Mía là cây công nghiệp lấy đường chủ lực ở nước ta. Cây mía thích hợp trồng ở mọi vùng miền và được trồng nhiều nhất tại các tỉnh Nam Trung Bộ. Tưởng chừng mía là cây rất dễ trồng bởi khả năng sinh trưởng mạnh và thích nghi tốt. Nhưng trong thực tế mía có rất nhiều loại sâu bệnh tấn công và gây hại. Đặc biệt sâu bệnh gây hại trên mía rất nguy hiểm, khi cây đã bị nhiễm bệnh chắc chắn ít nhiều sẽ gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng đường cho thu hoạch. Một trong số các loại sâu bệnh thường xuất hiện và đáng quan tâm là tình trạng sâu đục thân mình trắng cắn phá ngọn và thân làm ảnh hưởng đến năng suất đáng kể. Vậy làm sao để hạn chế và xử lý tình trạng sâu xuất hiện gây hại. Mời bà con cùng tìm hiểu quá trình sinh trưởng và gây hại cũng như các biện pháp để phòng trừ sâu bệnh hiệu quả qua bài viết sau.
Giới thiệu về loài sâu đục thân mình trắng
Sâu đục thân mình trắng có danh pháp khoa học là Scirpophaga nivella Fabr. Chúng là ấu trùng của một loài bướm đêm Scirpophaga nivella thuộc họ nhà Crambidae. Đây được xem như một loại bệnh phổ biến thường xuyên xuất hiện và gây hại rộng rãi trên cây mía. Ngoài Việt Nam thì tại Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Cu Ba, … cũng là những khu vực bị sâu đục thân mình trắng phát triển và gây hại.
Đặc điểm hình thái của sâu
Sâu đục thân mình trắng là loài sâu gây hại rất nguy hiểm cho ruộng mía của bà con. Ở điều kiện thời tiết thuận lợi cho sâu phát triển như Việt Nam, tình trạng sâu sinh sôi và phát triển càng thêm phức tạp. Mỗi năm chúng có thể sinh trưởng và sinh sản đến 6 đợt nên để kiểm soát tốt được chúng là một vấn đề rất nan giải đối với bà con trồng mía. Vòng đời của sâu đục thân mình trắng bao gồm các giai đoạn sau :
- Giai đoạn 1 (Trứng): Trứng mới đẻ có màu trắng kem, vài ngày sau chuyển dần sang màu vàng cho đến lúc nở. Trứng có hình bầu dục, được con trưởng thành đẻ tập trung thành từng ổ có kích thước dài khoảng 1,3 đến 1,8 mm và rộng khoảng 0,8 mm. Vòng đời của trứng kéo dài khoảng 7 – 15 ngày tuỳ vào mùa khí hậu từng vùng khác nhau.
- Giai đoạn 2 (Sâu): Sâu non mới nở có phần thân màu trắng vàng sau chuyển dần sang màu vàng nhạt, mảnh đầu màu vàng nâu hơn so với phần thân. Sâu non đẫy sức có thể có kích thước dài tới 5,5 cm đối với con cái và 4cm đối với con đực. Giai đoạn sâu non là giai đoạn kéo dài nhất và là giai đoạn gây hại chính của loài này. Ở giai đoạn này sâu có thể sinh trưởng từ 31 – 61 ngày tương đương với 1 – 2 tháng.
- Giai đoạn 3 (Nhộng): Thông thường nhộng đực sẽ có kích thước nhỏ hơn nhộng cái. Nhộng cũng mang màu vàng nhạt tương tự như giai đoạn sâu gây hại. Chúng thường có xu hướng vũ hoá về chiều khoảng 4-8 giờ tối. Từ lúc đóng kén nhộng đến lúc vũ hóa thường kéo dài khoảng 12 – 18 ngày.
- Giai đoạn 4 (Bướm): Bướm trưởng thành là loài bướm nhỏ, có 2 cánh màu trắng kéo dài và che phủ hết thân. Chúng không có hoạ tiết trên lưng, phần đầu có màu hơi đen so với cánh. Cũng giống như giai đoạn nhộng, con đực có kích thước nhỏ hơn con cái. Chúng thường hoạt động về sáng sớm và có hầu như không có xu tính với ánh sáng ban đêm.
Đối tượng sâu đục thân mình trắng gây hại
Cây mía được xem như đối tượng chính mà sâu đục thân mình trắng tấn công gây hại. Chúng ưa thích tấn công vào vùng ngọn non của cây mía và ăn đục sâu vào thân gây thiệt hại lớn cho bà con. Hiện nay, ngoài giống mía địa phương thì tất cả các giống mía được du nhập từ nước ngoài như Cu Ba, Đài Loan, Ôxtrâylia,…đều ghi nhận tình trạng gây hại của sâu đục thân mình trắng.
Dấu hiệu nhận biết sâu xuất hiện và gây hại
Sâu đục thân mình trắng phá hoại chủ yếu từ phần ngọn và đốt ngọn non. Chúng ăn hết phần đỉnh sinh trưởng làm cho ngọn mía bị héo không rõ nguyên nhân. Phần lá xung quanh ngọn xòe ra không bình thường, các mầm mắt ngủ phía dưới mọc ra nhiều cành nhánh tạo thành hình như ngọn chổi.
Khi sâu vào giai đoạn gây hại mạnh, chúng đục sâu vào trong thân cây tạo ra những đường hầm xuyên từ lóng này sang lóng khác và đùn phân ra ngoài nhờ lỗ đục.
Thông thường, sâu mới phát triển và gây hại rất khó có thể phát hiện ra. Chỉ khi sâu phát triển mạnh với mật độ dày đặc, gây gãy héo ngọn mía hoặc bước vào giai đoạn đục sâu vào thân và đùn phân ra ngoài mới có thể nhận biết dễ dàng. Chính vì vậy, bà con cần thường xuyên chú ý thăm vườn để kiểm soát kịp thời tình trạng sâu gây hại.
Đặc điểm sinh thái
Khác với các loại sâu tím và sâu hồng gây hại trên mía. Sâu đục thân mình trắng non sau khi được nở ra sẽ chui vào ngọn cây mía và đục từ ngọn xuống, đôi khi chúng thường tập trung thành từng đám trong vài giờ xung quanh ổ trứng vừa nở ra rồi mới tấn công gây hại hoặc phát tán ra các cây xung quanh nhờ gió hoặc bò trực tiếp qua.
Sâu đục thân gây hại làm gãy ngọn từ đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển của cây, làm cây mọc nhiều cành nhánh phụ không tập trung tích trữ đường, thân cây nhỏ làm ảnh hưởng đến năng suất đáng kể.
Thiên địch của sâu đục thân mình trắng
Tại Việt Nam có tới 7 loài là thiên địch của chúng. Loài ký sinh bắt gặp nhiều nhất là loài ong bắp cày mắt đỏ ký sinh trên trứng Trichogramma chilonis Ishii và ong đen Telenomus sp. Sau đó đến loài bắt mồi như bọ đuôi kìm Euborellia annulipes, kiến bắt mồi Pheidole sp, bọ chân chạy Chlaenius posticalis. Đây được coi là những loài có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát số lượng sâu đục thân mình trắng trên đồng ruộng.
Biện pháp phòng sâu gây hại
Vì khi sâu gây hại sẽ rất khó phát hiện và gây ra thiệt hại lớn nên bà con cần chủ động tiến hành các biện pháp phòng trừ sâu gây hại trước.
- Bà con nên chọn hom giống từ các vùng ruộng sạch bệnh. Hom giống trước khi trồng nền được xử lý bằng nước nóng ở 50°C trong 2 giờ hoặc sử dụng thuốc BVTV để xử lý giống trước khi trồng để tiêu diệt hoàn toàn sâu, kết hợp phòng trừ các loại bệnh lây truyền qua hom giống.
- Bóc bỏ lá già, dọn sạch cỏ để vườn thông thoáng, ít bướm đến đẻ trứng. Cắt bỏ hết những ổ trứng sâu, ngọn héo. Sau khi thu hoạch, nên thu dọn sạch tàn dư và đốt bỏ trước khi bắt đầu trồng mía vụ mới trên ruộng để tiêu diệt hết trứng sâu, nhộng, tránh lây lan sang vụ sau.
- Đối với những ruộng mía bị nhiễm bệnh nặng, bà con nên luân canh với cây họ đậu 1-2 năm rồi mới bắt đầu tiến hành trồng lại mía.
- Chặt bỏ các cây sâu, giết sâu hoặc nhộng non trong thân. Đồng thời tiến hành bón thêm đạm để thúc đẩy cây sinh trưởng nhanh và khoẻ
Biện pháp xử lý bệnh
Khi thấy sâu non phát sinh, bà cần sử dụng các loại thuốc chứa các thành phần có hiệu quả tiêu diệt sâu đục thân, pha với nước để phun phòng trừ 2 đến 3 lần từ khi mía bắt đầu mọc mầm tới khi có 4-5 lóng với chu kỳ phun lặp lại khoảng 7 – 15 ngày/lần. Bà con hãy tham khảo sản phẩm của Nghi Anh như Sumo, Đục quả,…
Lưu ý
– Biện pháp phòng trừ này, bà con chỉ nên áp dụng được khi mía còn nhỏ (dưới 4 tháng tuổi), ở giai đoạn ổ sâu mới xuất hiện khi sâu non còn nhỏ chưa đục vào thân cây mía hoặc đang ăn ngọn non. Phun có chọn lọc hoặc rải thuốc, chỉ phun rải và phun nơi cây mía bị sâu tấn công, tránh phun toàn bộ cả ruộng mía để bảo vệ thiên địch của sâu
– Bà con không nên trộn các loại thuốc trừ sâu với các loại phân hoá học khi bón thúc vì sẽ làm giảm hiệu lực của thuốc.
Thuốc trừ sâu
