Giới thiệu về sâu hại
Rệp dính, tên khác là rệp vảy có tên khoa học là Saissetia hemisphoerica. Chúng là loại côn trùng đa thực nên ăn rất nhiều loại thực vật khác nhau, chủ yếu là cây ăn quả. Nó cũng là một loại côn trùng tương đối đặc biệt bởi chúng bất động trên cây, giống như những chiếc vảy nằm trên cây.
Rệp dính (rệp vảy) gây hại các loại cây ký chủ của chúng bằng cách ăn nhựa cây và tiết ra chất độc như một loại chất dính mà có thể bao phủ lá và quả. Tại các khu vực bị rệp dính phá hoại, lá thường bị ảnh hưởng và chuyển sang màu xanh nhạt và héo dần, hơn nữa, chất dính đó cũng thúc đẩy sự phát triển của nấm mốc trên các bộ phận trên cây ký chủ.
Đặc điểm hình thái
Rệp dính có màu nâu đen, hình bán cầu, tròn, lồi với đường kính khoảng 4mm và thường hoạt động tập trung ở sát 2 mé các gân chính và phụ, mặt trên của lá. Chúng có đủ loại kích cỡ, con nhỏ nhất bằng hạt phấn, có màu vàng nâu ở tuổi 1, con to nhất bằng con bọ rùa đỏ cậy vẩy lên và bóp nhẹ thì có nước nhầy màu đỏ. Bên ngoài cơ thể rệp bao phủ bởi 1 lớp vảy hình hơi tròn, hình bầu dục, khi cạy vảy đó lên và bóp nhẹ thì có nước nhầy màu đỏ rỉ ra.
Rệp dính trưởng thành thường bất động như tên gọi của chúng, giống như một lớp vỏ trên các bộ phận của cây mà chúng ký chủ. Chúng sinh sản nhanh và phát triển nhiều với số lượng quần thể cao bám dày trên thân, cành, lá và trái cây.
Trứng của rệp dính trưởng thành rất nhỏ, màu vàng, nằm dưới bụng con cái.
Rệp vảy chích hút dưỡng chất của cây, chất bài tiết làm xuất hiện nấm bồ hóng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quang hợp. Kiến đen và ong ngoài ăn theo còn phát tán trứng hoặc mầm mống của rệp đi khắp cây và các nơi. Ngoài ra, rệp vẩy còn lan truyền nhờ gió mưa và các hoạt động của con người.
Đối tượng gây hại
Rệp dính là một loại côn trùng đa thực, nên ngoài phá hoại trên cây xoài, chúng còn gây hại trên rất nhiều loại cây ăn quả khác như ổi, mãng cầu, cam, quýt, chanh, bưởi,… Thấy rằng, chúng xuất hiện nhiều trên khắp các ruộng cây, gây khó khăn trong việc phòng trừ bởi có đa dạng nguồn thức ăn cho chúng.
Triệu chứng gây hại
Đặc điểm chính của rệp dính đó là chúng chích hút nhựa ở các phần non của cây xoài như đọt non, lá non, quả non, cuống ở quả non, từ đó làm cây bị suy yếu, các đọt non bị cháy, khuyết tật, hoa bị rụng hoặc không phát triển tiếp được. Rệp dính khi bám trên các trái non, thậm trí các trái hơi già để lại những dấu chấm trắng bởi nhựa trái rỉ ra sau khi bị rệp chích hút. Các trái non đó sau bị biến dạng và chất lượng quả bị ảnh hưởng. Loài rệp dính này còn bài tiết mật làm xuất hiện nấm bồ hóng, gây ảnh hưởng tới chức năng quang hợp của cây và thu hút kiến đen và ong ngoài kéo tới, phát tán trứng của rệp đi khắp cây. Ngoài ra, rệp vảy còn lan truyền sự ảnh hưởng của chúng nhờ gió mưa và các hoạt động của con người. Nhìn chung, các đối tượng này đồng thời tác động lên cây xoài làm cho cây xoài bị còi cọc, kém phát triển, ảnh hưởng nhiều đến năng suất và phẩm chất của trái.
Đặc điểm sinh thái
Rệp vảy có thể nhìn thấy quanh năm với nhiều thế hệ phát triển chồng chéo trong suốt cả năm, đặc biệt vào mùa nắng nóng, giai đoạn xoài ra hoa vào mùa xuân và trong thời gian cây thu hoạch.
Con cái sẽ đẻ 80-200 trứng tùy theo nhiệt độ, vòng đời trung bình khoảng 35-40 ngày vào mùa hè hoặc 70-85 ngày vào mùa đông.
Khả năng gây hại:
Cây xoài mà xuất hiện hiện tượng nấm bồ hóng ở thời kỳ mang hoa và đậu quả chủ yếu do diễn biến bất thường của thời tiết.
Rệp dính phát sinh và hoạt động từ tầng tán thấp trở lên ở cây phát triển sum suê
Gây hại gián tiếp bằng cách đóng vai trò là vật trung gian truyền bệnh thực vật bởi đặc tính bài tiết dịch ngọt tích tụ trên bề mặt lá phía trên. Trong điều kiện ẩm ướt, lớp mật này có thể bị xâm chiếm bởi một loại nấm không ký sinh màu đen.
Thiên địch của rệp dính
Bọ rùa
Có hình bầu dục hoặc tròn, dài từ 1-10mm tùy với vai trò là 1 loài côn trùng có lợi. Chúng thường săn các loại rệp sáp, rệp vảy, rệp vừng, bọ trĩ, rầy lá và các loài côn trùng thân mềm nhỏ khác với sức ăn đến 50 con/ ngày.
Bọ cánh gân Chrysopa chrysoperla
Ấu trùng của bọ cánh gân được coi là động vật săn mồi tích cực. Chúng có thể ăn thịt rệp và kể cả các loại côn trùng nhỏ khác. Nó đã được sử dụng làm tác nhân kiểm soát dịch bệnh sinh học đối với côn trùng gây hại trên cây trồng.
Ong bắp cày ký sinh: Metaphycus, Microterys nietneri, Encyrtus spp.
Loài này có bộ cánh mỏng, vòi rất dài, thường đẻ trứng vào ấu trùng của rệp. Khi những con ong này đẻ trứng vào ấu trùng sâu hại, trứng sẽ phát triển và phá hủy vật ký sinh. Trong một ngày, một con ong có thể đẻ được vài chục trứng trên những loài côn trùng này gây hại cho cây.
Biện pháp phòng
Kỹ thuật canh tác
– Cần có chế độ tưới tiêu phù hợp cho cây: tưới bù nước ngày 1 lần trong 10 ngày liền
– Nên trồng với mật độ cây thích hợp
– Luôn giữ độ thông thoáng cho vườn và vệ sinh vườn thường xuyên
– Bao quả bằng bọc nilon ngay từ khi còn non tránh rệp dính bám trên quả
Biện pháp sinh học
– Bảo vệ vườn cây bằng cách nuôi các loại thiên địch có lợi cho việc diệt trừ rệp dính và đồng thời bảo vệ môi trường, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc hóa học
Biện pháp kiểm dịch thực vật
Cắt tỉa sát cuống những lá có nhiều rệp bu bám, sau đó đem đốt tiêu hủy, đồng thời cần cắt tỉa cành lá nhằm tạo độ thông thoáng
Biện pháp trừ bệnh
Kinh nghiệm truyền thống
Có thể dùng máy bơm áp suất cao để xịt vào các phần bị rệp bu bám cho rửa trôi bớt
Biện pháp hóa học
Nên phun thuốc trừ sâu toàn bộ cây hoặc dầu khoáng có hiệu quả để kiểm soát quy mô và sự phân tán của rệp dính, đặc biệt cần sử dụng thuốc ngay khi quần thể còn thấp để ngăn chặn sự gia tăng số lượng quần thể.
Sử dụng thuốc có chứa hoạt chất như Thiamethoxam,… phun đẫm đều 2-3 lần cho khoảng diện tích 100m2 tán lá, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày. Chú ý thực hiện vào chiều mát không mưa và cần che đậy các đồ vật xung quanh tránh ảnh hưởng. Sản phẩm điển hình của Nghi Anh như Báo hoa, Sumo, Tia sét, Bay rầy, Đục quả, Lửng mật,…
Thuốc trừ sâu 
Câu hỏi thường gặp
Cây xoài bị rệp dính tấn công có biểu hiện gì?
Thiên địch của chúng là loại nào?
Xử lý bệnh bằng cách nào?
