Giới thiệu bệnh hại
Cây đay là một trong những cây công nghiệp đem lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân. Đay là cây công nghiệp lấy sợi thường được dùng để sản xuất sợi vải và sản xuất giấy. Sợi từ cây đay có nhiều đặc tính tốt như hút ẩm tốt, có độ bền cao và chịu được lực ma sát mạnh. Ngoài ra, lá cây đay còn có thể dùng trong chăn nuôi, làm thức ăn cho gia súc. Tuy nhiên, cây cũng hay bị nhiễm các bệnh do nấm khiến cho bà con nông dân phải đau đầu. Một trong số những bệnh hại, thường gặp nhất là bệnh thán thư. Bệnh do một loại nấm có tên khoa học là Colletotrichum corchori Ikata et Tanaka gây nên.
Đối tượng gây hại
Cũng giống như một số loại bệnh khác, bệnh thán thư cũng xuất hiện trên nhiều giống cây ở các nhóm khác nhau: Cây lương thực, cây rau màu, cây ăn quả, cây công nghiệp ngắn ngày,… và được gây ra bởi nhiều loại nấm khác nhau. Bệnh thán thư ở mỗi cây sẽ do một loại nấm gây ra.
Triệu chứng, dấu hiệu bệnh hại
Bệnh thán thư ở cây đay có thể xuất hiện bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Ban đầu khi cây vừa bị nhiễm bệnh sẽ xuất hiện những đốm tròn nhỏ và dần dần lan rộng khắp cả bề mặt lá cây hoặc trên thân cây.
Ở cây non, ban đầu bệnh chỉ là những vết tròn nhỏ có màu nâu, mọng nước ở trên thân cây. Khi càng phát triển, vết bệnh ngày càng to dần và từ từ lan rộng bao quanh cả thân cây dẫn đến việc cây bị chết héo.
Đối với lá cây, vết bệnh thường xuất hiện ở mép lá rồi từ từ lan rộng trên bề mặt lá theo hình bán nguyệt hoặc hình tròn, vết bệnh có màu nâu và bao xung quanh bởi một màu nâu đỏ. Phần ở giữa sẽ có dấu hiệu hơi lõm xuống. Trên bề mặt vết bệnh thường sẽ xuất hiện nhiều chấm nhỏ li ti màu đen đó thường là các đĩa cành của nấm gây bệnh.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh thán thư ở cây đay được gây ra bởi nấm Colletotrichum corchori Ikata et Tanaka.
Đĩa cành bào của nấm gây bệnh có nhiều lông gai màu đen, đa bào của nấm không phân thành những nhánh nhỏ. Bào tử phân sinh của nấm sẽ không có màu, đây là một loại đơn bào. Khi đơn bào này nảy mầm sẽ hình thành màn ngăn ngang và từ đó sẽ mọc ra hai ống mầm.
Nấm Colletotrichum corchori Ikata et Tanaka có thể tồn tại rất lâu trong đất chờ đợi thời gian thích hợp để xâm nhập vào cây ký chủ. Ngoài ra, nguồn bệnh có thể tồn tại trong các loại hạt giống cây trồng, ở dưới dạng sợi nấm tiềm sinh nằm trong hạt giống và bào tử phân sinh tồn tại trên bề mặt của hạt giống. Hoặc nấm cũng có thể tồn tại trên đồng ruộng, nơi đã có cây bị nhiễm bệnh nhưng chưa được xử lý sạch sẽ.
Loài nấm này sẽ thâm nhập vào cây thông qua các tác động từ môi trường như gió, mưa hoặc bám vào côn trùng. Đồng thời, chúng cũng có thể xâm nhập thông qua các vết thương hở trên cây hoặc xâm nhập trực tiếp vào cây.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Khác với những loại nấm gây bệnh thán thư trên những giống cây khác thường tồn tại ở những môi trường ẩm ướt, khí hậu có nhiệt độ thấp. Nhưng trái ngược, nấm Colletotrichum corchori Ikata et Tanaka gây bệnh thán thư trên cây đay lại tồn tại ở nhiệt độ 30 độ C và tối đa là 40 độ C. Nếu ở nhiệt độ cao hơn trong khoảng 55 độ C chúng sẽ chết trong vòng 5 phút.
Mức độ ảnh hưởng của bệnh
Bệnh gây ảnh hưởng khá nghiêm trọng đến đời sống và kinh tế của bà con nông dân nếu như họ chọn cây đay làm nguồn kinh tế chính. Vì bệnh thán thư ở cây đay thường xuất hiện nhiều ở những cây con đang trong quá trình phát triển và làm hư hại cây con khiến chúng chết hoặc sinh trưởng kém. Điều này có thể dẫn đến việc không đủ số lượng cây để cung cấp cho quá trình dệt vải và đáp ứng được nhu cầu để xuất khẩu.
Biện pháp phòng bệnh hại
Với hạt giống, nên chọn hạt giống đã qua chọn lọc, có tính kháng bệnh cao. Nên xử lý hạt giống trước với các dung dịch hóa học có trên thị trường trước khi trồng theo liều lượng hướng dẫn trên bao bì hoặc của các chuyên gia nhằm giảm tỷ lệ mắc bệnh của cây hoặc chọn mua cây giống khỏe mạnh ở cơ sở uy tín. Hoặc bà con có thể xử lý với nước nóng 56 độ trong vòng 20 phút.
Nên xử lý đất trồng bằng bột vôi trước 15 ngày rồi mới bắt đầu vụ mùa. Đồng thời bón lót bổ sung chất dinh dưỡng cần thiết vào đất để cây có thể phát triển khỏe mạnh. Tránh trồng cây ở những nơi quá thấp vì cây có thể bị ngập úng trong mùa mưa.
Đối với phân bón, bà con cần bón đạm, lân và kali theo liều lượng cân đối, không nên bón 1 chất dinh dưỡng quá nhiều. Lưu ý, không nên sử dụng phân tươi làm phân bón vì trong phân tươi chứa nhiều mầm bệnh gây hại chưa được xử lý. Do đó, khi sử dụng phân tươi có thể gây thêm nhiều bệnh cho cây.
Sau khi thu hoạch nên dọn sạch sẽ các tàn dư còn sót lại trên đất để giảm tối thiểu trường hợp nấm còn sót lại gây bệnh cho các cây mới.
Bà con nên thường xuyên kiểm tra cây, cắt tỉa bớt những nơi um tùm khó thấy để có thể phát hiện bệnh một cách dễ dàng. Tuy nhiên, nên tránh làm cây bị thương vì nấm có thể sẽ lợi dụng để xâm nhập vào cây gây bệnh cho cây.
Để hạn chế bệnh cho cây, bà con cũng có thể chọn chế độ luân canh cây đay với một số loài cây khác như:
– Luân canh đay với lúa
– Đay – lúa mùa – cây vụ đông
– Đay – một số loại rau màu
– Ngô vụ mùa đông xuân – đay – lúa
– Đay – lúa mùa – đay (vùng bãi chân vàn, thấp)
Đối với những khu vực chuyên trồng cây đay, thì nên chú ý nếu trồng luân canh cũng nên ưu tiên trồng cây đay làm vụ mùa chính trong năm. Khi luân canh đay với lúa thì nên ưu tiên chọn lúa nước để giảm thiểu tối đa các bệnh hại
Biện pháp xử lý bệnh hại
Tương tự bệnh nấm khác, khi phát hiện cây bị bệnh cần nhanh chóng loại bỏ cây bệnh, đem đi tiêu hủy để tránh tình trạng lây lan mất kiểm soát. ở nơi phát hiện cây bệnh nên nhanh chóng rải bột vôi để khử khuẩn. Khi xử lý cây trồng nên xử lý từ nơi chưa phát bệnh dần đến nơi phát bệnh để giảm tình trạng lây lan. Sử dụng thuốc trừ nấm để ngăn chặn sự phát triển lây lan của nấm bệnh
Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm trừ bệnh điển hình của Nghi Anh như: Kibul, Nazosi, Sunfur,…
Thuốc trừ bệnh 
Câu hỏi thường gặp
Bệnh thán thư đay phát sinh, phát triển ở giai đoạn nào?
Cây bệnh có đặc điểm như thế nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
