngay, tránh lây bệnh ra diện tích rộng hơn. Ngoài ra có thể quây nilon quanh ruộng, đắp đập be bờ, xây dựng hệ thống kênh rạch để nước thoát thẳng ra kênh, hạn chế thoát nước qua các ruộng vì nấm có thể di chuyển theo dòng nước để lây bệnh sang ruộng khác.
Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như: Kibul… Phun nhắc lại 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày nếu bệnh nặng
Thuốc trừ bệnh
Chú ý: Phun theo chỉ dẫn trên nhãn bao bì thuốc và tuân thủ tuyệt đối quy tắc “4 đúng” trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Bên cạnh việc phun thuốc xử lý bệnh bà con cần bổ sung dinh dưỡng cho cây sớm phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển, để thực hiện bà con nên tham khảo sản phẩm dinh dưỡng cây trồng của Nghi Anh: Tonik 1.8SL, Eto,..
Phân bón lá
Phân bón lá
