Ở Việt Nam mô hình trồng cây ăn quả đang ngày càng phát triển, bởi nhu cầu thị trường ngày càng cao nên để đáp ứng đủ nhu câu đó nền nông nghiệp trồng trọt Việt Nam đang dần phát triển mạnh mẽ. Ở Việt Nam có rất nhiều loại cây ăn quả phát triển, xu hướng du nhập nước ngoài cũng rất cao. Nhưng dòng cây ăn quả hiện đang chiếm ưu thế cao là các loại cây ăn quả có múi. Các loài cây có múi thường có nhiều dưỡng chất, khoáng, vitamin hơn những loại quả thông thường. Bởi các loài cây này thường chia thành múi và trong các múi chứa rất nhiều nước. Các loài cây ăn quả bên cạnh những ưu điểm nổi trội thì ngoài ra vẫn còn chịu ảnh hưởng từ yếu tố ngoại cảnh khác như sâu bệnh. Đặc biệt là loài bướm phượng hại cây có múi.
Giới thiệu sâu hại
– Bướm phượng có tên khoa học là Papilio demoleus, họ bướm phượng Papilionidae, bộ cánh vẩy Lepidoptera. Loài bướm này thường phân bố khắp các khu vực có trồng cây có múi như đồng bằng sông Hồng, khu vực Nam Bộ. Loài bướm phượng này còn xuất hiện nhiều trên thế giới như Trung Quốc, Nam phi,…Đây là loài bướm có kích thước lớn, với nhiều màu sắc khác nhau. Loài bướm này gây hại để lại hậu quả rất nặng nề, giảm đi năng suất cũng như chất lượng cây trồng rất đáng kể.
Đặc điểm hình thái
– Vòng đời của loài bướm này từ 23 -35 ngày. Trải qua 4 giai đoạn trứng, sâu non, nhộng, thành trùng.
+ Trứng có dạng hình cầu, dài khoảng 1mm. Khi mới đẻ trứng có màu trắng sữa, khi sắp nở trứng chuyển sang màu nâu xám. Thời gian ủ trứng kéo dài 3-7 ngày.
+ Sâu thường trải qua 5 tuổi phải triển kéo dài 15-25 ngày.
+ Đối với loại bướm Phượng Vàng khi nở thường có màu nâu sẫm, thân hình có nhiều gai góc nổi lên xù xì, sau đó trên lưng sâu sẽ xuất hiện những vệt màu trắng. Sau khi lột xác lần thứ 3 sâu non sẽ chuyển sang màu vàng hoặc màu xanh lá. Ở phía trên mặt lưng và hai bên thường có nhiều đốm màu đen hoặc nâu. Khi sâu lớn đầy sức có thể dài tới 5cm.
+ Sâu non của các loại bướm phượng thường có đặc điểm chung là các đốt ngực thứ nhất thường to hơn so với các đốt còn lại. Hơn nữa ở mặt lưng của đốt thứ nhất thường có một tuyến hôi, khi chạm vào chúng có thể nhô ra ngoài như một đôi râu màu đỏ, hình chữ V. Tuyến này thường tiết ra mùi hôi để xua đuổi kẻ thù, khiến kẻ thù sợ hãi.
+ Sâu non khi đã lớn sẽ nhả tơ để bám và hóa nhộng.
Đối tượng gây hại
– Loài bướm phượng này thường gây hại nhiều nhất trên các loại cây có múi như cam, quýt, bưởi, chanh,…
Triệu chứng gây hại
– Sâu non thường chui từ trong các lá ra để gây hại. Ban đầu sâu non sẽ ăn phần lá non, ăn khuyết bìa lá. Lớn hơn một chút chúng sẽ ăn sâu hết các lá và ăn các chồi non. Các chồi non sẽ dần bị khô các viền bị cắn trước sau đó héo khô làm cây không thể phát triển. Cây sẽ không thể phát triển được các lớp lá non, chồi non từ đó năng suất cũng như sản lượng cây bị giảm đi trầm trọng và đáng kể. Các cây cam, quýt cũng sẽ dần mất đi vẻ đẹp của cây.
Đặc điểm sinh thái
– Tập quán của sâu non thường sẽ ăn hết lớp vỏ trứng hoặc lớp da non mới lột ra, không để lại bất cứ dấu vết nào. Khi nhỏ sâu non sẽ gặm nhấm lá non, ăn khuyết một phần lá, bìa lá. Khi lớn lên thì chúng có thể ăn cả chồi hoặc thân non. Từ khoảng tuổi thứ 4 trở đi sâu non thường chui lấp vào trong các cành lá, khi ăn mới đi ra khỏi lá. Sâu thường có tính chất nhả tơ trên bề mặt lá để bám trụ. Khi lớn hơn sâu sẽ nhả tơ để treo thân mình làm nhộng trên cành cây. Và ở những nơi sâu sinh sống thì phần đuôi nhộng sẽ dính một phần lên thân hoặc cành cây.
– Bướm có rất nhiều màu sắc sặc sỡ, chúng thường hoạt động vào ban ngày, đẻ trứng rời rạc vào các đọt non của cây. Ấu trùng nở ra ăn rải rác trên các lá non, ảnh hưởng lớn tới sự phát triển cây trồng. Hàng năm, sâu non thường gây hại nhiều nhất từ tháng 4 – tháng 9.
Thiên địch
– Loài bướm phượng sẽ chịu sự tác động từ hai loại thiên địch: Thiên địch bắt mồi và thiên địch ký sinh
– Thiên địch bắt mồi: 5 loài thuộc bộ cánh màng, 1 loài bộ bọ ngựa, nhện và nhông xanh. Các loài bắt mồi chủ yếu sẽ ăn trứng, sâu non của bướm.
– Thiên địch ký sinh: Ong vàng, ong vò vẽ, các loài ong sẽ ký sinh vào trứng của bướm phượng.
Biện pháp phòng bệnh
– Chủ yếu thực hiện tốt các biện pháp canh tác:
+ Lựa chọn khu vực có đất trồng không có tàn tích của các gốc cây bị sâu bệnh, chọn những khu vực thoáng đãng để hấp thụ tốt ánh nắng mặt trời đảm bảo cây trồng phát triển khỏe mạnh.
+ Tạo hố và bón phân bổ sung trước khi trồng cây, cân đối các loại lân, phân bón lót đúng và đủ, không để quá mức khiến cây bị thừa chất và phản tác dụng.
+ Luôn ưu tiên các loại giống cây đảm bảo chất lượng đầu vào tốt, kháng bệnh tốt.
+ Thường xuyên đi thăm vườn để nhanh chóng phát hiện các loại sâu bệnh phát sinh trên cây.
Biện pháp xử lý bệnh
+ Nếu phát hiện sâu bướm gây hại với mật độ thấp có thể bắt bằng tay, tỉa cành để các đợt chồi non ra đều và tập trung.
+ Khi thành trùng xuất hiện và đẻ trứng trên các chồi non sẽ phải sử dụng thuốc để khai trừ trứng. Hoặc khi sâu bệnh ở mức độ cao hơn thì có thể tiến hành phun thuốc phòng trừ như các loại sâu khác bằng các thuốc có chứa hoạt chất như Emamectin, gốc methrin… Bà con hãy tham khảo một số sản phẩm của Nghi Anh như Thánh sầu, Sumo, Lửng mật,…
Thuốc trừ sâu
