Giới thiệu bệnh hại
Bệnh do nấm Bipolaris oryzae gây nên, nấm phát triển được ở khoảng nhiệt độ tương đối rộng (27 – 300C), nấm có thể tồn tại ở dạng sợi nấm và dạng bào tử đa bào tùy vào điều kiện thời tiết khác nhau, nhờ đó nấm có thể ủ bệnh được trong một thời gian dài, khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ bùng phát.
Vì rất dễ sinh trưởng và phát triển nên bệnh được tìm thấy hầu hết các vùng trồng lúa như châu Á, châu Mĩ và châu Phi. Đây cũng là một nguyên nhân gây ra nạn đói cho Ấn Độ năm 1942, làm mất mùa 50 – 90% diện tích. Tại Việt Nam, những vùng đất bạc màu, nghèo dinh dưỡng thường bệnh sẽ phát triển nhiều hơn. Bệnh có thể tấn công vào bất kì giai đoạn phát triển nào của cây lúa, bệnh làm cháy lá, nếu lúa bị tấn công ở giai đoạn làm đòng đến khi trổ hạt thì hạt thường bị đen, tỉ lệ hạt lửng lép cao. Hạt bị bệnh trọng lượng hạt giảm 4.58 – 29.1%. Ngoài ra người ta thường thấy bệnh xuất hiện ở các giống lúa dài ngày, nếu bị thiếu dưỡng chất sẽ làm cây lúa dễ nhiễm bệnh. Vì vậy bà con cần chú ý chăm sóc về dinh dưỡng cho cây ở những thời kỳ lúa đang phát triển để giảm thiểu phát triển bệnh ở lúa.
Đối tượng gây hại
Bệnh gây hại trên cây lúa, ngoài ra bệnh cũng được tìm thấy ở 23 loài cỏ dại một lá mầm.
Triệu chứng của bệnh hại
Bệnh có thể xuất hiện ở nhiều bộ phận của cây như lá mầm, lá, bẹ lá và hạt. Trên lá mầm, tại vị trí vết bệnh xuất hiện các đốm nhỏ màu nâu. Nấm gây bệnh trên lá, đầu tiên vết bệnh là các đốm nhỏ màu vàng, nếu bệnh phát triển nặng các đốm chuyển màu sang màu nâu, xung quanh có quầng vàng, hình dạng giống hạt vừng, lá sau đó thường khô vàng và chết. Khi gây bệnh trên bẹ lá đòng và hạt, vết bệnh có màu nâu, không có hình dạng nhất định, nấm bao phủ toàn bộ hạt và có thể xâm nhập vào nội nhũ.
Nguyên nhân phát sinh bệnh hại
Bệnh do nấm Bipolaris oryzae gây ra, nguyên nhân chủ yếu là do bản thân hạt giống khi đem đi gieo trồng đã bị mắc bệnh, đây cũng là nguyên nhân đáng lo nhất vì nếu không loại được hạt giống bệnh trước khi gieo trồng thì hạt giống đó sẽ trở thành nguồn bệnh cho vụ sau. Ngoài ra, bệnh phát triển do nấm tồn tại dưới dạng sợi nấm đa bào và bào tử phân sinh, chúng sống trong đất và các gốc rạ, thời gian có thể 2 – 3 năm, đợi đến khi thời tiết thuận lợi sẽ sinh sôi phát triển trở lại ở vụ sau.
Điều kiện phát triển bệnh hại
Khi thời tiết ấm áp, nấm có thể xâm nhập vào cây trong 4h, nhiệt độ thích hợp nhất để nấm phát triển là 27 – 300C. Các bào từ có thể tồn tại ở khoảng nhiệt độ tương đối rộng từ 5 – 380C, pH 4 – 10, gặp điều kiện nhiệt độ thích hợp sẽ nảy mầm rồi phát triển, thường là 25 – 30 0C. Ngoài ra nếu đất trồng lúa nghèo dinh dưỡng, bạc màu, vùng trung du đồi núi, bệnh xuất hiện khá nghiêm trọng. Trên các giống lúa dài ngày khả năng nhiễm bệnh cao hơn và cây trồng không được chăm sóc đầy đủ về dinh dưỡng ở các giai đoạn sinh trưởng cũng dễ nhiễm bệnh hơn. Bệnh lan truyền được trên đồng ruộng nhờ gió.
Mức độ ảnh hưởng
Bệnh có thể tấn công vào bất kì giai đoạn phát triển nào của cây lúa, tuy nhiên một nghiên cứu chỉ ra rằng nếu bệnh có thể được ngăn chặn trước giai đoạn lúa làm đòng thì bà con có thể yên tâm về chất lượng của lúa. Nếu sau giai đoạn này, bệnh đã phát triển trên hạt lúa, làm cho hạt bị lép, lửng, ảnh hưởng tới năng suất và hiệu quả kinh tế của bà con, trọng lượng của hạt bị nhiễm bệnh giảm 4.58 – 29.1%.
Biện pháp phòng bệnh
Biện pháp giống
Kiểm soát tốt khâu chọn giống có thể tiết kiệm được chi phí và công sức cho bà con sau này. Nếu giống đã bị nhiễm bệnh, tỉ lệ hạt giống nảy mầm là 11 – 29%, những cây nảy mầm được thì cũng sẽ bị giảm sức sống. Vì vậy bà con nên chú ý hơn ở khâu chọn giống trước khi gieo trồng.
Chọn mua giống lúa chất lượng, có khả năng kháng bệnh hoặc chống chịu bệnh để trồng. Nên mua lúa giống tại các các cơ sở uy tín, các trung tâm, viện nghiên cứu vì giống lúa đã được nghiên cứu và chọn lọc kĩ trước khi đưa cho bà con.
Không sử dụng những hạt lúa ở ruộng đã nhiễm bệnh để làm giống cho vụ sau, nếu bà con dùng lúa vụ trước thì cần chú ý nhiều hơn đến khâu chọn giống. Đây là một khâu quan trọng đầu tiên nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ nhiễm bệnh về sau bởi vì nguyên nhân nhiễm bệnh chủ yếu là từ hạt giống.
– Xử lý hạt giống:
+ Trước khi ngâm ủ cần sàng, sảy hoặc đãi để loại bỏ những hạt lép. Nếu số hạt không loại >10 hạt/kg hạt giống thì nên tiến hành đãi bằng dung dịch nước muối 15% để loại bỏ tiếp. Đây là một cách tiết kiệm chi phí, thân thiện với môi trường và dễ làm. Đầu tiên cho 150 g muối ăn (NaCl) và trong 1 lít nước được dung dịch nước muối 15%. Đổ 1 kg lúa giống vào 3 lít dung dịch nước muối 15%, ngâm 10 – 15 phút lấy ra và rửa sạch với nước để loại bỏ hết muối trên vỏ hạt mới đem ủ với nước nóng 540C. Mục đích của phương pháp ngâm nước muối này là để tiêu diệt hầu hết các loại nấm, trong đó có loại nấm gây bệnh lúa von.
+ Xử lý bằng hóa chất: Một số loại thuốc có thể sử dụng ở nồng độ 0.3% cũng có tác dụng tiêu diệt nấm bệnh trên hạt lúa
Biện pháp sinh học
Sử dụng các chế phẩm sinh học để bổ sung và cân đối các chất dinh dưỡng cho cây trồng giúp tăng sức chống chịu.
Dự tính qua điều tra phân tích các yếu tố tác động
Thông qua phân tích các yếu tố tác động các yếu tố bên ngoài như môi trường và yếu tố nội tại, các địa phương cũng cần có sự chỉ đạo kịp thời và thông báo tới bà con thời điểm thích hợp để gieo trồng, để hạn chế được sự phát triển của nấm bệnh. Bà con cũng cần chú ý đến dinh dưỡng cây trồng đặc biệt là ở các giai đoạn sinh trưởng. Vệ sinh đồng ruộng như dọn cỏ, và tàn dư rơm rạ, phơi ải ngâm dầm. Chọn trồng những giống lúa kháng bệnh, chống chịu tốt hoặc luân canh cây trồng để cải tạo lại đất.
Biện pháp canh tác
Bà con cần chú ý không cấy hoặc gieo sạ mật độ quá dày, các địa phương chủ động hệ thống tưới tiêu cấp thoát nước hợp lý và thông báo tới bà con thời gian thích hợp để gieo trồng.
Biện pháp kiểm dịch thực vật
– Ngăn chặn mầm bệnh lây lan từ nước khác vào thông qua việc kiểm soát khâu nhập khẩu hạt giống cũng như các vật liệu làm giống khác một cách chặt chẽ
– Các cán bộ khi đi thăm đồng cần cẩn thận trong khi đi khảo sát các ruộng bệnh, lau sạch giày dép khi di chuyển từ ruộng này sang ruộng khác, tránh bị lây nhiễm chéo sang các ruộng sạch bệnh.
– Bà con nông dân cũng cần thăm đồng thường xuyên để kịp thời nhổ bỏ các cây bệnh tránh lây lan.
Biện pháp xử lý bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Khi nhổ mạ bà con tránh làm đứt gãy, giật nát để hạn chế sự xâm nhập của nấm, khi có cây bị bệnh cần nhổ bỏ ngay, tránh lây bệnh ra diện tích rộng hơn. Ngoài ra có thể quây nilon quanh ruộng, đắp đập be bờ, xây dựng hệ thống kênh rạch để cung cấp đủ nước cho lúa.
Biện pháp hóa học
Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như: Kibul… Phun nhắc lại 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau 5 – 7 ngày nếu bệnh nặng
Thuốc trừ bệnh
Chú ý: Phun theo chỉ dẫn trên nhãn bao bì thuốc và tuân thủ tuyệt đối quy tắc “4 đúng” trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Bên cạnh việc phun thuốc xử lý bệnh bà con cần bổ sung dinh dưỡng cho cây sớm phục hồi khả năng sinh trưởng và phát triển, để thực hiện bà con nên tham khảo sản phẩm dinh dưỡng cây trồng của Nghi Anh: Tonik 1.8SL, Eto,..
Phân bón lá
Phân bón lá
